بخشی از مقاله
چکیده
تحقیق و توسعه - R&D - ، در هر کشوري یک عامل تعیین کننده جهت رشد و توسعه می باشد. پر واضح است که تحقیق و توسعه تنها در صورتی به توسعه اقتصادي منجر می- شود که برنامهریزي هدفمند و سیاستگذاري در سطوح ملی، به صورت مستمر وجود داشته باشند.
مقاله حاضر بخشی از پروژه تحقیقاتی تحت عنوان "برنامهریزي راهبردي تحقیقات براي بخش توزیع صنعت برق" به کارفرمایی شرکت توانیر میباشد که در گروه اقتصاد و مدیریت برق پژوهشگاه نیرو بهاجرا رسیدهاست.
هدف اصلی این پژوهش، تعیین و شناسایی سرفصلهاي تحقیقاتی بخش توزیع صنعت برق و به تبع آن تهیه نقشه راه تحقیقات در این حوزه میباشد.
اساسیترین گام در تدوین استراتژي تحقیقات، طراحی و توسعه متدولوژي مناسب براي آن است. براین اساس متدولوژي متناسب با شرایط صنعت برق ایران و برگرفته از ادبیات برنامهریزي استراتژیک طراحی گشت. با استفاده از این متدولوژي، ابتدا چالشهاي اساسی بخش توزیع صنعت برق شناسایی شده، سپس با تعیین نقاطضعف مربوط به هر یک از چالشها به بررسی راهکارهاي مناسب جهت رفع آنها پرداخته شده است.
در ادامه سرفصلهاي تحقیقاتی اولویتدار و نقشهراه تحقیقات بخش توزیع در صنعت برق ایران ارائه گردیدهاست.
در طول اجراي متدولوژي، اطلاعات مورد نیاز و پردازش آنها با برگزاري پانل خبرگان بهدست آمدهاست.
.1 مقدمه
تحقیقات کاربردي، برنامهریزي شده و هدفمند یکی از مقتضیات توسعه در کشورهاي پیشرفته محسوب میشود.
تعیین اولویتهاي توسعه تحقیقات براي کشورهاي کمتر توسعه یافته که به لحاظ محدودیت منابع قادر به سرمایهگذاري گسترده در این زمینه نیستند، از اهمیت ویژهاي برخوردار است. امروزه صرف هزینه در واحدهاي تحقیق و توسعه - R&D - بعنوان سرمایهگذاري تلقی شده و براي حفظ و ارتقاء موقعیت رقابتی بازار ضروري میباشد.
در بخش خدمات انحصاري نظیر برق نیز صرف بودجههاي تحقیقاتی در صورت هدفمند بودن در قالب برنامههاي میان مدت و کوتاه مدت میتواند به افزایش بهرهوري منجر شود.
تعیین استراتژي تحقیقات در صنعت برق بر مبناي شناسایی دقیق فعالیتها، مسایل، مشکلات، محدودیتها و از همه مهمتر اهداف و برنامهها و هدایت آنها به سمت بالاترین اثر بخشی ممکن، در اولویت امور قرار دارد. مبرهن است استفاده از نتایج چنین برنامهاي در چارچوب مسیر مناسب و صحیح براي انجام تحقیقات در صنعت برق منجر به دستاوردهاي چشمگیري خواهد شد
.2 سیر تکاملی و دامنه شمول پروژه
مقاله حاضر برگرفته از پروژه تحقیقاتی تحت عنوان "برنامه ریزي راهبردي تحقیقات براي بخش توزیع در صنعت برق" به کارفرمایی شرکت توانیر می باشد، لذا در زمره مقالات کاربردي قرار می گیرد که از درون یک پروژه عملی- تحقیقاتی استخراج شده است. با توجه به اینکه حوزه شمول پروژه مذکور در سطح فرابنگاهی است لذا در کشور از پیشینه چندانی برخوردار نبوده و می توان ادعا نمود برنامه ریزي صورت گرفته جزو اولین برنامه هاي کامل در نوع خود است که در سطح یک صنعت تهیه شده است.
تنها مورد مشابه این پروژه در کشور، پروژه اي با هدف تدوین استراتژي توسعه تکنولوژي صنعت برق است که طی سالهاي 1378 تا 1382 توسط مرکز تکنولوژي نیرو - متن - انجام شد.
دامنه و حوزه شمول این پروژه در بردارنده تمام نهادها و بنگاه هاي موجود در صنعت برق اعم از دولتی، نیمه دولتی و خصوصی می باشد و تمامی مسایل تکنولوژیک - اعم از سخت افزاري و غیر سخت افزاري - و مسایل غیر تکنولوژیک توزیع در صنعت برق را پوشش می دهد .
تعریف و حوزه شمول بخش توزیع
مجموعه به هم پیوسته اي از خطوط و پستهاي توزیع در سطح ولتاژ 11و 20 و 33 کیلوولت و 400 ولت که انرژي الکتریکی را از شبکه انتقال و فوق توزیع با ولتاژ و فرکانس استاندارد دریافت و به مصرف کنندگان نهایی تحویل می دهد.
بخش هاي اصلی شبکه هاي توزیع عبارتند از خطوط، پستها و مراکز کنترل توزیع.
در بخش 3 نحوه استخراج متدولوژي اجراي برنامه ریزي استراتژیک تحقیقات براي بخش توزیع در صنعت برق از طریق روش شناسی چند متدولوژي کاربردي تشریح گردیده و در ادامه جزئیات هریک از قدم هاي آن تا رسیدن به سرفصل تحقیقاتی ارائه گشته است. سپس در بخش 4 به نحوه تعیین و تدوین استراتژي با استفاده از گام هاي متدولوژي و رویه اجرایی آن پرداخته شده است و در بخش 5 نیز خلاصه اي از نتایج حاصل از اجراي پروژه در قالب سبدي از سرفصل هاي تحقیقاتی اولویت بندي شده در بخش توزیع آورده شده است، در بخش 6 نیز نقشه راه تحقیقاتی بخش توزیع در افق بلند مدت آن در صنعت برق تشریح گشته است و در انتها جمع بندي و نتیجه گیري در بخش 7 صورت گرفته است.
.3 متدولوژي
به طور کلی تعیین یک روش مناسب براي تدوین برنامهریزي استراتژیک مهمترین گام در انجام این فرآیند قلمداد میشود.
در ادبیات مدیریت تکنولوژي چندین روش وجود دارد که در راه تدوین متدولوژي منتخب براي تحقیقات صنعت برق مورد استفاده قرار گرفته است. براي نمونه میتوان به روش هکس ، روش نقشه راه2 و روش ترکیبی هکس-پورتر-موقن اشاره نمود
براي این منظور بررسی متدولوژيهاي مختلف از حیث معیارهاي متفاوتی چون قابلیت تطبیق متدولوژي در سطح فرابنگاهی - با توجه به حوزه شمول - ، زمان بري، مستندسازي، تعدد تخصص مورد نیاز، تجربه بکارگیري
متدولوژي در داخل کشور و نیاز به ترکیب آن با سایر متدولوژيها انجام گرفت و در مجموع استفاده محوري از متدولوژي نقشه راه با ترکیب سایر روشها در بعضی مراحل، بهعنوان متدولوژي نهایی برنامهریزي تحقیقات براي بخش توزیع در صنعت برق ایران درنظر گرفته شد. متدولوژي نقشه راه که پیشتر تجربه استفاده موفق در صنعت برق آمریکا را نیز داشته است، سرعت انجام بیشتر، نیاز به نیروي انسانی کمتر و نیاز به مستندسازي کمتري نسبت به سایر متدولوژيها دارد
اما در مواردي نیز متدولوژي نقشه راه به تنهایی پاسخگوي نیازها نبوده و لذا در بخشی از کار استفاده ترکیبی از دیگر متدولوژيها ارجح است
متدولوژي نهایی توسط خبرگان و اساتید امر به لحاظ اعتبار1و قابلیت کاربرد2 ، همخوانی آن با مبانی اصلی تئوریک موجود در ادبیات هر رشته، منتج شدن متدولوژي به هدف مورد انتظار از آن و پارامترهایی از این دست به تایید نهایی رسید.
.1-3 خصوصیات گام هاي متدولوژي
شش گام اول متدولوژي که منطبق با گامهاي نخستین متدولوژي نقشه راه است با استفاده از رویکرد آرمان صنعت برق و در راستاي تعیین چالشها، نقاط ضعف متناظر با آنها و راهکارهاي اولویتدار اختصاص دارد.
• گامهاي اول ودوم: تبیین آرمان صنعت برق و ابعاد عمومی آن
لزوم وجود ارتباط و همراستایی کافی بین انواع برنامههاي تهیه شده دریک سازمان امري کاملاً مشهود است. بنابراین استفاده از آرمان صنعت برق بعنوان سند بالا دستی و معتبر در تدوین استراتژي به عنوان اولین گام متدولوژي قرار دارد. ابعاد عمومی آرمان صنعت برق ایران عبارتند از: توسعه مشارکت عمومی، تامین برق مطمئن و اقتصادي و ارتقاء رضایت همگانی.
• گامهاي سوم و چهارم: تعیین و اولویتبندي چالشهاي محدودیتزا براي بخش توزیع در صنعت برق
تعیین چالشهاي اساسی براي بخش توزیع در صنعت برق و اولویتبندي آنها به لحاظ اهمیت در شروع متدولوژي قرار میگیرد.
• گام پنجم: تعیین نقاط ضعف براي هر یک از چالشها
پس از تعیین چالشهاي اساسی صنعت برق در بخش توزیع، لازم است که نقاط ضعف و یا به عبارتی عدم توانمندي هاي صنعت در مدیریت هر یک از چالشها تعیین شود.
• گام ششم: تعیین راهکارهاي اساسی براي هر یک از نقاط ضعف
تعیین راهکارهاي مرتبط با هر یک از نقاط ضعف، اولویتبندي و انتخاب راهکارهاي اساسی براي اجرایی شدن
- رفع چالشها و نقاط ضعف ضروري مینماید.
- تبیین آرمان صنعت برق
- تبیین ابعاد عمومی آرمان صنعت برق
- تعین چالشهاي محدودیت زاي توزیع در صنعت برق
- اولویت بندي و انتخاب چالشهاي اساسی توزیع
تعیین نقاط ضعف - عدم توانمندیهاي بحرانی - هر تعیین راهکارهاي اساسی براي هر یک از نقاط ضعف
شکل-1 گامهاي اول تا ششم متدولوژي
پس از اجرایی شدن مرحله نخست متدولوژي و اجراي شش گام اول آن لازم است تا تجزیه و تحلیل اولیه بر روي اطلاعات و دادههاي کسب شده انجام شود و پس از آن مرحله دوم متدولوژي که شامل گامهاي هفتم تا نهم است انجام شود
