بخشی از مقاله
چکیده
میدان های محلی به عنوان یکی از عناصر اصلی فضای شهری ، دارای ویژگی هایی باید باشد تا شهروندان بتوانند با ورود به آن به دور از سر و صدا و ازدحام نه چندان زیاد احساس آرامش و راحتی نمایند ، دمی بیاسایند ، بادوستان و آشنایان خود ملاقات نمایند. نمونه چنین میدانی در شهر اهواز ،میدان تجاری واقع درمرکز محله لشکر اباد است اما به دلیل مشکلات کالبدی در اطراف میدان و کالبد ناپایدار در عمق بافت محله ، از رونق آن کاسته شده است و نمی توان پذیرای افراد ساکن در محله باشد.اما با ساماندهی کاربری های جداره میدان و ارتقاء کیفیت کالبدی آنها با استفاده از ابزارهای تجزیه و تحلیل و جدول فرایندی سوات و به کار گیری اصول و ضوابط ساماندهی میدان محلی تا حدی می توان موجبات تمایلات افراد ساکن در محله و رونق فعالیت آنها را فراهم کرد. روش انجام این تحقیق توصیفی - تحلیلی است. استفاده از منابع کتابخانه ای و همچنین روش های میدانی نظری - پرسشنامه ، مصاحبه و مشاهده - در دستور کار این تیم قرار داشته است.
مقدمه:
در گذشته عنصر اجتناب ناپذیر هر محله میدانی بود که در قلب آن جای می گرفت که عمومی ترین فضای آن محسوب می شد و عمدتا نام محله را بر خود داشت . این میدان برای ساکنان محله بستری مناسب جهت بر قراری روابط اجتماعی فراهم می کرد . زیرا فعالیت ها و فضاهای مرتبط با زندگی روزمره آنها در آن مستقر بود .
کارکرد و نقش میدانها در یک برهه از زمان با یک یا چند علت ویژه پدیدار می شود و باتقویت آن نقش کارکردی خاص میدان تثبیت می شود و یا با تضعیف نقش خود به علت نابسامانی ها ،کاهش کیفیت در سیمای آن به عنوان یکی از کانونهای تجمع افراد از رونق آن کاسته می شود.میدان محله، می تواند فرصتهای بسیاری مانند کسب و کار، گذران اوقات فراغت، دادو ستد،تفریح و سرگرمی ارائه دهد و فرهنگ و شیوه های زندگی را با هم پیوند زند و فرصتی را برای شور و هیجان بخشیدن، محدوده ای آرام بخش برای برقراری ارتباط با یکدیگر و استراحت و محیط کاملا ساکت شب را برای شادی و لذت بردن اختصاص دهد.
امروزه بخشی از مشکلات شهرها مربوط به نابسامانی فضاها و کانونهای شهری است .که فقدان کیفیت کالبدی مناسب از رونق آنها کاسته و آنها را دچار مشکل کرده است. در این تحقیق میدان مرکزی محله لشکر آباد مورد بررسی قرا رگرفته است . بافت اطراف این میدان که به صورت هندسی و متقارن طراحی شده ،مانند عمق آن به شدت فرسوده است و کالبد ناپایدار آن پاسخگوی فعالیتهای جاری آن در آن نیست.»تا قبل از جریان ناشی از انقلاب صنعتی ، تغییرات جوامع شهری بسیار بطئی و نامحسوس بوده و تبع آن ، کالبد شهرها نیز بادگرگونی قابل توجهی مواجه نبود. همگام با تغییرات اقتصادی ، اجتماعی و فرهنگی و فن آوری های جدید بافت های شهری با تغییر شکل و شالوده مواجه گردیدند.
در اکثر شهرهای امروزی کشور می توان رد پایی از وقایع و نیز دوره های تاریخی که آن شهر سپری نموده است را مشاهده نمود . محله ها و بافت های یک شهر از امکانات و عوامل رشد مساوی در طول زمان برخوردار نبوده و نیستند و همین امر سبب بوجود آمدن تفاوت های آشکار در طبقات اجتماعی و در کالبد و سیمای شهر شده است. در حالی که شهر پایدار شهری است که در حین رشد، توسعه و ایجاد فضاهای جدید، ارتباط منطقی و منسجم بین فضاهای جدید و قدیم برقرار نموده و یکپارچگی و هویت شهر را حفظ و تقویت نماید
بیان مسئله:
همواره بخشی از مشکلات شهرهای ما مربوط به نا بسامانی فضاها و کانون های شهری است. کانونهای فعالیتی در شهرها بواسطه خصوصیات عملکردی، اغلب توانمندی جذب شهروندان را در خود دارند و افراد تمایل دارند که دراین کانونها، مکث و توقف کرده، به خرید پرداخته ویا یکدیگر را ملاقات کنند. این امرسبب می شود که چنین کانونهایی تا حدودی ویژگی های فضاهای شهری را داشته و مورد استقبال واقع شوند، اما فقدان کیفیت کالبدی مناسب، از رونق چنین فضاهایی می کاهد. و آنها را دچار مشکلات بیشتری مواجه می سازد.
نمونه چنین فضاهایی در شهر اهواز،میدان تجاری واقع در محدوده مرکزی بافت لشکر آباد است که علیرغم دارا بودن چنین ویژگی هایی دچار مشکلات کالبدی بسیار است. بافت اطراف میدان مرکزی در این محله که بصورت هندسی و متقارن طراحی شده است، مانند عمق بافتهای آن به شدت فرسوده بوده و کالبد ناپایدار آن پاسخگوی فعالیتهای جاری در آن نیست. بسیاری از بناهای حاشیه این میدان دچار عدم ایمنی بوده و نیازمند آن هستند که با بناهایی مستحکم جایگزین شوند. محله لشکر آباد از محلات قدیمی و شناخته شده شهر است که با شیوه هندسی خاصی طراحی شده است و فضای شهری مرکز آن در صورتی که در قالب یک پروژه طراحی شهری، مجدداً با شیوه ای مناسب با ساختار بافت آن طراحی و اجرا گردد، می توان این فضا را به یکی از فضاهای شهری فعال و حضور پذیر شهر اهواز تبدیل نمود.
اهداف تحقیق: هدف کلی:
مطالعه تأثیر ارتقای کیفیت کالبدی فضاهای شهری با ماهیت تجاری بر کیفیت عملکردی آن
اهداف اختصاصی:
1. تدوین اصول و مبانی طراحی و ساماندهی فضاهای شهری تجاری
2. طراحی یک نمونه فضای شهری با کارکرد غالب تجاری در راستای آزمون فرضیه
فرضیه :
به نظر می رسد کیفیت کالبدی فضاهای شهری بر کیفیت عملکردی آنها تأثیر گذار است و ساماندهی آنها می تواند موجبات تمایل افراد به حضور در این فضاها و رونق فعالیتی بیشتر آنها را فراهم آورد.
پرسش تحقیق:
1. آیا کیفیت کالبدی فضاهای شهری بر کیفیت عملکردی آنها تأثیر می گذارد؟
2. آیا ساماندهی فضاهای شهری موجب حضور افراد و رونق فعالیتهای آنها در این فضا ها میشود؟
قلمرو تحقیق:
میدان مرکزی محله لشکر آباد اهواز
روش کار:
در پی بیان مسأله و اهداف اولیه پژوهش ،آنچه باید مورد توجه قرار گیرد،تعیین روش تحقیق است. روش تحقیق ابزاری را که پژوهشگر از طریق آن به آزمون فرضیات خود می پردازد و اطلاعات مورد نیاز خود را جهت تجزیه و تحلیل جمع آوری میکند در اختیار وی قرار می دهد . با توجه به اینکه شامل دو قسمت اصلی - مباحث نظری و کاربست عملی - می باشد ،روش تحقیق در هر مبحث متناسب با ماهیت آن مورد استفاده خواهد گرفت.
روش شناسی تحقیق
در فرآیند تحقیق حاضر از مجموعه ای روش ها استفاده شده است.روش تحقیق در بخش مبانی نظری ، توصیفی ، تطبیقی و تحلیلی ؛ و در بررسی نمونه مطالعاتی توصیفی و یافته های تحقیق ، پیمایش و تحلیلی است. روش گرد آوری اطلاعات شامل روش های کتابخانه ای ، پرسشنامه و مشاهدات میدانی است.
سوابق مربوطه:
با مطالعه منابع و مدارک موجود درمی یابیم که در خصوص ویژگی های فضاهای شهری و میادین درحوزه طراحی شهری مطالعات بسیاری انجام شده است، اما استفاده از این مطالعات در شرایط شهرهای ایران با مشکلاتی رو به رو است.
فضاهای شهری در واقع یکی از عناصر اصلی ساختار شهر در شهرهای اروپایی هستند. اما به دلیل ویژگی های ساختاری و روند شکل گیری شهرهای ایران، این فضا در شهرها جایگاه تاریخی ندارند، چرا که بهترین فضاها در شهرسازی ایران، نه فضاهای عمومی بلکه فضاهای خصوصی و درونگرا بوده اند،حتی در جوامع غربی نیز فضاهای شهری با ماهیت تجاری و فعال، در گذشته موفق تر عمل می کرده است و اکنون خلق چنین فضاهایی با همان کیفیات امری دشوار است.
بر همین اساس دست اندرکاران شهرسازی در اروپا به شدت سعی در حفظ میادین شهری تاریخی خود داشته و تلاش آنها در جهت حفظ ارزشهای فضایی شهر است تا خلق فضاهای جدید. با این حال میادین موفق بسیاری نیز اجرا شده اند.
در خصوص بررسی جایگاه فضاهای شهری در شهرهای ایرانی مطالعات زیاد انجام نشده است اما مقالاتی در این باره می توان یافت . مسئله ترافیک در گره ها و فضاهای شهری نظیر میادین تا حدودی مورد بررسی قرار گرفته اند
