بخشی از مقاله
چکیده
پرداختن به مسائل سالمندي با توجه به صنعتی شدن جوامع و تبعات اقتصادي، فرهنگی، هنري و اخلاقی آن، بیش از پیش باید مورد توجه قرار گیرد. متاسفانه با افزایش مشکلات جامعه کنونی افراد ناچارا از یک تعداد اصول رفتاري مناسب انسانی عدول کرده و مجبور می شوند بهترین عزیزان خود را به محلهایی بنام خانه سالمندان بسپارند.
هدف از این پژوهش ، بررسی تاثیرات روانشناسی فضا و معماري نوین بر زندگی سالمندان است. زیرا سالمندي یکی از مراحل حساس و سرنوشت ساز رشد انسان است که بر خلاف عقیده رایج، نه تنها پایان زندگی نیست، بلکه به عنوان یک روند طبیعی گذر عمر و زندگی مطرح می گردد. روند این پژوهش از نوع تحقیق توصیفی تحلیلی می باشد. امید است در پایان این تحقیق و نتایج بدست آمده با ارائه طرحی پاسخگوي نیازها ، خانه سالمندان به جاي اینکه محلی منفور براي سالمندان و یادآور قدرناشناسی براي خانواده سالمند باشد؛ محلی شاد و آرام بخش براي آنان باشد.
.1 مقدمه
سالمند از نظر لغوي کسی است که سالهاي زیادي را پشت سر نهاده است، سالهایی پر از خاطره و تجربه که از گذشت زمان به دست آمده است. پدیده سالمندي یک سیرطبیعی است که در آن تغییرات فیزیولوژیکی،روانی و اجتماعی در بدن رخ میدهد. البته کمتر اتفاق می افتد که سالمندي فیزیولوژیکی با سالمندي روانی و سالمندي اجتماعی در یک فرد به صورت همزمان روي دهد، زیرا ممکن است فردي از نظر زیستی و جسمی سالمند تلقی شود و لیکن از نظر روانشناختی خود را جوان احساس کند و یا بر عکس امکان دارد جامعه فردي را که از نظر زیستی و روانی سالمند نیست به ایفاي نقش اجتماعی سالمند وادار نماید
سالمندي یکی از جنبه هاي مهم اجتماعی شدن است، فرایندي که در طول آن، فرد سالمند در برابر هنجارها و ارزش هاي فرهنگی یک جامعه ي خاص قرار می گیرد. هرچند معمولا سالمندي در بسیاري از کشورها تعریف معینی دارد، اما واقعیت آن است که حتی در درون فرهنگ هاي مختلف موجود در یک کشور هم تلقی یکسانی از آن وجود ندارد و افراد از نظر فیزیکی و روانی شرایط یکسانی ندارند.
براي همه ي افراد، سالخورده شدن به معناي تطابق یافتن با دگرگونی هاي منتج در جسم و عملکرد بدن انسان و در محیط اجتماعی پیرامون آنان است."پایگاه اجتماعی انسان در ایام کهنسالی،مشابه با هر دوره ي دیگر حیات،به وسیله جامعه اي که به آن تعلق دارد معین و مشخص می شود. براي سالمندان ،خانه مناسب ترین محیط براي فراهم کردن زمینه ي لازم براي انطباق با شرایط گوناگون است.
تحقیقات انجام شده نشان می دهد، سالمندانی که با خانواده ي خود زندگی می کنند نسبت به سالمندانی که به تنهایی زندگی می کنند ، علاوه بر طولانی شدن حیاتشان، در برآوردن احتیاجات خود استقلال بیشتري دارند. شایان ذکر است، سالمندانی که در میان همسالان خود زندگی اجتماعی و فعالیت هاي معینی داشته باشند و کارهاي گروهی و سرگرم کننده اي انجام دهند، بر سلامتی و تندرستی جسمی آنان افزوده می شود. بنابراین، ایجاد مراکز خدماتی روزانه و باشگاه ها و انجمن ها و کلوپ ها با داشتن وسایل رفاهی، بهداشتی و درمانی و تفریحی با طراحی مناسب بسیار می تواند مناسب باشد و تا حدود زیادي احساس تنهایی سالمندان را کاهش می دهد.
.1 آسایش حرارتی و برودتی در سالمندان
آسایش حرارتی عبارت است از" توانایی هر فرد در جذب حرارت و انتقال آن به محیط اطراف ". درك آسایش حرارتی بستگی به ویژگی هاي فردي و شرایط محیط زیست وي دارد.
-1-1 ویژگی هاي فردي
-1-1-1 سطح فعالیت : به دلیل ضعف سازوکار ، تنظیم حرارت و جابه جایی آن در بدن سالمندان، این افراد حساسیت بیشتري نسبت به تغییر دما و خشکی هوا دارند و محیط گرم تاثیر قابل توجهی بر آسایش جسمانی و روانی آنان میگذارد.همچنین از آنجا که سالمندان فعالیت شان پی در پی کاهش می یابد و در نتیجه با کاهش سوخت و ساز بدن مواجه اند، دیگر قادر به حفظ دماي بدنشان به مدت طولانی نیستند و در نتیجه احساس سرما می کنند. بنابراین، از سرد شدن کف اتاق ها باید جلوگیري شود و در عین حال، از گرم شدن بیش از حد معمول آن نیز باید جلوگیري کرد، زیرا باعث بی نظمی گردش خون در پاها و در نتیجه عدم تعادل در سالمندان می شود.
-2-1-1 شیوه ي لباس پوشیدن : لباس، بدن انسان را در برابر از دست دادن گرما حفاظت می کند.اگر ضخامت لباس افزایش یابد،از میزان نفوذ سرما کاسته می شود.البته اثر عایق بودن لباس کمتر از تاثیر افزایش درجه ي سوخت و ساز بدن است. بدین معنی که اگرچه افراد جوان تر و نیز افراد فعال تر با میزان سوخت و ساز بیشتر می توانند سرماي هوا را با پوشیدن لباس بیشتر جبران نمایند، ولی افراد سالمند که میزان سوخت و ساز پایین تر و فعالیت کمتري دارند با افزایش تعداد لباس، باز هم نیازمند محیط گرم هستند.
-3-1-1 الگوهاي رفتاري : با افزایش سن، درك و احساس دماي پیرامون کاهش می یابد و بدین طریق سالمندان نسبت به دما حساس تر می شوند و نسبت به تغییرات آن کمتر واکنش نشان می دهند. در هواي سرد، سالمندان کمتر می توانند کاهش دماي محیط را درك کنند و براي جبران تغییرات حرارتی آهسته تر عمل می کنند.
-4-1-1 وضعیت روحی و فکري : با توجه به این که وضعیت روحی و فکري افراد متغیر است، احساس آسایش حرارتی نیز از فردي به فرد دیگر تغییر می کند.
.2-1 شرایط محیطی
-1-2-1 کیفیت و نوع هوا : آسایش بشر، بیشتر بستگی به نوع هوایی دارد که تنفس می کند. سالمندان نیز نیاز دارند در هوایی تازه و به دور از آلودگی تنفس کنند.آلودگی ممکن است هم درون ساختمان ایجاد شود و هم از محیط بیرون به داخل وارد شود. آلاینده هاي اصلی درون ساختمان عبارت اند از:
الف. بخار آب که از فعالیت هاي نظیر پخت و پز و شستشو حاصل می شود.
ب. بوهایی که ازکشیدن سیگار تولید می شود. این بوها ممکن است فرد را به افسردگی و فشار عصبی دچارکند.[4]
.2 نورپردازي مناسب براي ارتقاي عملکرد بینایی در سالمندان
از نورپردازي می توان به منظور تاکید بر یک نقطه یا فضاي خاص یا براي تعریف یک لبه یا محوطه و یا فراهم کردن احساس امنیت در افراد استفاده کرد.
شدت نور در محیط هاي مسکونی در درازمدت مشکلاتی براي سالمندان ایجاد می کند، زیرا کم بودن نور و ایجاد سایه هاي نامناسب و تداخل و ترکیب آن ها ممکن است تصوري نادرست از پله و یا فرو رفتگی ها و برآمدگی هایی به وجود آورد که ممکن است از دید سالمند مخفی بماند و باعث بروز خطرهاي احتمالی شود.
براي جبران ضعف دید سالمندان، لازم است میزان روشنایی در فضاهاي مسکونی آنان، دو برابر میزان روشنایی در فضاهاي معمولی باشد. اگرچه سالمندان براي فعالیت هاي روزانه ي خود به نور زیاد نیاز دارند، ولی این نورپردازي نباید به خیرگی نور منجر شود. بنابراین، در طراحی فضاها لازم است تا از ایجاد سطوح منعکس کننده ي نور خورشید یا نور چراغ اجتناب کرد
.3 رنگ آمیزي مناسب براي ارتقاي عملکرد بینایی
به طور کلی فرد نسبت به رنگ ها بر اساس پیشینه ي فرهنگی، نورپردازي، بافت و سایر عوامل ناشناخته یا کمتر شنا خته شده واکنش نشان می دهد. درك رنگ هاي زرد، نارنجی و قرمز بیشتر از رنگ هاي آبی، سبز و بنفش است. وقوع این امر در سالمندان به این دلیل است که با افزایش سن، عدسی چشم به تدریج رنگ زرد به خود می گیرد و سبب می شود کیفیت نور وارد شونده به مردمک چشم دگرگون شود. تضاد رنگ به بسیاري از عملکردهاي زندگی روزانه ي سالمندان و تشخیص مرزهاي سطوح کمک می کند و فضایی دلچسب، روشن و زیبا براي آنان به وجود می آورد. می توان از این کنتراست براي جدا کردن در از چارچوب اطراف آن، لبه ي پله از کف آن،کلید چراغ ها از دیوار و مشابه آن استفاده کرد
.4 خانه سالمندان HWKN در آفریقا :
HWKN طراحی پروژه مذکور را به اتمام رسانده اند و ساخت و ساز آن در سال آتی شروع خواهد شد. این ساختمان براي کشیش هاي کاتولیک بازنشسته ساحل عاج طراحی شده است.
