بخشی از مقاله
چکیده
پرداختن به مسائل سالمندان با توجه به صنعتی شدن جوامع و تبعات اقتصادی- فرهنگی و اخلاقی آن، بیش از پیش باید مورد توجه قرار گیرد. همچنین با توجه به این که شمار سالمندان در کشور ما در حال افزایش است، باید امکانات بسیاری برای این افراد فراهم آید تا در حد امکان به نیازهای روانی، اجتماعی و جسمانی آنها پاسخ داده شود. پیر شدن یک تجربه شخصی و اجتماعی است . این امر میتواند برای عده ای خوشحال کننده و برای عده ای غم انگیز و کسالت بار باشد.
اما باید خاطر نشان کرد که هر یک از این احساس ها به صورت ریشه ای به وسیله فرهنگ و جامعه ای که فرد در آن زندگی می کند شکل می گیرد. به نظر می رس ایده سالمندی موفق ، راهکار مناسبی جهت کاهش مشکلات دوران سالمندی باشد .این دیدگاه بر کنش شناختی ، ادراک کنترل و رضایتمندی از زندگی سالمندان متمرکز است بدین منظور ایجاد فضایی آرام و بدون تنش میتواند آرامش بخش روح و روان سالمندان باشد.
در این مقاله سعی شده که در ابتدا با بررسی ویژگیهای روانی، احساسی و شخصیتی افراد سالمند و با در نظر گرفتن محدودیتهای فیزیکی و جسمی آنها، توصیه هایی برای مناسب سازی محیط زندگی آنها ارائه شود.هدف از این پژوهش ، بررسی تاثیرات روانشناسی فضا و معماری نوینبر زندگی سالمندان است.زیرا سالمندی یکی از مراحل حساس و سرنوشت ساز رشد انسان است که بر خلاف عقیده رایج ، نه تنها پایان زندگی نیست ، بلکه به عنوان یک روند طبیعی گذر عمر و زندگی مطرح می گردد.روند این پژوهش از نوع تحقیق توصیفی B تحلیلی می باشد .
مقدمه
متأسفانه اغلب ما، سالمندی را به عنوان مسأله ای جدا از خود می نگریم و لحظه ای به این نمی اندیشیم که این مرحله به طور طبیعی برای همه پیش خواهد آمد و سالمندی مانند بقیه مراحل زندگی یک سرنوشت مشترک همگانی است و همانگونه که » گوته « می گوید: " سالمندی همه ما را غافلگیر می کند".دنیای سالمندی دنیای ناشناخته ای است که بررسی آن باید از زوایای مختلف صورت گیرد برای آن که این بررسی را بتوان به چاره اندیشی پایان داد باید راهی به این دنیای ناشناخته پیدا کرد به دیگر سخن، اگر دری از دنیای سالمندی به رویمان گشوده نیست پنجره ای به این دهلیز بگشاییم. اساساً سالمندی در جامعه ، از نخستین روزهای بازنشستگی و معافیت از ادامه کار آفاز به بیماری و از پا افتادن سالخورده می انجامد.
متاسفانه با افزایش مشکلات جامعه کنونی افراد ناچارااز یک تعداد اصول رفتاری مناسب انسانی عدول کرده و مجبور میشوند بهترین عزیزان خود را به محلهای بنام خانه سالمندان بسپارند البته از طرفی واقعا نمیتوان گفت این کار یک نوع رفتار ناشایست می باشد شرایط زندگی انسان ماشینی چنان او را سرگم مسائ ل روزمره نموده که گاها خود را نیز فراموش کرده تا حدی که حتی برای فرار از مشکلات شان به فکر خودکشی نیز میافتد.زندگی ماشینی با تمام بیرحمی های خود امکاناتی را نیز برای رفاه افراد مخصوصا سالمندان فراهم آورده است.
تعدادی از سالمندان به خاطر بیماریهای خاص مثل بیماریهای شدید روانی یا مشکلات حرکتی قادر به انجام کارهای روزمره خود نبوده و از طرفی فرزندان و خانواده های آنها نیز به علت کار روزانه خود و یا نبود جا برای نگهداری از این سالمندان مجبور میشوند آنها را به خانه های سالمندان بسپارند.امروزه سرای سالمندان به عنوان محلی ناگزیر برای اسکان تعدادی از سالمندان که جایی را برای زندگی ندارند یا وضعیتی دارند که خانواده ناچار به سپردن آنان به این اماکن هستند ، به شمار می رود اما همین اماکن نیز باید استانداردهایی را فراهم کند.
پا گذاشتن به دوره سالخوردگی با بروز تغییرات جسمانی متعددی همراه است که تواناییها و قابلیتهای جسمانی فرد را محدود میکند. به همین دلیل محیط زندگی سالمند باید طوری طراحی شود که او با تمام بیماریها، محدودیتها و ناتوانیهای احتمالی خود بتواند به راحتی در آن زندگی کند. روانشناسان از این دوره به عنوان مرحله سوم عمر یاد کرده اند که همه افراد جامعه انسانی به مرور آن را تجربه خواهند کرد.
بیان مسئله
سازگاری سالمند با محیط پیرامون به دلایلی به سختی صورت می گیرد آنان با مشکلات روانی و عاطفی خاصی روبرو هستند احساس تنهایی، میل به جلب توجه دیگران و احساس تملک، لذا برای ابراز وجود و کاهش این فشارهای روانی ممکن است بخواهند محیط را تحت کنترل خود در آورند و دیگران را نیز به اطاعت خود وادار کنند. تحولات درونی ایجاد شده در سالمندان شامل تغییر در حالتهای هیجانی، تفکرات و خویشتن پنداری است.
- رفیع زاده، رهنمودهای طراحی معماری خانه های سالمندان، ص: - 63 یکی از مسائل مهمی که در ارتباط با قشر سالمند در نظر گرفت ، محیط و مشخصات آن می باشد که می تواند تاثیر بسزایی در روان و روحیه افراد داشته باشد . تاثیراتی که می تواند موجب بهتر شدن کیفیت زندگی و رضایتمندی آنان شود و در نتیجه این افراد می توانند دوران سالمندی موفق را تجربه کنند و بهره کافی از این دوران برند.
مبانی نظری تحقیق
تعریف دوره سالمندی
بر اساس گزارش ارائه شده توسط سازمان بهداشت جهانی دورههای مختلف عمر به پنج مرحله تقسیم شده است :از تولد تا 18 سالگی - دوران کودکی - ، 18 تا 35 سالگی - دوران جوانی - ، 35 تا 55 - دوران میانسالی - 55 تا 65 سالگی - دوران مسنی - ، 65 سال به بالا - دوران پیری - که در اینجا به دوره مسنی و به طور ویژه دوران پیری پرداخته شده است که برخی از جامعه شناسان از این مرحله از عمر، به عنوان دوران سوم زندگی یاد میکنند.
نیازهای ویژه سالمندان
به طور کلی نیازهای سالمندان را در گروههایی به شرح ذیل میتوان تقسیم بندی کرد: احتیاجات عاطفی - احتیاجات معیشتی - احتیاج به تفریح - احتیاج به شرکت در زندگی اجتماعی - نیاز به امنیت که در این تحقیق سعی گردیده است تا اولویت بر نیازهای سالمندان به شرکت در زندگی اجتماعی قرار گیرد.
احتیاج به شرکت در زندگی اجتماعی
افسردگی بیشتر در میان سالمندانی وجود دارد که تنها زندگی می کنند و علاوه بر آن دچار ناراحتیهای جسمانی نیز هستند. سالمندانی که علیرغم سن بالا در فعالیتهای اجتماعی حضور دارند و از روابط اجتماعی نسبتا خوبی برخوردارند، به بیماریهای مختلف به ویژه بیماریهای روانی کمتر دچار میشوند.سالمندان از احساس بطالت، بیکاری و برکنار ماندن از زندگی اجتماعی رنج میبرند. برای رفع این احساسات باید برنامه های جمعی برای سالمندان درنظر گرفت، مثلاً سالمندان با هم به مطالعه روزنامه و مجله بپردازند، به گردشها و سفرهای کوتاه دسته جمعی بروند و مورد مشورت قرار گیرند.
فواید بیرون رفتن و استفاده از فضاهای شهری برای سالمندان
نتایج مطالعات جامع در استرالیا و ایالات متحده نشان داد که کیفیت محیط شهری و محله بویژه واحدهای همسایگی تاثیر بسزایی در سلامت سالمندان دارد زیرا فرصتهایی فراهم می کند که آنها فعال باشند و یا ارتباط بیشتری با طبیعت داشته باشند و این فعالیت باعث افزایش احساس سعادت و رضایت روحی آنان نیز میگردد .که در ذیل به برخی از مهم ترین دلایل آن اشاره شده است:
الف- آزادی و استقلال حتی اگر فقط برای لحظاتی که بیرون از منزل هستند و برای عده زیادی از سالمندان این تنها زمانی است که آنها احساس میکنند که واقعاً کنترل زندگی خودشان را دارا هستند و در حالی که آنها تعداد زیادی از تواناییهایشان را از دست دادهاند، میتوانند انتخاب کنند که به کجا بروند و سفرهای خود را با موفقیت از ابتدا تا انتها مدیریت کنند.
ب- شکوه و احساس ارزش افراد سالخورده در مصاحبه های خود بیان داشتند که چقدر برایشان مهم است که قادر باشند کارهای مفید انجام دهند، حتی اگر آن کارها به کوچکی کارهایی مثل خرید یک روزنامه یا بیرون بردن کودکان باشد. در واقع فرآیند سالخوردگی میتواند یک تجربه تحقیر کننده و تنزلآور باشد که در آن فرد احساس ارزش و عزت و اعتبار خود را از دست بدهد و بیرون رفتن و استفاده از خیابانها و انجام وظایف ساده در برداشتن گامی به سوی به دست آوردن دوباره ارزش به مردم سالخورده کمک میکند.
ج- هوای تازه و ورزش - سلامت فیزیکی - تعداد زیادی از افراد سالخورده دوست دارند برای ورزش و هواخوری بیرون بروند. به خصوص آنها پیاده روی بصورت گروهی را بسیار ترجیح میدادند.
