بخشی از مقاله
چکیده :
مفهوم تربیت در تعالیم وحی و سنت نبوی ، بر پرورش استعدادهای درونی انسان و فراهم ساختن زمینه رشد استعدادها ی آدمی دلالت می کند . به عبارت دیگر در تربیت ، عنایت و اهتمام به پیشبرد تمایلات فطری و استعدادهایمتنوع متربی لحاظ شده و تربیت نیز ، در صورتی ثمربخش است که با عمل وکوشش متربی همراه باشد .
اصول تربیت یکی از مقوله های بحث برانگیز تربیت است . به گونه ای که افراد مختلف به دلیل در اختیار نداشتن تعریف و مدرک صحیحی از اصول ، بحثها و مفاهیم گوناگون تربیت را تحت عنوان اصول طبقه بندی کرده اند . لذا برای سروسامان دادن به بحث های پراکنده درباره اصول تربیت و به کارگیری اصول در تعیین اهداف ، روشها ، محتوی و ارزشیابی فرایند تربیت ، ارائه تعریفی دقیق از اصل تربیتی ضروری است . . در مقاله حاضر برآنیم که به بررسی تربیت از دیدگاه قرآن کریم ، نهج البلاغه ، حدیث ، سنت و سیره ، پرداخته و اهداف غایی تربیت اسلامی را از دیدگاه قرآن و حدیث مورد بررسی قرار دهیم و در نهایت به دیدگاههای فلسفه اسلامی در تعلیم و تربیت متقدم و متأخر پرداخته و نقش تربیت دینی را در اخلاق فردی و اجتماعی مورد بازنگری قرار دهیم .
مقدمه
تعلیم و تربیت در اسلام با نزول اولین آیات وحی بر پیامبر اکرم «سوره علق ، آیه 3 - 5، منشأ و مشیّت الهی به خود گرفت؛ که در این آیات اولیه بر دو عنصر بنیادین تعلیم و تربیت، یعنی کسب علم و دانش از یک سو و تعالی روح و کمال انسانی از سوی دیگر تأکید می شود.
موضوع تعلیم و تربیت » انسان « است و طراحی نظام صحیح و جامعی برای تعلیم وتربیت انسان، تنها از ناحیه وحی ممکن خواهد بود. قرآن کتاب انسان سازی و علی علیه السلام ترجمان و مبین قرآن است. چه کسی غیر از آن حضرت می تواند مفسر کتاب خدا با سد ؟ کسی که اعلم به وحی وسنت و سیره نبوی و اسبق به ایمان و اقرب به پیامبر اکرم صلی االله علیه وآله است .تربیت به طور خلاصه عبارت است از پرورش و رشد دادن استعدادهایی که آفریدگار جهان ، جهت سعادت و کمال انسان در وجود او به ودیعت گذاشته است.
درباب اهمیت و ارزش تربیت همین بس که قرآن کریم محور دعوت پیامبران را عموما و حضرت محمد - ص - را خصوصا تربیت و تکمیل فضایل اخلاقی قرار داده است. آنچه به انسان ارزش والا می دهد و هدف های عالی می بخشد و او را انسان به معنی حقیقی می سازد، تربیت ایمانی و اخلاقی است، نه علم و ابزار زندگی. وظیفه سنگین و مقدس تربیت را هیچ گاه علم و تعلیم نتوانسته است و نمی تواند به دوش گیرد.
در تعلیم و تربیت اسلامی، هم از علم بحث می شود، هم از تفکر؛ هم از قدرت عقلانی سخن به میان می آید، هم از پرورش جنبه اجتماعی شخصیت آدمی هم برجنبه زندگی مادی تأکید می شود، هم بر زندگی معنوی هم از عدالت بحث می شود، هم ازخود گذشتگی. در این نظام، معیار برتری انسان ها، فضیلت و تقوا است؛ و وظیفه تعلیم و تربیت به عهده معلم و پدر و مادر است و همه با طرح امر به معروف و نهی از منکر مربی یکدیگرند.
پرسش اساسی این پژوهش آن است که به کارگیری روشها و اصول تربیت از منظر قرآن کریم ، نهج البلاغه ، حدیث ، سیره و سنت نبوی در رشد تربیت دینی ، چگونه است ؟ همچنین چه پیامدهایی در اخلاق فردی و اجتماعی افراد دارند ؟
هف پژوهش حاضر به کارگیری اصول و روشهای تربیت دینی از منظر قرآن کریم ، نهج البلاغه ، حدیث ، سیره وسنت نبوی و بازتاب این روشها در اخلاق فردی و اجتماعی افراد می باشد .
روش پژوهش ، روش توصیفی تحلیلی بوده و جمع آوری اطلاعات به روش کتابخانه ای انجام گرفته است . که جنبه کاربردی دارد .
» تربیت از منظر دینی «
معنا شناسی واژه تربیت :
واژه تربیت از ریشه » ربو « و باب تفعیل است . و دارای سه ریشه است :
الف ربأ، یربؤ - فعل مهموز - ب ربی، یربی - فعل ناقص -
جربّ، یربّ - فعل مضاعف -
تربیت چون از »ربا، یربو« باشد، رشد کردن و برآمدن و قد کشیدن و بالیدن را می رساند
ابن منظور در» لسان العربرَباالشی«می ءُگوید:یَرْبُو» رُبُوّاً و رِباءً: زاد و نما.« یعنی چیزی رشد کرد و افزوده شد .
اگر تربیت برگرفته از »ربی، یربی« باشد، معنایش افزودن، پروراندن، برکشیدن، برآوردن، رویانیدن و تغذیه کودک است .
تربیت از ریشه ربّ،» یربّ« در معانی زیرنیز آمده است: پروردن، سرپرستی و رهبری کردن، رساندن به فرجام، نیکو کردن، به تعالی و کمال رساندن، ارزنده ساختن، از افراط و تفریط درآوردن، به اعتدال بردن، استوار و متین کردن.
