بخشی از مقاله
چکیده:
تربیت کودک حوزههای مختلفی دارد. یکی از این حوزهها که کمتر به آن پرداخته میشود، تربیت جنسی و جنسیتی کودک است. هدف ما از نگارش این پژوهش این است که با بیان دیدگاههای مختلف تأثیر تربیت جنسی مناسب در کودکی را در پیشرفت مورد بررسی قرار دهیم.
روش ما در این پژوهش روش همسو سازی است که هدف آن به دست آوردن دادههایی مختلف اما مکمل در مورد یک مسئله پژوهشی است تا بتوان آن مسئله را درک کرد. هر گاه به دانش مربوط به تولید مثل و موضوعات جنسی، بر اساس برنامههای طراحی شده برای آموزش رفتار جنسی و نگرش به آن توجه شود، آموزش جنسی نامیده میشود.
آموزش جنسی و نقش جنسیتی، اصطلاحاً به فرآیندی گفته میشود که کودکان، از طریق آن، با ارزشها، نگرشها، انگیزهها و رفتارهایی آشنا میشوند که در یک فرهنگ، مخصوص مردان یا زنان است و هدف از آن پرورش کودکان برای ایفای نقش جنسیتی ویژه است. در زمینه آموزش جنسی، در متون دینی و روانشناختی، راهبردهایی ارائه شده است که عبارتند از: ارائه اطلاعات مناسب با سن کودک، آموزش غیر مستقیم، پیشگیری از بلوغ زودرس و ... .
-1 مقدمه
آموزش مسائل جنسی به کودکان از آن جهت که امر نوینی در آموزش کودک محسوب میشود، مورد مناقشه بسیاری از روانشناسان و متخصصان علوم رفتاری و جنسی است. از طرف دیگر نیروی انسانی که از سرمایههای یک جامعه محسوب میشوند باید در دوران کودکی از همه نوع تربیتی برخوردار باشد. به عبارت دیگر تربیت جنسی مناسب در کودکی برای نیروی انسانی نیاز است.
اهمیت این موضوع زمانی آشکار میشود که بدانیم اگر هر فردی متناسب با جنسیت خود آموزش جنسی مناسب دریافت کند در بزرگسالی به دلیل آشنایی بیشتر با تفاوتها و قابلیتهای خود در برابر جنس مخالف شغل متناسب با جنسیت خود انتخاب کرده و در آن شغل کارآمدتر ظاهر خواهد شد که این خود موجب ارتقای آن شغل و در نتیجه پیشرفت جامعه خواهد شد. آنچه سعی داریم در این پژوهش بدان دست یابیم این است که ابتدا مفهوم این نوع آموزش در کودکی آشنا شویم. پس از آن به دلایل ضرورت این آموزش و راهبردهای آموزش مسائل جنسی در دوران کودکی بپردازیم. در پایان نیز، با توجه به یافتهها، دلایل خود را مبنی بر تأثیر تربیت جنسی مناسب در دوران کودکی بر پیشرفت جامعه بیان کنیم.
-2 بیان مسئله
یکی از پرنزاعترین موضوعات در خانواده ضرورت و چگونگی ارائه آموزش جنسی به کودکان است. زیرا این آموزشها، نقش دوگانهای را ایفا میکند. به گونهای که عدم آموزش مسائل جنسی مشکلاتی را در پی خواهد داشت و آموزش نادرست آن نیز دشواریهای دیگری را ایجاد مینماید. علاوه بر این، والدین به علت باورها و ارزشهای اخلاقی به تربیت جنسی فرزندان خود توجه مطلوبی ندارند. آنچه در اینجا لزوم دارد این است که آیا این آموزشها در پیشرفت جامعه مؤثر است؟
-3 جامعه آماری و نمونهگیری
جامعه آماری در این پژوهش برخی از کتابها و مقالات میباشد که با رویکرد تحلیلی و با استفاده از نمونهگیری هدفمند، پیشینه مطالعات و تحقیقات را که با مسئله تربیت جنسی و پیشرفت ارتباط داشتند، انتخاب شدند.
-4 ابزار پژوهش
با استفاده از روش جستجوی کتابخانهای، مطالب مرتبط با موضوع، انتخاب شده و مورد بررسی، تحلیل و توصیف قرار گرفته است و از آنها برای تبیین و تشریح مسئله استفاده شده است.
-5 روششناسی
روش به کار رفته در این پژوهش روش همسوسازی یا مثلثسازی طرحی است که هدف آن به دست آوردن دادههایی متفاوت امّا مکمل در مورد یک مسئله میباشد تا بتوان آن مسئلهی پژوهشی را کاملاً درک کرد.
-6 اهداف پژوهش
ما در نگارش این پژوهش سعی داریم تا به اهداف زیر برسیم:
- تبیین مفهوم آموزش و تربیت جنسی.
- بیان روشهای تربیت جنسی در کودکی.
- بیان رابطهی تربیت جنسی مناسب در کودکی و پیشرفت جامعه.
-7 مبانی نظری و چارچوب پژوهش
-7-1 آموزش جنسی هر گاه به دانش مربوط به تولید مثل و موضوعات جنسی، بر اساس برنامههای طراحی شده برای آموزش رفتار جنسی و نگرش به آن توجه شود، آموزش جنسی نامیده میشود. هدف از آموزش جنسی ایجاد نگرشهای سالم و بیان اطلاعات مناسب دربارهی موضوعات جنسی است و باید شامل آموزشهایی باشد که به بهداشت روانی و سازگاری اجتماعی بیانجامد و پیشامدهای ناشی از ناسازگاری اجتماعی و نابهنجاریهای اخلاقی را به کمترین حد برساند.
آموزش جنسی در دوران کودکی
آموزش جنسی و نقش جنسیتی، اصطلاحاً به فرآیندی گفته میشود که کودکان، از طریق آن، با ارزشها، نگرشها، انگیزهها و رفتارهایی آشنا میشوند که در یک فرهنگ، مخصوص مردان یا زنان است و هدف از آن پرورش کودکان برای ایفای نقش جنسیتی ویژه است. بر اساس چنین فرآیندی، کودک به مفاهیمی چون نقش رفتار جنسی، الگوهای رفتاری طبقهبندی شده و پذیرش نقش جنسیت توجه میکند.
تحقیقات نشان میدهد که قسمت عمدهی تجارب یادگیری جنسی، در دوران کودکی، بدون دخالت پدر و مادر است؛ ولی توجه آگاهانه بهجنس کودک در رفتار و نوع برخورد والدین بسیار مؤثر است؛ مثلاً در خانوادهها، به پوشاندن لباسهای مناسب با جنسیت دختر به دختران و لباسهای مناسب با جنسیت پسر به پسران و یادآوری رفتارهای مناسب برای دختران و پسران اهمیت داده میشود؛ به طوری که اغلب، از مهمترین آداب تربیتی در خانواده به شمار میآید
اگر چه بعضی از افراد عقیده دارند تربیت جنسی ویژهی دوران بلوغ است، تحقیقات نشان میدهد توجه به امور جنسی و موضوعات مربوط به آن، از کودکی آغاز میشود. سربین2 مطالعات وسیعی در زمینه شناختی کرده است که نشان میدهد تربیت جنسی، از سنین اولیهی کودکی لازم است.
باید توجه داشت از نظر اسلام، دوران بلوغ، دوران افزایش هدایت و کنترل است نه دوران آغاز تربیت جنسی؛ از این رو، به این امر، از سنین کودکی باید توجه شود و تعویق این نوع تربیت ممکن است انحراف از رشد طبیعی را به دنبال داشته باشد
-7-4 راهبردهای آموزش جنسی در دوران کودکی در زمینه آموزش جنسی، در متون دینی و روانشناختی، راهبردهایی ارائه شده است که به مهمترین آنها اشاره میشود.
-7-4-1 ارائهی اطلاعات متناسب با سن کودک
اگر کودک در مورد مسائل جنسی اندیشهای درست داشته باشد، قطعاً در دورههای بعد زندگی، رفتارهایی سازگار و هماهنگ با اهداف متعالی انسانی خواهد داشت؛ از این رو، اطلاعات جنسیتی مربوط به دختر و پسر و انتظاراتی که از هر یک، در رفتارها، بازیها، لباس پوشیدنها و مانند آن وجود دارد، باید روشهای مناسب، به آنها منتقل شود. در سنین پایین، نباید به مسائل جنسی دامن زد و ذهن جستجوگر و فعال کودک را با ارائه افکار و تحریکات مسائل جنسی آلوده کرد؛ بنابراین، باید زمانی که کودک به بلوغ جنسی نزدیک میشود و نسبت به امور جنسی درک و فهمی پیدا مینماید، فراخور درک وی، به مسائل جنسی پرداخت.
-7-4-2 پاسخ مناسب به پرسشهای جنسی کودک
کودکان معمولاً، در دورهی پیش از بلوغ، مستقیم یا غیر مستقیم، پرسشهایی دربارهی امور جنسی دارند. بعضی از پدران و مادران با انگیزهی پردهپوشی از پاسخ دادن به کودکان طفره میروند و با عباراتی نظیر »بزرگ میشوی، میفهمی « و امثال آن بچهها را ساکت میکنند؛ بعضی از والدین پاسخ میدهند؛ اما پاسخهای نادرست که خود کودک غالباً متوجه آنها میشود. این دو روش هیچ کدام درست نیست؛ زیرا کودکی که سؤال میکند و راهنمایی نمیشود ممکن است به وسیلهی دیگران به پاسخ دست یابد. خوشبختانه این پرسشها نسبتاً ساده است و میتوان به راحتی، به آنها پاسخ مناسب داد.
-7-4-3 آموزش غیر مستقیم
آموزش جنسی در کودکی در ایمنی جنسی کودک مؤثر است. اغلب پدر و مادرها با سؤالات غیرمغرضانهای از طرف کودکان خود مواجه میشوند و امکان دارد برای پاسخ دادن به آنها با چالش مواجه شوند. به این منظور، آموزش جنسی در سنین پایین و نیز ارتباط باز و به موقع با کودکان میتواند تأثیری مثبت از نظر ایمنی جنسی و نتایج آن داشته باشد.
در دورهی کودکی، آموزشهای غیر مستقیم مناسبتر و مؤثرتر از آموزشهای مستقیم است که به نمونههایی از آن اشاره میشود:
الف - نگهداری حیوانات در خانه: کودکان با دیدن و شنیدن حاملگی حیوانات و نوزادان آنها برخی پاسخهای خود را میگیرند یا زمینهی درک بهتری از آنها برایشان فراهم میگردد.
ب - تولید گل و گیاه: کشت بذر و تولید گل و گیاه و رشد آنها درس مناسب و مشابهی برای فرزندان است.
ج - ذکر داستانها: داستانهایی از زندگی حیوانات و انسان میتواند حاوی نکات ارزندهای باشد که پاسخگوی برخی از پرسشهای کودکان باشد.
د - توجه دادن کودکان به تولد نوزادان که به صورت طبیعی مشاهده میشود، پاسخگوی بعضی از پرسشهای آنان خواهد بود.
-7-4-4 آموزش حدود روابط دختر و پسر
لازم است روابط کودکان تحت نظارت غیر مستقیم والدین باشد؛ زیرا گاهی در این روابط، تمایلات همجنسگرایانه شکل میگیرد و آنها، دور از کنترل والدین، به التذاذ جنسی از همدیگر میپردازند؛ از این رو، باید از دوستان و معاشران فرزندان شناخت کافی داشت و حتی روابط خواهران و برادران در خانواده کنترل کافی شود. محرم بودن هر چند از میزان محدودیت میکاهد، میل جنسی را از بین نمیبرد؛ پس نمیتوان مراقبت را نادیده گرفت
لازم است روابط کودکان با نوجوانان کنترل شود. تجربه نشان داده است چون کودکان، در این سنین، رشد عقلی لازم را ندارند، به سادگی ممکن است مورد سوء استفادهی نوجوانانی که دستخوش تحولات دوران بلوغاند، قرار گیرند یا با مطالبی آشنا شوند که در آن مرحلهی رشد برای آنها مضر است
