بخشی از مقاله
چکیده
در اسلام صلح و هم زیستی مسالمت آمیز بطورجدی مطرح است و از مسائل عمیق و ریشه دار محسوب می شود،و تنها جهاد دفاعی توجیه قرآنی ،روایی وعقلانی دارد . ازمنابع بسیار مهم دراثبات این مدعا بعد ازقران وسیره نبوی، سیره علوی است. لذا سیره امام علی - ع - درمورد صلح موضوع پژوهش می باشد. جامعه بشری همیشه به وجود صلح نیازمند، وخواهان برقراری آرامش در جامعه بوده است. شکی نیست که جنگ عواقب ناگواری برای جامعه به همراه دارد،هرچند برخی مواقع تنها راه برچیدن فتنه مقابله با فتنه گر می باشد.
نهج البلاغه بعنوان برادر قران مجموعهای از معارف اسلامی ، راه و رسم زندگی ، شناخت خدا ، انسان و جهان و ... که از زبان علی - ع - جاری شده است که حاوی مطالب بسیار مهمی درموضوع جنگ وصلح می باشد. حکومت پنج ساله امام علی - ع - آموختنی های بسیاری با خود داردونمایانگر یک سیاست مدار دیندار می باشد.این دوره کوتاه یک تابلو زیبا از کسی است که برای مخالفان خود بیش از خود آنها دلسوزی می نمود. ضرورت تحقیق در موضوع صلح گرایی زمانی بیشتر احساس می شود که مغرضان شبهاتی را طرح می نمایند تا به وسیله آن اسلام را دین شمشیروبزرگان آن را جنگ طلب معرفی نمایند.
مقدمه
اسلام دین صلح رحمت وگذشت است،با نگاه به تعالیم قرآن وسیره معصومین - ع - روشن می شود که حقیقت دین اسلام صلح گرا است واز جنگ ابتدایی نهی فرموده است .اسلام اصل جنگ را دربرخی شرای خاص آن هم زمانی که کفاران ومنافقان مانع هدایت توده مردم گردند، لازم شمرده است واز مسلمانان خواسته است با جهاد دفاعی موانع هدایت ونجات انسان ها را از میان بردارند . در اسلام اصل صلح و هم زیستی مسالمت آمیز است نه جنگ وخون ریزی،بدون اغراق می توان گفت صلح وصفا روح اسلام بوده چراکه اسلام ازماده سَلم گرفته شده وسلم به معنای صلح،مسالمت وسازش می باشد - قرشی،1412، ج300 :3 - دراین آیین مقدس تنها جهاد دفاعی توجیه قرآنی،روایی وعقلانی دارد .
همواره جامعه انسانی متأثر از پدیده جنگ بوده واز این ناحیه آسیب های جبران ناپذیری در بعدمادی ومعنوی به بشریت رسیده است .اگرچه گاهی جنگ موجبات رهایی انسان ها از ظلم وتعدی ظالمان تاریخ را فراهم نموده است.ولی درکل پدیده جنگ مقبول انسان ها نیست.دراین مقاله بنا است موضوع صلح طلبی درسیره وتعالیم امام علی - ع - مورد بررسی قرار گیرد ،بااین امید که تدوین این مقاله بتواندچراغ راهی برای جامعه انسانی در رسیدن به صلح وآرامش باشد.
مبانی نظری
صلح طلبی امام علی - ع - درطول حیات ایشان به خوبی نمایان است. حضرت بعد از رسیدن به حکومت نیزدرتمامی جنگ های تحمیلی به یاران خود توصیه می نمودند که آغاز گر جنگ نباشند با این هدف که افراد کمتری کشته شوند. علی - ع - درحادثه صفین پیش ازملاقات با دشمن، لشکرش را چنین سفارش میکند :
»با آنها نجنگید تا جنگ را آغاز کنند، زیرا- شکر خدای را- شما دارای حجت هستید، اگر آنان را رها کنید تا آنها جنگ را شروع کنند شما حجت دیگری به زیان آنان خواهید داشت. اگر بخواست خدا شکست روی داد، گریخته را نکشید و به درمانده کاری نداشته باشید و زخمی را از پای در نیاورید و زنان را-اگر چه به ناموس شما دشنام دهند و فرماندهان شما را ناسزا گویند- با اذیت و آزار تحریک مکنید. - « روش برخورد امام علی - ع - بامخالفان برمحوریت صلح بوده ،وصلح گرایی درتعالیم وسیره امام علی - ع - از جایگاه برجسته ای برخوردار است .
ایشان درتمام دوران حکومتش اصل رابرصلح قرارداده بودوازهیچ تلاشی برای حفظ آن کوتاهی نکرد.حضرت ازجنگ وخون ریزی بیزاربودند،لذا ازابزارهای مختلف برای جلوگیری ازجنگ بهره می گرفتند.حضرت تاآنجاجنگ راقبیح می دانست که ازدعوت دشمن به مبارزه نیز منع می نمودند. - نهج البلاغه،حکمت - 233ایشان درجنگ جمل همانندروش رسول خدا - ص - درباره اهل مکه برخوردنمود. علی - ع - افرادگمراه را به سوی حق جذب می کرد و به صراط مستقیم دعوت نمود.
جزبه نجات وهدایت انسان ها نمی اندیشیدوقبل ازجنگ با ارائه حجت هدایت گمراهان را آرزوداشت. پیشوای صلح گرایان به تمام حکمرانان جهان نشان دادکه مسالمت برجنگ وخون ریزی ترجیح دارد ،مگر اینکه دشمن تمامی راههای منتهی به صلح راببندد وفتنه انگیزی نماید. البته ترجیح صلح هرگز به معنای غفلت مسلمانان ازآموزش های رزمی ونظامی نیست،بلکه جامعه اسلامی همیشه باید برای مقابله باتجاوز بیگانگان آماده باشد.
پیشینه پژوهش
-1 پایان نامه ارشد با عنوان دیدگاه حضرت علی در موردجنگ وصلح توس آقای مهدی قشقایی دردانشگاه آزادواحد تهران مرکز در رشته علوم سیاسی دفاع شده است.
-2 درکتاب امام علی صدای عدالت انسانی ازجرج جورداق مسیحی مباحث مهمی درزمینه صلح طلبی امام علی بیان شده است.
-3 درکتاب جمال دولت محمود از استاد دلشاد تهرانی بخش صلح گرایی مباحثی پیرامون صلح طلبی امام علی طرح شده است.
-4 کتاب امام علی واصول برخورد با دشمنان ازمحمدعلی داعی نژادکه دراین کتاب مختصر مباحثی مانند: رعایت حقوق مخالفان ،صراحت امام علی - ع - وواقع نگری ایشان دربرخورد بامخالفان ودرنهایت نحوه بهره گیری ازجنگ یاد شده است.
-5آیت احمد بهشتی در مقالهای تحت عنوان »صلح در نهجالبلاغه« مفهوم صلح، آثار مثبت آن و دیگر رهآوردهای آن را تبیین کرده است.
روش تحقیق
روش کتابخانه ای براساس تحلیل محتوا
شروح متقدم ومتاخر نهج البلاغه بررسی و به کتب تاریخ وسیره و...مراجعه شده وبه تحلیل وبررسی موضوع پرداخته وپس از فیش برداری دسته بندی وسپس تحلیل محتوا صورت گرفته است.از نرم افزارهای معتبر وکتابخانه الکترونیکی واینترنت نیزاستفاده گردیده.
مفهوم شناسی صلح
صلح،مسالمت وسازش ازواژه هایی است که بازندگی اجتماعی انسان ها ارتباط زیادی داردودانشمندان به بیان مفهوم صلح پرداخته اندازجمله: راغب اصفهانی که صلح را از بین بردن نفرت میان مردم معنی کرده،وواژه»صلاح«راکه باصلح هم ریشه است به معنی شایسته شدن و خوب شدن و ضدّ فساد وهمچنین واژه»اصلاح« راایجاد صلح و سازش معنی نموده است. - راغب اصفهانی، - 489 : 1374دردیگر کتب لغت نیز معانی مشابه ای برای واژه صلح شده است. درتعریف صلح تافلرمی گوید:»صلح، پدیده ای رویارو با جنگ و کشتار، و بیانگر وضعیتی است که در آن، مسالمت و سازش، تأمین، و از عداوت و دشمنی دوری شود. به بیانی، صلح حالت طبیعی است که با وقوع جنگ به هم می خورد و پس از آن، کوشش می شود که دوباره برگردانده شود.«
در متون سیاسی و حقوق بین الملل، صلح را دیپلماسی ادامه جنگ میگویند و آن عبارت است از خاتمه بخشیدن به خشونت و درگیریها، حل و فصل ادعاهای جدال بر انگیز از طریق مصالحه یا چشم پوشی و برقراری نظم جدیدی که صرف نظر از درست یا نادرست بودن آن، تأمین کننده ثبات، امنیت، آرامش و فراغ خاطر باشد. علامه محمدتقی جعفری دراین زمینه می گوید:»جنگ و کشتار عمل شیطانی است، وبرای انسانها صلح و صفا شایسته است. انسان نعمتهای بهشتی را که در رؤیاهای خود میبینید در همین صلح و صفا خواهد یافت.
