بخشی از مقاله
چکیده
دنیازندگی بدون کرامت وشرافت انسانی نه فقط زندگی انسانی نیست بلکه حتی اززندگی حیوانی پست تراست خداوند متعال فرزندان آدم راذاتا موردتکریم وآنان رابرمقداری فراوان ازکائنات برتری داده است به همین دلیل قاطع وصریح افراد انسانی بایدبراین کرامت وحیثیت رابرای همدیگر به عنوان یک حق بشناسند نویسنده دراین نوشتار برآن است تا باروش تحلیلی اسنادی روایاتی راازامام رضآ - ع - ازکتب گوناگون استخراج نموده وباتوجه به این روایات به بررسی کرامت ومهمترین معیارهای دستیابی به کرامت پرداخته واین روایات رابا آیات کلام الهی نیز تطبیق داده و درباره این معیارها بحث نماید یکی ازبهترین راه های دستیابی به کرامت انسانی واخلاقی شناخت خداوند وقرب به خداوند است عبادت فقط به امورعبادی فردی وجمعی معطوف نمیشود بلکه شخصی که می خواهد به کرامت انسانی دست یابد باید درخلقت خود ودرخالق آن بیندیشد وتفکرکندانسانیت انسان وابسته به قدرت عقلانی اوست انسان هابااستفاده ازنیروی تعقل خوداموررامیشناسند مشکلات خودراتشخیص میدهندارزش هارامشخص میسازندومناسبات خودرابادیگران بهبودمیبخشد وراه رابرای کمال ورشدخودآماده میسازدبنابراین هرنظامی که به این نیرو بیشترتکیه کندبهترمیتوانددرراه پیشرفت وتکامل قدم بردارد تقواشرط تفکرصواب است ومعتقداست که توفیق انسان درکسب معارف حقیقی وعلوم نافع درگرواصلاح اخلاق وکسب فضائل انسانی یعنی همان تقوامی باشداصل دراسلام وسیره معصومین رأفت ونرمش است آنان باسخت ترین وجاهلترین دشمنان مواجه شدنداماهمواره بارفق و نرمی وگذشت وبر خوردهای ملایم عقل وجان افرادراتسخیرمیکردندودراین زمینه خودنیزباشخصیت معنوی والهی خویش بعنوان الگوی شایسته ی انسانی مطرح میشدند
کلید واژگان:سیره،احادیث،امام رضا - ع - ،کرامت انسانی،آیات
-1مقدمه
انسانها بیش از هر چیز به خود و شخصیت خویش ارج مینهند و خود را باور دارند و از دیگران نیز در روابط اجتماعی انتظاردارند که به شخصیت آنان احترام بگذارند. این خواسته ای خرد پسند و بسیار بجا میباشد؛ زیرا هر انسانی دارای کیان و ارزشی نفسانی است و با این ارزش و کرامت است که در میان گروه انسانها زندگی میکند و به حرکت و تلاش دست میزند و اگر این کرامت نفسانی و شخصیت انسانی او نادیده گرفته شود، احساس خود کم بینی و کوچکی میکند و توان و نیروی ایستادگی در برابر پیش آمدها و مشکلات را از دست میدهد و از پیشرفت و رشد در تمام زمینه ها باز میماند. امید و انگیزه تلاش در وجود او پژمرده میشود و نگرش سازنده و مثبت او به نگرشی منفی تبدیل میشود و به راستی کیان و هستی او دچار ناتوانی، سستی و خمودگی میگردد.
پیشوایان و رهبران راستین، بیش از همگان به این موضوع توجه داشتند، و به شخصیت انسان و کرامت انسانی بسیار بها میدادند؛ زیرا ایشان انسان را به سوی کمال فرا میخوانند و انسان تا آن جا که شخصیت و کرامت وجودی او شکوفا شده باشد، میتواند پیش برود و به کمالات دست یابد و خود را تربیت کند و بارور سازد. - حکیمی، - 62:1382دراین دنیازندگی بدونکرامت وشرافت انسانی نه فقط زندگی انسانی نیست بلکه حتی اززندگی حیوانی پست تراست زیرا بدیهی است که انسان فاقد کرامت وشرافت به جهت داشتن نیروها واستعدادهای متنوع می تواند اقدام به تخریب ونابودی کرامت وشرف همه انسان هانمایدو اومی تواند برای اشباع خود خودخواهی هایش همه ی انسان ها را به خاک وخون بکشددرصورتیکه حیوانات حتی درنده ترین آنهاقدرت آسیب رساندن به کرامت وشرف انسانی راندارند - جعفری تبریزی، - 1373
لْنَاهُمْ فِی خداوندالْبَرﱢوَلَدروقَدْرآنالْبَحْرِکریمکَرﱠمْنمیفرماید :وَرَزَقْنَاهُمبَنِی - آدَمَ وَحمﱢنَمَالطﱠیﱢبَاتِ وَفَضﱠلْنَاهُمْ عَلَی کَثِیرٍ مﱢمﱠنْ خَلَقْنَا تَفْضِیلًا - ٌ این آیه باکمال صراحت اثبات می کند که خداوند متعال فرزندان آدم راذاتا موردتکریم وآنان رابرمقداری فراوان ازکائنات برتری داده است به همین دلیل قاطع وصریح افراد انسانی بایدبراین کرامت وحیثیت رابرای همدیگر به عنوان یک حق بشناسند وخودرابرابر آن حق مکلف ببیند - جعفری، - 1389:80مفسران براین عقیده هستند که مرادازاین آیه این است که خداوندمتعالفرزندان آدم رابواسطه ی قوه ی تعقل وتفکرنطق وقدرت تمیز حق ازباطل وصورت زیبا وتدبیردنیا وآخرت کرامت وبرتری-1آیه 70اسراءبخشبده است - طریحی،1395ق : - 152
مایه کرامت آدم ونسل آدم همان روح الهی اوست وچون خداوند این روح الهی را به انسانداد فرمود: - فتبارک االله احسن الخالقین - ٌ،قبل از مرحله ی انسانیت همه ی آثارصنعی که درباره ی انسانصورت پذیرفت بین انسانوحیوانات دیگرمشترک است یعنی اگرنطفه ای ازصلب وترائب خارج می شودودررحم قرار می گیرد واگرنطفه علقه میشودبعدمضغه می گردد وبعدجنین می شوداین مراحل هم درانسان است وهم درحیوانات از این جهت فرقی بین انسان ودیگرحیوانات نیست اگردرجنین نفس نباتی هست وکم کم به مرحله ی نفس حیوانی می رسداین تحول درانسان وحیوان یکسان است امتیازانسان ازسایرحیوانات درناحیه روح اللهی است - جوادی آملی، - 97:1366
درتفسیرعلامه طباطبایی از این آیه ،مقصودازتکریم اختصاص دادن به عنایت وشرافت دادن به خصوصیتی است که دردیگران نباشدوباهمین خصوصیت است که معنای تکریم باتفضیل فرق پیدامی کندچون تکریم معنایی است نفسی ودرتکریم کاری به غیرنیست بلکه تنهاشخص موردتکریم موردنظراست که دارای شرافتی وکرامتی شودبه خلاف تفضیل که منظور آن این است کهشخص مورد تفضیل برتری یابد درحالی که اوبادیگران دراصل آن عطیه شرکت دارد - طباطبایی، - 1363 وازنظرامانوئل کانت کرامت انسانی حیثیت وارزش است که تمام انسانهابه جهت استقلال ذاتی وتوانایی اخلاقی که دارندبطورذاتی ویکسان ازآن برخوردارند - کانت، - 1948
به نظر می رسدهرگونه تفکرحقوقی وفرهنگی وسیاسی واخلاقی درباره مساوی تلقی کردن همه اشقیاء وجلادان ودشمنان حق وحقیقت وسوداگران انسان وانسانیت درباره کرامت وشرافت صدمه ای به کرامت وشرف انسانی است که به هیچ وجه قابل جبراننخواهدبود این تساوییَارقرآنأَیﱡهَاکَرٍبااین النﱠاسُآیهوَأُنثَیصریحإِنﱠاکه - وَجَعَلْنَاکُمْخَلَقْنَاکُم مﱢنشُعُوبًاذَ وَقَبَائِلَ لِتَعَارَفُوا إِنﱠ َکُمْ عِندَ اللﱠهِ أَتْقَاکُمْ - ٍبطورجدی نفی کرده است - جعفری تبریزی ، - 1373 خداوندکریم ترین است همانطورکه درآیه ی3سوره علق اقْرَأْ وَرَبﱡکَآمدهاست - الْأَکْرَمُ - امام رضا - ع - روزی سفره ای طلبیدوتمام خدمتکاران وغلامان رانزد خودفراخواند یکی ازیاران ایشان فرمود:کاش برای اینان سفره ای جداگانه می انداخید فرمودند:دست بردار خدای همه ی ما یکی است پدرومادر همه یکی است وپاداش نیز به اعمال
