بخشی از مقاله
چکیده
معماري گذشته خصوصاًو مسکن ایران در استفاده از انرژيهاي پایدار، بی زیان و بهرهگیري اکولوژیک از انواع انرژیهاي تجدید شونده داراي تاریخچههاي گرانقدر و با ارزش میباشد. فضاهاي معماري کویري ایران با استفاده از عناصر، مصالح، ویژگی هاي خود و علم سازندگانشان به کارکرد زیست محیطی عوامل اقلیمی موجود، استعداد خاصی در متعادل سازي حرارتی داشتهاند. اصول بیزمان معماري مسکن کویر ایران بدون کاهش منابع طبیعی و با کمترین دخالت در محیط اطراف در هماهنگی کامل با »پایداري محیطی« - یکی از سه اصل توسعه پایدار - بودند و نگاه ویژه این اصول به سیستم غیرفعال خورشیدي باعث میشد که این معماري در راستاي آسایش حرارتی و با استفاده بهینه از منابع و انرژیهاي پاك به همسازي مناسبی با محیط طبیعی دست یابد .
این نوشتار با بررسی موردي دانشکده هنر و معماري با رویکرد معماري اقلیمی گرم و خشک دهدشت می پردازد. .این پژوهش در تبیین چهارچوب تحقیق با روش توصیفی و گزارش موردي - case repot - با بررسی جهات متغیر فصلی تابش، دیاگرام خورشیدي، نمودارهاي اقلیمی و ... از یک طرف و ارزیابی رفتار چهار وجه این خانه با حیاط میانی و خصوصیات موجود در آنها مانند رنگ جدارهها، فرم و ابعاد بازشوها، مکان قرارگیري، سایهبان، تابش بند و ...شیوههاي بهرهبرداري و مهار انرژي تابشی خورشید را متناسب با نیازهاي بیولوژیکی انسان، آسایش حرارتی و محدوده آسایش او به نمایش میگذارد.
.1 مقدمه
بناهاي ایرانی با حیاط هاي تو در توي خود، هم هویت خانواده را مستحکم می داشتند و هم رابطه انسان را با طبیعت برقرار می ساختندبا. افزایش جمعیت و مکانیزه شدن زندگی بشري، از یک سو تأثیرات آن بر ذهنیت انسان ، منجر به فاصله گرفتن تدریجی از محیط طبیعی شده است که حاصل آن عدم درك پدیده هاي محیطی و مبتلا شدن انسان به انواع امراض روانی است، و ازسوي دیگر سبب استفاده روز افزون از تجهیزات تهویه و نادیده گرفتن اهمیت اقلیم در معماري گردیده است و الگوهاي یکسانی براي نقاط مختلف دنیا ، با شرایط متنوع آب و هوایی استفاده شده است. ولی با توجه به کاهش منابع پایان پذیر انرژي و آلودگی شهرها و صدمات جبران ناپذیر سوخت هاي فسیلی به محیط زیست، توجه به اقلیم و طراحی اقلیمی بار دیگر رواج یافته است
این تحقیق کوششی است در راه احیاء رابطه میان طبیعت و معماري و نیز با زنده سازي کارکردهاي هویتی معماري به طور عام و بکار بستن این عوامل به طور خاص در طراحی دانشکده هنر و معماري امروزي و استفاده از معماري اقلیمی به عنوان راهکاري براي تأمین تهویه از منابع طبیعی و تجدیدپذیر انرژی
فضاي معماري ایرانی همواره چارچوب یگان هاي دارد که مفاهیم و کاربردهاي بسیاري را درخود جاي داده و نشان دهنده اعتقادات و باورهاي ما ایرانیان است. این اعتقادات و باورها معطوف بر تقدس ذات حق و تقدس طبیعت می باشد. معماري ایرانی از جمله معدود معماري هاي موجود در جهان است که قائل به تقارن و حضور زمان و ارزش هاي نهادینه شده درمفهوم آن می باشد.
ویژگی معماري ایرانی در نمایان کردن ارزش ها با نمادها و نشانه ها است، می توان آن را در خلق و آفرینش فضاهاي معماري، آرامش، خلوص، آزادگی، فروتنی، شکوه و وقار، زیبایی، آهنگ و ... نظاره گر شد. تکیه بر معماري ایرانی زمانی که به تمام فنون تولید فضا توجه شود، ویژگی اصلی آن، یعنی پایداري را تضمین می کند. بنابراین؛ توجه به نقش نظام هاي ساختاري پیشرفته در ترکیب با عناصري که بتوان فضاي معماري را با توجه به زبان و بیان معماري اصیل ایرانی خلق کرد از شاخصه هاي مهم مدرسه سازي در کشور می باشد
معماري نماد فرهنگ، هویت و شناسنامه یک جامعه است. نازلترین مرتبه هویت توجه به مختصات طبیعی، مرحله بعد توجه به مختصات اجتماعی، مرحله بعد دقت داشتن به مختصات فرهنگی - فرهنگ به معناي تفاوت هایی که منجر به تمایز می شود - و مراحل عالی این تقسیم بندي مرتبط است با آرمان هاي فکري که در هر فرهنگ وجود دارد. این روند باید از پایبست و از درجات نازل شروع شود و اصلاح و شکل گیري گردد. امروزه، جامعه ما دچار یک نوع از خود بیگانگی شده و از گذشته خود شناخت دقیق و درستی ندارد.
چرا که ما ریشه هاي خود را جا گذاشته ایم و با شتاب به سمت تجدد حرکت کردهایم. رشد صنعتی و اقتصادي کشور با رشد معماري توازن ندارد و این امر به بینظمی در حوزه ساخت و ساز دامن زده است. باید توجه داشت که طراحی با اندیشه هاي کهن و قدیمی نم یتواند پاسخگوي نیازهاي امروز مخاطبین باشد و اینجا هنر معمار پیشرو است که با دانش روز و با حفظ هویت بتواند به ساختاري جدید دست یابد که با ارزش ها و اصالت هاي جامعه انطباق کافی داشته باشد.
محیط ابتدا بایستی به دیدگاه انسان در مورد محیط و یا به طور کلی نسبت به طبیعت نظر داشت. اساس ساختن و ایجاد معماري در واقع ایجاد موانعی است که از همه لحاظ در طبیعت می باشد، که این موانع ارتباط بسیار نزدیکی با طرز فکر و برداشت انسان از طبیعت پیرامون خود دارد. یکی از هنرهاي کاربردي که هنر کاربردي معماري می باشد، تحت تأثیر این تفکرات قرار گرفته است.
باتوجه به این موضوع می خواهیم بدانیم معماري همگام با طبیعت چگونه معماري است و کدام یک از سبک ها و افکار موجود در پایدار نگهداشتن معماري و طبیعت موفق تر بوده اند. در واقع در این افکار و سبک ها که سعی بر آن است، آفرینش معماري همواره بر انگاره اي از جاودانگی استوار باشد، معماري شکل می گیرد تا ماندگار شود؛ و معمار، همواره با سوداي آفریدن کالبد معمارانه اي که در فراسوي زمان، پایدار و استوار بماند، دست بکار می شود. معماري خواهان وضع موجود است و جهان باید آنچنان که هست بماند، تا معماري ماندگار شود. معماري براي این که پایدار بماند، ناگزیر باید با سه دشمن نابودگر خود، زمان، دگرگونی و طبیعت بجنگد.
آفرینش معماري، سرآغاز جدایی آدمی از طبیعت است. معماري خاك زیر پا را به شکل خشت در می آورد و در ستیز با گرانش طبیعی زمین، آن را به شکل تاق و گنبد، برفراز زمین و بر بالاي سر آدمی بر پا نگه می دارد، که خود الهام گرفته از طبیعت است.
معماري، بیابان را به شکل شهر در می آورد تا آدم ها در آن به پویایی و پیروزي آدمی بر طبیعت که همان پیروزي بر خویشتن که بزرگترین شکست معماري در برابر طبیعت است، برسند. طبیعت، آرام و خاموش ساخته هاي آدمی را فرو می ریزد. خشت به جایگاه آغازین خود بر می گردد و دوباره خاك می شود. سنگ فرو می افتد تا بر روي زمین استوار باشد؛ معماري نابود می شود و شهر دوباره به شکل بیابان در می آید
.2 بیان مسئله
یکی از پایه هاي شکل گیري معماري ایرانی، اقلیم می باشد که بر این اساس معماري مناطق کویري، گرم، مرطوب، سرد، هویت و ساختار خود را می یافت و بر کالبد آنها معنا می بخشیداما در جریان معماري مدرن که از زبان لوکوربوزیه هدف نهایی خود را در طراحی مسکن تبدیل »خانه به ماشین زندگی« بیان کرد، معماري مسکونی تحولی عمیق و بی سابقه را از سرگذراند.
به دنبال درك ناشیانه و برداشت سودجویانه از دیدگاه مدرنیسم بافت مسکونی از شکل محله اي با بافت فشرده و بسته با برخوردهاي اجتماعی محدود، به یک سیستم باز و قابل دسترسی با روابط اجتماعی پراکنده تبدیل شد. ساختن خانه هاي ردیفی و بر روي قطعات کوچک و مساوي زمین به صورت یک شکل و بدون در نظر گرفتن خصوصیات محلی و اقلیمی در شهرهاي مختلف، بافت هاي مسکونیتقریباً یکنواختی ایجادکرده است و متأسفانه این روش با همه مشکلات شناخته شده هنوز هم ادامه دارد.
در سایه چنین تحولی فضاهاي زندگی مسکونی روز به روز از هم گسسته تر و فاقد شادابی گذشته گردید تا آنجا که چند دهه بعد و از نیمه دهه هفتاد ظهور جنبش هاي پست مدرن، پایه هاي تحولی دیگر در محیط مسکونی بنیانگذاري شد. هر چند که سبک بین المللی در کشورهاي جهان سوم و از جمله ایران به سرعت راه خود را باز کرد و در پیوند با ضرورتهاي اقتصاد مصرفی حاکم بر کشور به سرعت با نامی تازه، سبک بساز و بفروش، شهرهاي ایران را تصرف کرد و بنیانهاي شیوه سکونتی و پیشین را در هم گسست.
حال پس از تاراج معماري در اندیشه آنیم تا با عناوینی جعلی چون معماري پایدار، بهینه سازي و غیره که خود نیز تقلیدي بیش از دیگران نیست، هویت از دست رفته را به بناها و شهرهایمان بازگردانیم. ولی قبل از ایجاد یا ارائه راه حل هاي مکانیکی ابتدا باید راه حل هاي سنتی در معماري محلی را ارزیابی کرد؛ آنگاه این روش ها را پذیرفت یا براي تطبیق با ملزمات مدرن و پیشرفته آنها را اصلاح کرد.
چگونگی برخورد با طبیعت و معماري در آن، واکنشی است که هر انسانی در نقاط مختلف کرة زمین داشته و خواهد داشت و معماري با ارزش باقی مانده از دوران گذشته نشان دهندة فائق آمدن او بصورت کامل یا ناقص بر عواملی همچون مسائل اقلیمی، آب و هوا و ... می باشد. از این جاست که ما شاهد معماري بومی گوناگونی در کشورهاي مختلف جهان همخوان با اقلیم و فرهنگ می باشیم که ویژگی خاص منطقه خود را نشان می دهد. در ایران بهعلّت دارا بودن شرایط گوناگون اقلیم و فرهنگ، ویژگی خاصی دارد و معماري هاي متفاوتی هماهنگ با اقلیم در آن بوجود آمده است.
در این رساله سعی داریم معماري سنتی مناطق گرم و خشک را از نظر ساخت و ساز در رابطه با اقلیم و شرایط پایداري بررسی کنیم، چرا که تیپولوژي بنا در مناطق گوناگون، حاکی از تأثیرپذیري آن از عوامل محیطی اقلیمی و حتی فرهنگی می باشند.
مصالح ساختمانی در هر شرایط آب و هوایی به نوعی عمل می کند، به طوري که در آب و هواي گرم وخشک مورد مطالعه نوع مصالح بکار رفته در میزان راحتی ساکنان در ساختمان تأثیر زیادي دارد. در این اقلیم، مصالح ساختمانی به نحوي باید انتخاب شوند که در مقابل گرما مقاومت فراوانی داشته و از ظرفیت حرارتی بالائی برخوردار باشند. از جمله مصالحی که سازندگان بنا از آن استفاده می کنند، گل و مشتقات آن است و چنان چه سنگ و یا چوب در بنا بکار برده شوند، آن را با خاك و گل مخلوط می نمایند، چرا که این نوع مصالح با آب و هواي خشک تطابق دارد.
از سوي دیگر کلیه فعالیت هاي انسانی منوط به مصرف انرژي هستند که این انرژي می تواند از منابع مختلفی تأمین گردد. استفادة بهینه از انرژي حاصل از این منابع انرژي یکی از بحث هاي مهم جهانی به شمار می آید و در عرصه هاي گوناگون علوم مورد مطالعه و تحقیق است. با توجه به محدودیت ذخایر نفتی که پیش بینی می شود، در چندین سال آینده تنها کفاف مصرف داخلی را داده و دیگر به بخش صادرات نمی رسد
