بخشی از مقاله
چکیده
شرایط اقلیمی هرمنطقه ، همواره یکی از موضوعات کلیدی در حوزه معماری در گذشته بوده است.ساختمان سازان برای تامین شرایط آسایش انسان می بایست به آفتاب ، باد، بارندگی و سرمای زمستان و گرمای تابستان توجه می کردند و برای اجرای بنا نیز باید به امکانات موجود و مصالح بومی و در دسترس اهمیت می دادند. درکشور ما نیز خانه های ساخته شده در مناطق پرباران سواحل دریای خزر،بصورت برون گرا،با امکانات تهویه طبیعی و با بام شیبدار ساخته می شد.
اگر در معماری مدرن فرم تابع عملکرد است ، در معماری گذشته فرم تابع اقلیم بوده است.یعنی در هر اقلیم فرم ساختمان تابع شرایط اقلیمی آن منطقه بوده.در اقلیم سرد،گرم و خشک یا مرطوب،فرم ساختمان و مصالح و جزییات اجرایی آن به گونه ای ن انتخاب و طراحی می شده که از اقلیم و شرایط محیطی حداکثر استفاده صورت گیرد و آسایش انسان در آن اقلیم با حداقل مصرف انرژی حاصل می شود.
هدف از تحقیق حاضر دستیابی به اصول طراحی بناهای معماری نوین با بهره گیری از شرایط و عناصر اقلیمی شمال کشور ودر شهر های ساحلی مازندران و تاثیر آن بر بناهای نوین معماری است. نتیجه تحقیق طراحی اصولی معمارانه برای بناهای نوین معماری با تلفیق عناصر اقلیمی شمال شهر های ساحلی مازندران است. از جمله این نتایج می توان بر تأثیر چشم گیر طبیعت در ارتباط با طراحی بنا و استفاده از مصالح و شرایط اقلیمی منطقه بر کاهش هزینه و کاهش مصرف انرژی است. بناهای معماری نوین با بهره گیری از عناصر اقلیمی شمال کشور و با استفاده از گونه های گیاهی توسط شکل های مختلف و استفاده از طبیعت به عنوان یک پدیده و استفاده فضاهای طبیعی و شرایط مناسب اقلیمی این منطقه گامی موثر در بهبود بهره گیری از شرایط اقلیمی معتدل و مرطوب می باشد.
-1 مقدمه
معماری شمال ایران به عنوان نمونه ای مناسب از در آمیختگی و هماهنگی بنا با طبیعت است .در آمیختگی با طبیعت هم با تبعیت از طبیعت همراه است هم با بهره وری از آن. به همین دلیل معماری این منطقه بیشترین تاثیر را از اقلیم و طبیعت پیرامون خود گرفته است . - ملک محمودی, مریم و سودابه مهری، - 1393 با توجه به تأثیر اقلیم بر معماری، به ویژه در کشور ایران که شرایط اقلیمی در آن کاملا مشهود است ، نیاز به مطالعات و پژوهش های جامع در این زمینه کاملا بدیهی و لازم می نماید. شناخت شرایط اقلیمی در هر منطقته از مهمترین عوامل در ایجاد آسایش و ر اه کاربران ساختمان ها در آن منطقه است ، چرا که معماری و اقلیم ارتباط و تأثیرات مستقیمی بر یکدیگر دارند.
- محمد پیر محمدی وحیدرفیعی,. - 1394 استان مازندران در شمال کشور و در کنار سواحل جنوبی دریای خزر قرار گرفته و از خصوصیات بارز آن رطوبت و بارندگی زیاد است .به طور کلی این استان دارای آب و هوایی معتدل و مرطوب میباشد .از طرفی وجود حصار بلند البرز در جنوب این ناحیه، مانع از خروج رطوبت و بخار ناشی از دریا می گردد .استان مازندران شامل دو قسمت کوهستانی و جلگه ای است.
در هر کدام از این دو ناحیه در اجزای تشکیل دهنده معماری تفاوت هایی دیده می شود به خصوص در معماری این منطقه از عناصری جهت دفع رطوبت و حداکثر تهویه و هدایت باران و آبهای سطحی استفاده شده، تا از این طریق بتوانند به نوعی معماری همساز با اقلیم دست یابند؛ که در کنار عوامل زیباشناسانه و نیز هماهنگی با محیط اطراف، شرایط آسایش را برای ساکنان خود فراهم آورد. - پریا مصباح, - 1395 در حقیقت هدف از این تحقیق، یافتن چگونگی تأثیر اقلیم بر شکل گیری فرم بنا و عناصر معماری در شمال ایران می باشد .
معماری مازندران با وجود ساختار متفاوت و شگفت انگیزش کمتر مورد توجه قرار گرفته است .به نظر میرسد معماری این منطقه از مصالح مورد استفاده تا فرم کلی بنا تحت تأثیر محیط پیرامون میباشد .برای شناخت این معماری باید تأثیرعوامل اقلیمی بر ساخت و ساز ابنیه این منطقه مورد بررسی قرار گیرد .لذا در این تحقیق پس از معرفی خصوصیات اقلیمی این منطقه، به تأثیر اقلیم بر شکل گیری معماری متفاوت این نقطه از کشور پرداخته شده است.
-1× بیان مسئله و اهداف تحقیق
از آنجایی که هدف از این پژوهش دستیابی به اصول و مبانی طراحی بناهای معماری نوین با تلفیق عناصر اقلیمی شمال کشور با بهره گیری از شرایط اقلیمی شهر های ساحلی استان مازندران است، اصلی ترین استفاده کنندگان از تحقیق. معماران هستند. البته دستاوردهای این تحقیق می تواند برای متولیان طراحی نیز مفید باشداین تحقیق با هدف ارائه راهکارهای عملی به طراحان در جهت طراحی بناهای نوین معماری در شهر های ساحلی مازندران با رویکردی اقلیمی صورت می گیرد و می کوشد تا فضایی عملکردی ×سازگار با خصوصیات و نیازهای مؤثر در طراحی بنا را بوجود آورد اهمیت تاثیر اقلیم بر معماری،انجام مطالعات و پژوهش های جامعی را در این زمینه ایجاب می کند.بویژه در کشور ما که تنوع شرایط اقلیمی در آن کاملا مشهود است.
انجام تحقیقات گسترده در این زمینه امری اجتناب ناپذیر است. بطورکلی،این پژوهش ها به دو صورت نظری وعملی انجام می گیرد.دروجه اول،مباحث نظری مربوط به اقلیم و ساختمان،مورد بررسی قرارمی گیرد و در وجه دوم،با بهره جستن از آمار آب و هوایی مناطق مختلف و انجام تقسیم بندی های اقلیمی،همچنین با استفاده از نمونه های ساختمانی مناطق مختلف اقلیمی،آزمایش ها و محاسبات دقیق صورت می گیرد.
از آنجا که ازمایش ها عملی در چار چوب وظایف موسسات تحقیاقات ساختمانی انجام می گیرد واین امر تنها با تخصیص بودجه وزمان کافی از سوی سازمانهای مربوطه اماکان پذیر است، همچنین به دلیل نبود امکانات عملی جهت انجام این برنامه ها ودر دست نبودن امار واطلاعات آب وهوایی مناطق مختلف، پژوهش حاضر بیشتردر وجه اول استوار است. معماری واقلیم، پیوندشان بیشتر به رابطه نوزاد وآغوش می ماند، یا نسبت هر رستنی با خاک ، حریم امن وبستر بالیدن .با بستگی ای تکامل آفرین؛ الهام بخش والبته ، نه محیط زا .در این معنا، آغوش، خاک واقلیم ، رابط حیات وسرزندگی ونبودشان نمود میرایی است .
تجربیات معماری بومی در پهنه جهان وآروین های آن در معماری ایران زمین نیز ، خود گواه تاکیدی بر اندیشه ی فرم زایی ملاحظات اقلیمی در معماری است تا عاملی بر محدودیت آن یا اسارت معمار.میزان متفاوت وترکیب گوناگون عوامل اقلیمی که خود ناشی از تفاوت موقعیت جغرافیای مناطق مختلف است، حوزه های اقلیمی متفاوتی در جان پدید آورده که هریک ویژگی های خاصی دارد .محیط زیست ، شهرها وحتی بناهای مربوط به این حوزه های اقلیمی، ویژگیهای خاصی متناسب با شرایط اقلیمی خود به دست آوردند. هدف این گزارش ، تعیین حوزه های مختلف اقلیمی ایران در ارتباط با معماری وارائه اطلاعاتی است که برای دست یابی به طرحهای منطقی معماری وهماهنگ با اقلیم مورد نظر است.
1-2 اقلیم معتدل و مرطوب
سواحل دریای خزر با آب و هوای معتدل و بارندگی فراوان از جمله مناطق معتدل محسوب می شود این منطقه که به صورت نواری بین رشته کوه های البرز و دریای خزر محصور شده از چلگه های پستی تشکیل شده است که هرچه به طرف شرق پیشروی می کند رطوبت و اعتدال هوای آن کاهش می یابد در حقیقت رشته کوه های البرز که حد فاصل دو آب و هوای متضاد هستند جلگه های پست خزر را از فلات مرکزی جدا می کنند.
از جمله ویژگی های این اقلیم رطوبت زیاد هوا و اعتدال درجه حرارت آن است. دمای هوا در روزهای تابستان معمولاً بین 25 تا 30 درجه سانتی گراد و شب ها بین 20 تا 22 درجه سانتی گراد و در زمستان معمولاً بالای صفر است در این منطقه بارندگی بسیار زیاد و در تابستان به صورت رگبار است. شهر رشت، بندرانزلی، بابلسر و گرگان در این منطقه قرار دارند. با منطبق کردن شرایط حرارتی مناطق معتدل و مرطوب بر جدول زیست اقلیمی ساختمان درمی یابیم که مشکل عمده در این مناطق رطوبت زیاد هوا در تمام فصول سال است از این رو مهمترین عامل ایجاد آسایش در ساختمانهای این مناطق برقراری و تداوم کوران در فضای داخلی است، بنابراین در طراحی ساختمان برای این ×مناطق باید مسأله ی ایجاد کوران در داخل ساختمان مورد توجه خاصی قرار گیرد.
1-3 شرایط اقلیمی
.این منطقه از پر باران ترین و سرسبزترین مناطق اقلیمی ایران است و درتمامی فصول سال دارای بارندگی میباشد باوجود عرض نسبتا کم ، این کرانه از دو ناحیه تقریبا مجزا تشکیل شده است. یکی ناحیه جلگه ای است که بصورت نوار باریکی در امتداد دریا گسترش یافته و کشتزارهای وسیع و همچنین شهرهای بزرگ در این ناحیه میباشند. دوم ناحیه کوهستانی شمال .جبال البرز است که پوشیده از درختان جنگلی میباشد .نکته قابل توجه این است که مصالح مورد استفاده و فرم ابنیه سنتی در این دو ناحیه تا حدودی با هم تفاوت دارند.
1-4 خصوصیات آب و هوایی
.الف- بارندگی زیاد در تمام فصول سال
.ب- رطوبت نسبتا زیاد در تمام فصول سال
.ج- اختلاف کم درجه حرارت بین شب و روز
.د- پوشش وسیع نباتی درصد رطوبت نسبی نیز در این منطقه بسیار زیاد است و در شهرهایی مانند بندر انزلی، رشت ، رامسر و بابلسر حدود 80% میباشد که بیشتر از حد آسایش انسان است. میزان رطوبت در کنار دریا بیشتر و در ارتفاعات و قسمتهای شرقی کمتر است. بدلیل وجود دریای خزر و همچنین رطوبت بسیار زیاد هوا، نوسان درجه حرارت در طی شبانه روز بسیار اندک است و از چند .درجه سانتیگراد تجاوز نمی کند.خصوصا در مواقعی که آسمان ابری است،نوسان درجه حرارت باز هم کاهش می یابد بخاطر اینکه ابر مانند یک عایق حرارتی،در طی روز مقداری از نور و حرارت آفتاب را به فضای خارج جو منعکس می کند.
