بخشی از مقاله
چکیده
اقلیم و شرایط اب و هوایی نقش به سزایی در طراحی خانه ها،بناها و شکل دهی به سکونت گاه های انسان دارد .به طوری که در گذشته های دور سازندگان بناها به دلیل نبود امکاناتی در جهت ایجاد اسایش اقلیمی با استفاده از ترفند هایی شرایط مطلوب برای زندگی را فراهم می کردند .بناهایی که اکنون از گذشتگان برای ما باقی مانده خود شاهدی بر این ادعاست که به گونه ای ماهرانه همساز با اقلیم بوده است.معماری مسکن مناطق گرم و خشک ایران نمونه شاخصی از این بناها را شامل می شود .از انجا که مبانی طراحی خانه های مناطق گرم و خشک همواره در پی تطبیق پذیری با نیازها و شرایط ویژه از جمله شرایط اقلیمی بوده است ،ما را بر ان داشت چگونگی انعطاف پذیری کالبد با شرایط اقلیم در خانه های کاشان را مورد بررسی قرار دهیم ،به طور کلی بررسی ویژگی های طراحی خانه طباطبایی های کاشان به عنوان نمونه موردی نشان داد که استفاده از شرایط محیطی برای ایجاد اسایش در داخل بناها از اهداف مهم طراحی بوده که کالبد ساختمان هم در کلیت و هم چنین در عناصر جزئی تشکیل دهنده کالبد به نوعی همساز با شرایط اقلیمی می باشد .در این پژوهش علاوه بردر در نظر گرفتن نحوه ی تطبیق پذیری شرایط اقلیمی با عناصر جزئی شکل دهنده ی کالبد از جمله مواردی چون بادگیر،اتاق زمستان نشین ،اتاق تابستان نشین، حیاط مرکزی و...سعی در تحلیل شیوه ی عملکرد موارد مذکور نیز صورت گرفته است.
کلید واژه:طراحی اقلیمی-معماری پایدار-اقلیم گرم وخشک-خانه طباطبائیها
مقدمه
اقلیم یکی از مهم ترین عوامل زیست محیطی است که در چگونگی رفتار و حالات کلی انسان ها نقش اساسی را ایفا می نماید. یکی از اثرات مهم اقلیم در زندگی انسان ها ،ساخت و ساز مساکن مطابق با این شرایط و ایجاد شرایط آسایش گرمایی در مساکن می باشد.طراحی اقلیمی ،روشی برای کاهش همه جانبه هزینه انرژی یک ساختمان است طراحی ساختمان اولین خطوط دفاعی در برابر عوامل اقلیمی خارج می باشد.در تمام اقلیم ها ،ساختمان هایی که بر اساس اصول طراحی اقلیمی ساخته شده اند ،ضرورت گرمایش و سرمایش مکانیکی را به حد اقل کاهش می دهند.در عوض از انرژی طبیعی موجود در اطراف ساختمان ها استفاده می کنند .این امر موجب صرفه جویی در مصرف انرژی می شود و در استفاده بهینه از شرایط محیطی در ایجاد اسایش برای زندگی درداخل ساختمان ها یاری رسان خواهد بود.اقلیم معماری دارای دو هدف عمده است که عبارتند از :در فصل زمستان مقاومت در برابر اتلاف و خروج حرارت به بیرون از ساختمان و جذب هر چه بیشتر حرارت خورشیدی مانند پرتوی خورشیدی که از پنجره های جنوبی می تابد.در فصل تابستان که سرمایش مورد نیاز است،ای اهداف عکس می گردند .یعنی مقاومت در برابر حرارت تابش خورشیدی با ایجاد سایه می باشد.((Watson,D,Labs,K,1989
در بحث توسعه پایدار و به طبع ان معماری پایدار اینکه هر ساختمان باید با بستر و محیط طبیعی پیرامون خود تعامل داشته باشد به امری بدیهی مبدل شده است.قسمت بحث بر انگیز و مورد توجه این امر چگونگی برقراری تعامل و نوع تدابیر در نظر گرفته شده می باشد .این درست همان مطلبی است که سالها پیش ساکنین این مرز و بوم با مهارتی ویژه از ان بهره جسته اند و با اجرای فنون و قواعد خاص در زمینه
استفاده بهینه از انرژی ها و منابع طبیعی به خصوص خورشید و باد و هماهنگی با اقلیم ازآن استفاده کرده اند و امروزه با سهل انگاری به ورطه فراموشی کشانده شده است.
-1 طراحی اقلیمی
اقلیم به عنوان یک پدیده طبیعی همواره مورد توجه شهرسازان و معماران بوده و در طول تاریخ معماری و ساختمان سازی، طراحان همواره در صددپاسخ گویی به شرایط آب و هوایی بوده اند .(شمس، مجید؛ خداکرمی، مهناز (1389 طراحی اقلیمی که به نام "زیست اقلیمی ساختمان" نیز نامیده می شود شامل یک سری اصول علمی و کاربردی است که در نظر گرفتن این
اصول در طراحی ابنیه توسط طراحان و معماران می تواند منجر به طراحی فضاهای بهینه از نظر آسایش انسان و صرفه جویی در مصرف انرژی شود (قبادیان،وحید )
-1-1تعریف اقلیم
در لغت نامه دهخدا اقلیم به معنی خمیدگی؛ انحنا و انحراف و اصطلاحا به معنی تمایل و انحراف ناحیه ای از زمین نسبت به آفتاب توضیح داده شده است، در فرهنگ عمید نیز اقلیم کلمه ایست یونانی به معنی مملکت، کشور، ناحیه و قطعه ای است از عالم که از لحاظ آب و هوا و سایر اوضاع و احوال طبیعی از منطقه و قطعه دیگر جدا شده باشد، پیشینیان کلیه خشکی های عالم را به هفت قسمت تقسیم نموده و هر قسمت را اقلیم نامیده اند. کلمه شهر در زبان فارسی همان اقلیم را می رساند و اصطلاحاتی مانندهفت شهر و هفت اقلیم در ادبیات ما متاثر از طبقه بندی اقلیمی یونانیها می باشد( نصیری اسماعیل .1392صفحه (2
-1-2تاثیر اقلیم بر نوع معماری پایدار در مناطق گرم و خشک :
قسمت اعظم از سرزمین ایران یا به عبارت دیگر بیش از دو سوم از وسعت خاک کشور را فلات مرکزی ایران تشکیل می دهد . ایران علیرغم داشتن اقلیم های متنوع، قسمت وسیع داخلی آن دارای اقلیم گرم و خشک است. این اقلیم، شرایط سخت آب وهوایی را به زندگی تحمیل میکند که نیاز به فراهم کردن آسایش برای ساکنان آن الزامی است. در بررسی و مطالعه معماری این معماری درون گرا و هماهنگ بااین نوع اقلیم است .
-2معماری پایدار
معماری پایدار به آنگونه معماری گفته می شود که ملاحظات زیست محیطی و سازگاری با اقلیم را مد نظر دارد و بر اساس بهره برداری موثر ازمنابع طبیعی طراحی و ساخته می شود . در معماری پایدار سعی بر آن است که از اثرات منفی معماری بر محیط زیست کاسته شود. با همین هدف،ساخت محیط های مصنوع بایستی با توجه به منابع طبیعی موجود و صرفه جویی در مصرف منابع تجدید ناپذیر نظیر سوخت های فسیلی و حفظ آن برای آیندگان، انجام گیرد. با توجه به تعریف معماری پایدار، معماری سنتی ایران در اقلیم گرم و خشک به عنوان نمادی از تامین آسایش و طراحی ، اقلیمی شمرده شده است(سفلایی، (1712.1377
-2-1اصول معماری پایدار
در تحقیق پیش رو اصول معماری پایدار از دیدگاه براندو روبرت وال ملاک بوده و نمونه ها ی منتخب پژوهش با آنها مورد مقا یسه
قرار گرفتند .
این اصول عبارتند از :
- 1 حفظ انرژ ی : بنا با ید طور ی ساخته شود که نیاز ساختمان به سوخت های فسیلی را به حداقل برساند .
- 2 هماهنگی با اقلیم : بنا باید با اقلیم و منابع انرژ ی موجود در محل احداث، هماهنگی داشته باشد .
