بخشی از مقاله
بازشناخت اصول و الگوهای معماری بومی و سنتی ایران و ضرورت بهره گیری از آنها در ساختمان های نوین
چکیده
در سال های اخیر به دلیل افزایش روز افزون جمعیت شهرها و نیاز به ایجاد مسکن و مشکلات ناشی از آن و با توجه به نقش انکار ناپذیر علم و تکنولوژی روز در تمام زمینه ها، دولت ها را بر آن داشته که برای سرعت بخشیدن در زمینه ساخت مسکن و همچنین ایجاد دوام و امنیت بیشتر خانه ها از فن آوری های نوین در زمینه ساخت و ساز استفاده نمایند. از سوی دیگر به نظر می رسد در بین موانع موجود برای حفظ بناهای تاریخی که به عنوان بخش مهمی از فرهنگ یک منطقه عمل می کند،راه صحیح حفظ معماری بومی در کنار فناوری و تکنولوژی ساخت در بناهای تاریخی و در حال ساخت می باشد تا نه تنها از معماری بومی حمایت بلکه شرایط را برای پایداری طولانی مدت این بناها فراهم کند . هدف این پژوهش پس از شناسایی الگوها و اصول معماری بومی ایران ، بررسی این مطلب می باشد که کدام یک از این کهن الگوها را می توانیم وارد عرصه ساختمان سازی نوین کرده و از آنها بهره ببریم . این پژوهش مبتنی بر مطالعات کتابخانه ای بوده و روش پژوهش توصیفی - تحلیلی می باشد. نتایج بدست آمده از این تحقیق اهمیت بررسی الگوهای معماری بومی و ضرورت استفاده از آنها را در فن آوری های نوین ساختمانی نمایان می سازد.
کلمات کلیدی: معماری بومی ، فن آوری نوین، کهن الگوها ، اصول معماری بومی ، ساختمان های نوین
-1 مقدمه
هنر معماری، به دلیل ارتباط مستقیم با زندگی عینی انسان ها، در مواجه با پدیده جهانی شدن اصل مهمی را در تعمیق و یا تضعیف فرهنگ و هویت بازی می کند ؟در عصر جدید با رشد روزانه داده های تازه در زمینه های گوناگون رو به رو هستیم ؟جریان های صنعتی شدن،جهانی شدن و به دنبال آن شبکه ای شدن تمام جوامع را دچار تحول کرده است ؟این تحولات در ابعاد گوناگونی همچون فرهنگی، علمی فناورانه، اقتصادی،؛ حقوقی، سیاسی و امنیتی، آثاری مانند اقتصاد جهانی، انقلاب ارتباطات، مسایل زیست محیطی، احیای فرهنگ های محلی، جهانی شدن علم و فناوری، تحول در سطح زندگی روزمره و هویت های فردی را دربرمی دارند که به طور معمول بر زندگی انسان ها در قرن اخیر تأثیری گذارند . (کاستلز، (1380 ورود تکنولوژی به یک جامعه، مسائلی را در زمینه های سیاسی، اقتصادی، فرهنگی اجتماعی مطرح می کند که مهمترین آنها بحران؛ فرهنگی و بحران هویت و معناست ؟چرا که در مقایسه با عناصری چون سرزمین، نژاد، قومیت و نظایر آنها، فرهنگ، یکی از مهمترین عناصر هویت ساز محسوب می شود ؟با توجه به محتوای فرهنگی ایران، حفظ فرهنگ و هویت ملی و بومی از ضروریات به شمار می آید. (گل محمدی ، (1381 از طرفی دیگر پدیده ی معماری بومی به عنوان مقوله ای در زیبایی شناسی و عرفان، در خلوص اندیشه و احترام به طبیعت، موضوعی بسیار با اهمیت می باشد ؟معماری بومی با آنکه در طول تاریخ، دستخوش پدیده های دگرگون کننده بوده است ولی توانسته هویت ویژه ی خود را حفظ کند و نمایانگر آداب و رسوم، روحیه و احساسات، اندیشه و عقیده، ذوق و سلیقه و هنر آنان باشد. (دادخواه،1384،.(98 وجود اصول در معماری ایران ، اجازه می دهد تا همه از زبان عمومی بین آنها استفاده کنند ؟اصول ساختمان سنتی ایرانی، از طریق واحد اندازه گیری استاندارد، طراحی مدولار و تناسب در طراحی پدیدار می شود ؟چیزی که اصول معماری ایرانی ارائه می کند، مبتنی بر توجه به مراحل و سطوح در طراحی و مدیریت ساخت می باشد ؟منظور از این بحث، توصیه تکرار الگو و شکل نیست، بلکه هدف شناسایی اصول معماری بومی و شناسایی مشکلاتی است که معماری بومی برای حل آن مطرح شده بود و همچنین ضرورت بهره گیری از آن اصول و الگوهای معماری بومی در استفاده از فن آوری های نوین می باشد.
-2 ادبیات نظری تحقیق
· مبانی معماری سنتی ایران
مراد از معماری سنتی ایرانی ، عبارت از اصول و ارزش هایی است که اولا ریشه در اعتقادات و باورهای آسمانی و معنوی ایرانیان داشته و ثانیا بدون انقطاع تاریخی در اثر ممارست و حقیقت جویی و نو گرایی ایرانیان در تماس با سایر تمدن ها بر پایه جهان بینی اسلامی- ایرانی و در بستر فرهنگ و با پویایی و تصفیه و تکامل دائمی ، هدایتگر و راهنمای پدیدآورندگان آثار برجسته معماری و شهری بوده و ثالثا می توان به عنوان اصولی ثابت از آنها یاد کرد که البته همواره تفاسیر و تجلیات کالبدی نو و متناسب با زمان و مکان از آنها ظهور و بروز نموده است. در این راستا به مواردی اجمالی از اصول متعالی در معماری سنتی ایران اشاره ای خواهیم داشت:
· چگونه می توانیم از الگوهای معماری گذشته ایران در عصر جدید استفاده کنیم؟
در این بخش از پژوهش برآنیم که رویکردهای معماری معاصر امروز به این الگوها را مورد بررسی قرار دهیم. در این بررسی این نکته حائز اهمیت است که این الگوها چگونه در معماری امروز به کار گرفته شده اند و رویکردهایی که در رابطه با به کارگیری این نشانه های هویتی در معماری امروز می توان یافت کدام است. رویکردهایی چون ضرورت به کارگیری و تکرار این الگوها در معماری امروز یا رویکردی در تقابل با این رویکرد ، دخل و تصرف در معماری سنتی و ارتقاء کالبدهای گذشته در جهت خلق فضاهای با هویت و استفاده و بهره گیری حداقل از نشانه ها و عناصر و توجه بیشتر به مفاهیم و رویکردهای موجود دیگر که مورد بحث قرار خواهد گرفت.
· رویکرد باستان گرایی
با روی کار آمدن رضاشاه نهادهای مدرنی در ایران پا گرفتند و تاسیس شدند که پیش از آن یا در شکل و شمایل سنتی خود وجود داشتند و یا این که برای اولین بار بود که به وجود می آمدند. معماران در این دوران عمدتا در بخش هایی از ساختمان به خصوص در نماسازی یا تزئینات از عناصر و جزئیات معماری ایران باستان استفاده می کردند و نشانه هایی از همان دوران بدون هیچ تغییر و کم و کاست در معماری بناهای این دوره به چشم می خورد. لازم به توضیح است که نمای ساختمان تنها شامل عناصری از معماری باستان بوده و بخش داخلی بنا را بر اساس نیازهای جدید طراحی می کردند.
از شاخص ترین نمونه های این گونه معماری می توان به ساختمان کاخ شهربانی در محوطه باغ ملی اشاره کرد. این ساختمان کاملا از روی معماری هخامنشی الگوبرداری شده است.
