بخشی از مقاله
تعیین اثر بخشی مهارت های برنامه ریزی عصبی-کلامی بر میزان اضطراب
چکیده
هدف این پژوهش، تعیین اثر بخشی مهارت های برنامه ریزی عصبی-کلامی بر میزان اضطراب بود. طرح کلی این پژوهش با توجه به اهداف و فرضیه های آن از نوع نیمه آزمایشی و اجرای پیش آزمون- پس آزمون با گروه گواه بوده که بر روی ده نفر از افرادی که به صورت گمارش تصادفی از داوطلبان شرکت در کلاس NLP به عنوان گروه آزمایش آموزش مهارت های NLP به مدت 8 جلسه و هر جلسه بین 60 تا 90 دقیقه برگزارگردید و بعد از آن دوباره نمونه ها تحت پس آزمون قرار گرفتند. از آزمون اضطراب بک جهت تعیین میزان اضطراب آزمودنی ها در پیش آزمون و پس آزمون استفاده شد. برای تحلیل داده های بدست آمده از آزمون آماری کوواریانس و تحلیل واریانس چند متغیره استفاده گردید. نتایج این پژوهش نشان داد که آموزش مهارت های برنامه ریزی عصبی – کلامی، بر کاهش اضطراب دانشجویان شرکت کننده اثر معناداری داشته است. (P<0/05)
کلمات کلیدی: برنامه ریزی عصبی- کلامی، اضطراب،
مقدمه
یکی از بزرگترین مشکلات زندگی انسان امروزی، اضطراب است. پدیده ای که موجب ایجاد اختلال در روند زندگی انسان شده و امنیت روانی و آرامش او را به خطر انداخته است. اضطراب در تار و پود زندگی انسان امروزی چنان ریشه دوانده است که زمینه بسیاری از بیماری های جسمی و روانی، آشفتگی های رفتاری و واکنش های نامناسب و ناسازگاری او را تشکیل می دهد. طبق برآورد های سازمانی جهانی بهداشت1، میزان شیوع اختلالات روانی در کشور های در حال توسعه رو به افزایش است. این سازمان اضطراب را در رأس اختلالات روانی با آمار 400
میلیون نفر مبتلا در جمعیت جهان تخمین می زند. بنابراین در میان اختلالات روانی، اختلالات اضطرابی احتمالاً شایع ترین اختلال می باشد. مطالعات نشان داده است که احتمال ابتلای زنان به اضطراب بیش از مردان است، اگرچه اضطراب برای بیشتر افراد یک عکس العمل بهنجار و گذرا است و موجب حفاظت آنان در برابر صدمات بالقوه می گردد، ولی خطر اضطراب بیمارگونه با نگرانی، ترس، تشویش، فکرهای مزاحم، علائم فیزیکی و احساس تنش همراه است و موجب تضعیف عملکرد فرد می برنامه ریزی عصبی – کلامی (NLP) را می توان باز الگو دهی شناختی با توجه به تغییرات مدارهای عصبی تعریف کرد می توان یکی از دستاوردهای بسیار مهم NLP را که در واقع خود آن نیز بر حسب آن به وجود آمده است؛ چگونگی به کار بستن عمدی تفکر جهت به دست آوردن نتایج دلخوا دانست. این روش استفاده از NLP بر این فرض استوار است که اگر کسی بتواند کار خاصی را انجام دهد، انسانی دیگر نیز می تواند یاد بگیرد به نتایجی مشابه دست یابد. البته برای وقوع چنین امری، این انسان باید بتواند ساختار فرآیندهای شناختی روی داده در مغز الگوی خود را کشف نماید. یا به بیانی ساده تر باید بتواند الگوهای ذهنی2 مدل خود را درک کند. در این پژوهش سعی بر این است که آموزش مهارت های برنامه ریزی عصبی- کلامی3 جهت کاهش اضطراب به آزمایش گذاشته شود پیچیدگی جامعه امروز می طلبد که انسان به طور مداوم در مقابل ناملایمات از خود سازگاری نشان دهد. اختلالات اضطرابی، گروهی از اختلالات هستند که به وسیله اضطراب ماندگار و شدید توصیف شده اند. همچنین مشخصات مشترک دیگر آنها شامل : نشانه های غم افزا و ناخواسته، دیرپا هستند که این علائم به طور فعالانه هنجارهای اجتماعی را نقض نمی کنند. اما اضطراب زمینه ساز اختلالات متعددی نظیر ترس، وسواس، خودکشی، سوء مصرف مواد، اختلالات شخصیتی، و انواع انحرافات است. برنامه ریزی عصبی کلامی (N.L.P) نخستین بار در دهه هفتاد توسط بندلر و گریندر4، در جهت ارائه الگوی روان درمانی عرضه شد. این الگو در راستای ابداع شیوه های موثر اندیشیدن و برقراری ارتباط رشد کرد(هارمن و اونیل5، .(2001 الگو های این برنامه بر دیدگاه های »گشتالت درمانی« پرلز، »سیبرنتیک«6 بتستون، »هیپنوتراپی«7 اریکسون و »خانواده درمانی« ویرجینیا ستیر استوار بوده است (تاسی و متیسون8، .(2003 برنامه ریزی عصبی کلامی رهیافتی انقلابی در توسعه ارتباطات انسانی و فردی بشمار می آید. بسیاری از یافته های پژوهشی بر اثربخشی آموزه های برنامه ریزی عصبی- کلامی مهر تائید زده اند؛ عیسی زادگان و همکاران (1391)، در پژوهش خود تاثیر آموزش راهبردهای NLP را بر خودکارآمدی، اضطراب و انگیزش پیشرفت 86 دانش آموز پیش دانشگاهی مورد بررسی قرار داد. دانش آموزان تحت آموزش تعیین هدف، برنامه ریزی و مدیریت زمان، مهارت های ارتباط مؤثر، سطوح استدلال منطقی و نظام های بازنمایی بودند. نتایج نشان داد که آموزش NLP بر خودکارآمدی، کاهش اضطراب و افزایش انگیزش پیشرفت تاثیر مثبت داشته است (عیسی زادگان، دستوری، عبدلی، .(1391حشامی (1391) در پژوهشی، تاثیر آموزش راهبردهای NLP را بر 60 بیمار افسرده که در بیماراستان فارابی کرمانشاه تحت درمان بودند، مورد سنجش قرار داد. وی از سیاهه افسردگی بک جهت تعیین میزان افسردگی آزمودنی ها در طرح پیش آزمون و پس آزمون استفاده کرد. نتایج پژوهش حشامی نشان داد NLP بر کاهش افسردگی بیماران اثر معناداری داشته است. در پژوهشی هال((2008 نشان داد با استفاده از ان.ال.پی می توان ارتباطات انسانی را بهبود بخشید و انرژی های درونی انسان را شکوفا ساخت. های( 1995) 9 در پژوهش خود از تکنیک های ان.ال.پی جهت افزایش اعتماد به نفس استفاده کرد، نتایج این پژوهش نشان داداین
تکنیک ها در فرایند تغییر باورها موثر واقع می شود. کاروناراتنه(2010) 10 در تحقیقی به بررسی کاربردهای برنامه ریزی عصبی کلامی در درمان ترس پرداخت. نتایج تحقیق او نشان داد که ان.ال.پی در درمان ترس موفق عمل کرده است، به ویژه اینکه وقت کمی نیز برای نشان دادن اثر بهبودی نیاز دارد (کاروناراتنه، (2010 بیگلی11 و همکاران (2011) در تحقیقی نشان دادند که 76 درصد از کسانی که از MRI می ترسیدند در اثر ان.ال.پی توانستند MRI را با موفقیت به اتمام برسانند و نتیجه گرفتند که ان.ال. پی اضطراب شرکت کنندگان در این تحقیق را کاهش داده و موجب گردیده که MRI بدون نیاز به بیهوشی در بیشتر بیماران کلاستروفوبیک12 (ترس از مکان های بسته) اجرا گردد (بیگلی و همکاران، .(2011 نظر به شیوع اضطراب در بین مردم و فراوانی آن نسبت به اختلالات روانی دیگر، هدف اصلی پژوهش اثربخشی آموزش مهارت های برنامه ریزی عصبی- کلامی (NLP) بر کاهش اضطراب و همچنین افزایش تاب آوری است که یکی از عوامل تعیین کننده پاسخ های افراد در مقابل رویدادهای اضطراب زا می باشد.
روش
جامعه آماری شامل تمامی دانشجویان داوطلب شرکت در کلاس های NLP، انجمن NLP ایران، در تهران ، سال 94-93 که سن آنها بین 20 تا 25 سال است، می شود. برای برآورد حجم نمونه طبق جدول کوهن (پیوست شماره (1 با سطح معنا داری 0/05 و حجم اثر 0/5 و توان آزمون 0/80 در هر گروه 10 نفر انتخاب شدند* شرکت کنندگان در این تحقیق شامل 10 نفر از کسانی که به صورت جایگزینی تصادفی از داوطلبان شرکت در کلاس NLP به عنوان گروه آزمایش در نظر گرفته شده اند و گروه گواه شامل 10 نفر از افراد عادی که از نظر سن و تحصیلات و متغیرهای جمعیت شناختی با گروه آزمایش همسان شده اند این پژوهش با توجه به اهداف و فرضیه های آن از نوع نیمه آزمایشی و اجرای پیش آزمون- پس آزمون با گروه گواه بوده که بر روی ده نفر از افرادی که به صورت گمارش تصادفی از داوطلبان شرکت در کلاس NLP به عنوان گروه آزمایش آموزش مهارت های NLP به مدت 8 جلسه و هر جلسه بین 60 تا 90 دقیقه برگزارگردید و بعد از آن دوباره نمونه ها تحت پس آزمون قرار گرفتند. از آزمون اضطراب بک جهت تعیین میزان اضطراب آزمودنی ها در پیش آزمون و پس آزمون استفاده شد. برای تحلیل داده های بدست آمده از آزمون آماری کوواریانس و تحلیل واریانس چند متغیره استفاده گردید.
ابزار پژوهش
2مقیاس اضطراب بک
"پرسشنامه اضطراب بک" یک پرسشنامه ی خودگزارشی است که برای اندازه گیری شدت اضطراب در نوجوانان و بزرگسالان تهیه شده است اعتبار آن با روش بازآزمایی به فاصله یک هفته 0/75 و همبستگی ماده های آن از 0/30 تا 0/76 متغیر است. پنج نوع روایی محتوا، همزمان، سازه، تشخیصی و عاملی برای این آزمون سنجیده شده است که همگی نشان دهنده کارایی بالای این ابزار در اندازه گیری شدت اضطراب می باشد.(بک و همکاران، (1988برای تعیین ثبات یا همبستگی درونی ( (Internal consistency آیتم های پرسشنامه اضطراب بک از محاسبه آلفای کرونباخ استفاده شد. که نتایج حاکی از ثبات درونی بالایی است) (Alpha= 0/92) در ایران کاویانی و موسوی (1387) 1513 نفر مرد و زن از سنین مختلف 15-20)، 21-30، 31-40، 41-50، 50 به بالا) از مناطق مختلف شهر تهران و نیز 261 بیمار اضطرابی
مراجعه کننده به درمانگاه ها و مراکز درمانی را مورد مطالعه قرار دادند. طبق نتایج حاصل از محاسبه همبستگی میان طبقه ای بین دو متغیر نمرات حاصل از پرسشنامه اضطراب بک و ارزیابی متخصص بالینی پیرامون اضطراب افراد در جمعیت مضطرب نشان می دهد که آزمون مورد نظر دارای روایی مناسبی است(r=0/721، p<0/001).همچنین محاسبه همبستگی میان طبقه ای بین نمرات آزمون و باز آزمون در جمعیت مضطرب نشان می دهد که پایایی پرسشنامه اضطراب بک در جمعیت ایرانی مناسب است (r=0/831p<0/001) (کاویانی، موسوی؛ .(1387
یافته ها
برای تجزیه و تحلیل داده ها، در بخش آمار توصیفی از میانگین، فراوانی، انحراف استاندارد و نمودارها برای توصیف اطلاعات به دست آمده استفاده می شود و در بخش آمار استنباطی از آزمون پارامتریک کوواریانس و آزمون تحلیل واریانس چند متغیره (MANOVA) برای استخراج نتایج استفاده خواهد شد.
فرضیه پژوهش
اثر متقابل آموزش مهارت های برنامه ریزی عصبی کلامی و میزان اضطراب بر یکدیگر معنادار می باشد
جدول 1 نتایج آزمون مشابهت واریانسهای لوین
با توجه به جدول بالا مشاهده می کنید که میزان آماره F آزمون لوین برای هر یک از دو متغیر تاب آوری و اضظراب معنادار نشده است. بنابراین فرض صفر مبنی بر عدم تفاوت معنادار بین واریانسهای دو گروه تأیید می گردد.
جدول : 2 خلاصه منابع تغییر در تحلیل واریانس چندمتغیره
