بخشی از مقاله
چکیده
براي کاهش تلفات و حفظ کیفیت محصولات کشاورزي در هنگام برداشت و پس از برداشت از جمله میوه زیتون و به منظور طراحی و بهینه سازي ماشینهاي پس از برداشت نیاز به اطلاعات کافی از خواص مکانیکی آنها می باشد. در تحقیق حاضر با استفاده از دستگاه کشش- فشار و انجام آزمونهاي مکانیکی طی یک آزمایش فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی اثر فاکتورهاي مستقل مدت زمان پس از برداشت - روز برداشت، 2، 4، 6 و 8 روز - ، اندازه میوه - کوچک، متوسط و بزرگ - و رقم - ماري، روغنی و گرد گلوله - بر ویژگیهاي مکانیکی - نیرو و انرژي بیشینه، تغییرشکل ویژه و چغرمگی - بافت زیتون مورد مطالعه قرار گرفت.
نتایج آزمون فشاري و استخراج خواص مقاومتی بافت زیتون - منحنی نیرو-تغییرشکل - نشان داد که نوع رقم اثر معنیداري بر نیرو و انرژي بیشینه، چغرمگی و تغییرشکل ویژه بافت زیتون در سطح احتمال %1 داشت. بهطوري که رقم روغنی محلی نسبت به ارقام ماري و گرد گلوله داراي بیشترین مقادیر نیرو و انرژي بیشینه و چغرمگی بوده که بهترتیب مقادیر 51/883 نیوتن، 116/659 میلی ژول و 0/053 ژول بر سانتیمتر مکعب به دست آمد.
اثر مدت زمان پس از برداشت بر اغلب پارامترهاي استحکامی بافت زیتون به طور معنیداري موثر بود به طوري که با گذشت زمان پس از برداشت، بافت میوه سفتتر شد. در عین حال تاثیر اندازه میوه - براساس سطوح جرمی - صرفا بر دو فاکتور انرژي بیشینه و چغرمگی به طور معنیدار موثر بود. با توجه به آنالیز رگرسیونی و ضریب تبیین بالا بین جرم میوه زیتون و زمان پس از برداشت و برخی پارامترهاي مکانیکی - چغرمگی، نیروي بیشینه و تغییرشکل ویژه - میتوان نتیجه گرفت که با دقت بالایی می توان از طریق جرم میوه میزان انرژي مصرفی در واحد حجم و میزان تغییرشکل ویژه را تخمین زد.
-1 مقدمه
زیتون با نام علمی اولئا اوروپا از خانوادهي اولئاسه می باشد ]درویشیان، .[1375 زیتون از قدیمی ترین منابع غذایی بشر بوده که با پیدایش تمدنهاي اولیه استفاده ازآن نیز رواج پیدا کرد و در بعضی کشورها یکی از منابع مهم تامینکننده مواد غذایی، دارویی انسان بود. میزان تولید این محصول در ایران در سال1385، شصت و پنج هزارتن برآورد شدکه %30 آن صرف تهیه کنسرو و %70 آن صرف روغنکشی شد و نتیجه آن تولید حدود شش هزار تن روغن بود.
این محصول در حال حاضر در 26 استان کشور یافت میشود و در عرض ده سال سطح زیر کشت آن از پنج هزار به صد هزار هکتار رسیده است]موسسه استاندارد ایران،شماره .[6414 با توجه به تولید روز افزون زیتون و درآمد ارزي که از تجارت روغن آن حاصل می شود ضروري است براي مکانیزه کردن عملیات کاشت و برداشت و فرآوري آن پژوهش هاي گسترده اي در کشور انجام شود. براي ارتقا فناوري و بهینه سازي ماشینآلات پس از برداشت لازم است در ابتدا خواص فیزیکی و مکانیکی محصولات مورد ارزیابی و بررسی قرار می گیرد.
اطلاعات اولیه در زمینه خواص فیزیکی و مکانیکی زیتون اندك می باشد. و در ذیل به برخی از مطالعات انجام شده اشاره می شود: اکبرنیا - - 1386 در تحقیقی مقاومت فشاري چهار رقم زیتون - فیشمی، کالاماتا، روغنی و مانزانیلا - را اندازهگیري کرد و نشان داد که مقاومت خرد شدن نهایی هسته و مقاومت له شدن هسته در ارقام مختلف میوه زیتون رسیده تفاوت معنیداري با هم نداشته اما مقاومت به شکست هسته کالاماتا به طور معنیداري از دو رقم مانزانیلا و فیشمی کمتر بود و در مجموع رقم کالاماتاي رسیده در مقایسه با ارقام دیگر مقاومت کمتري به فشار داشت. قمري و همکاران - 2003 - در پژوهشی مشخصات فیزیکی دو رقم زیتون به نام زرد و روغنی را به دست آوردند.
در این پژوهش براي هر نمونه از زیتون ها سه بعد اصلی، حجم و چگالی اندازهگیري شد و بر اساس آنها مشخصات فیزیکی مانند قطر میانگین هندسی، ضریب کرویت براي دو رقم فوق الذکر تعیین گردید. کیلیچیکان و گونر - 2008 - خواص فیزیکی و مکانیکی میوه زیتون در رقم گملیک تحت بار فشاري را اندازهگیري کردند و گزارش نمودند نیروي شکست، انرژي شکست و تغییرشکل ویژه براي هسته و میوه زیتون با افزایش اندازه و نسبت تغییر شکل افزایش مییابد و بیشترین نیروي شکست و درصد تغییر شکل در طول محور طولی گزارش شد. گورگت و همکاران - 2001 - نشان دادند که در آزمون کشش، پوست میوه زیتون مقاوم تر از گوشت میوه بوده و تغییرشکل پذیري آن نسبت به گوشت به مراتب کمتر بوده است.
آگار و همکاران - 1998 - در پژوهشی زیتون هاي کاملا رسیده - سیاه شده - ارقام آسکولانو، مانزانیلو، میژن و سوینالو را به منظور ارزیابی فیزیولوژي پس از برداشت و تغییرات کیفیت روغن و تخمین میزان کمیت و کیفیت میوهها و روغن حاصل از آنها را در دو حالت انبار سرد و شرایط معمولی بررسی کردند و گزارش نمودند: در 5 درجه سانتیگراد پس از 6 هفته در انبار سرد %25 میوهها پوسیده شدند و نگهداري میوه در انبار سرد روغن استخراج شده را افزایش میدهد. نانوس و همکاران - 2002 - شرایط انبارداري پیش از فراوري زیتونهاي رومیزي ارقام کانسرولیا و چوندرولیا را بررسی کردند و گزارش نمودند با افزایش زمان پس از برداشت در انبار میزان سفتی میوهها افزایش یافت. این تحقیق از آن جهت ضرورت دارد که تاکنون پژوهش جامعی در این زمینه، به ویژه در داخل کشور انجام نگرفته است.
بر این اساس هدف از تحقیق حاضر عبارت است :
-1 بررسی سه عامل مدت زمان پس از برداشت، اندازه میوه و نوع رقم بر خواص مکانیکی شامل: نیرو و انرژي بیشینه، تغییرشکل ویژه و چغرمگی بافت زیتون.
-2 تعیین بیشترین و کمترین مقادیر پارامترهاي مکانیکی اندازهگیري شده در بین ارقام.
-3 تعیین مدلهاي رگرسیونی مناسب براي پیش بینی ویژگیهاي مکانیکی میوه زیتون در ارقام مورد بررسی.
-2 مواد و روشها
نمونه هاي مورد استفاده در این تحقیق - از ارقام ماري، روغنی و گرد گلوله - در مهرماه 1386 از ایستگاه تحقیقاتی زیتون رودبار مستقیما از درخت برداشت و بلافاصله به آزمایشگاه منتقل شد. براي تعیین خواص مکانیکی، آزمون هاي فشاري با کمک دستگاه کشش-فشار - شکل - 1 بر روي سه رقم، در سه سطح اندازه و در پنج زمان پس از برداشت بر روي نمونه کامل زیتون در 8 تکرار انجام گرفت.
