بخشی از مقاله
چکیده
هدف این تحقیق تعیین تاثیر ابعاد شغلی بر طفره روی اجتماعی و بی تفاوتی سازمانی با نقش میانجی ارتقای جهشی در سازمانهای دولتی است. نوع تحقیق براساس هدف کاربردی و از نظر روش گرد آوری اطلاعات توصیفی و از نظر نوع همبستگی و بطور مشخص مبتنی بر تکنیک حداقل مربعات جزئی - pls - است. جامعه آماری پژوهش حاضر را کارکنان سازمانهای دولتی در شهر ایلام تشکیل میدهد که با استفاده از فرمول کوکران تعداد حجم نمونه 373 نفر انتخاب شدند.
ابزار سنجش پرسشنامه می باشد و جهت تجزیه و تحلیل داده ها از رویکرد حداقل مربعات جزئی - pls - با نرم افزارsmart pls در قالب دو مدل بیرونی و مدل درونی استفاده شده است.بر اساس نتایج مدل بیرونی ، مشاهده شد که در تمامی موارد، بار عاملی مشاهده شده، مقداری بزرگتر از 0/2 دارد که نشان می د هد که همبستگی مناسبی بین متغیرهای قابل مشاهده با متغیرهای پنهان مربوطه وجوددارد.
همچنین مقدار معناداری نیز در تمام موارد از مقدار بحرانی 1/96 بزرگتر بدست آمده است. بنابراین میتوان نتیجه گرفت هرمتغیر اصلی بدرستی مورد سنجش قرار گرفته است و با عنایت به یافته های حاصل از این مقیاس، به آزمون فرضیه های پژوهش در قالب مدل درونی پرداخته شد.
-1مقدمه
توجه به نیروی انسانی کارآمد رمز موفقیت سازمانهای دولتی در عرصه رقابتی امروزه می باشد. امروزه ارزش های کارکنان دگرگون شده است آنان خودشکوفایی بیشتری از شغل انتظاردارند و در پی فرصت هایی برای رشد شغلی خود هستند.ارتقاء شغلی،افراد را در دستیابی به اهداف ارزشمند یاری می کند. براین اساس، سازمانها نقش مهمی در ارتقا شغلی کارکنان ایفا می کنند.
سازمانها برنامه ها و فرایندهایی را برنامه ریزی می کنند تا ارتقاء شغلی کارکنانشان فراهم شود. در هرسازمانی بویژه اگر اداری و دولتی باشد روند مشخصی برای ارتقای شغلی وجود دارد که اغلب از پشتوانه های قانونی مفصلی برخوردارند. ارزشیابی های دوره ای که در سطوح درونی یا فرا سازمانی صورت می گیرد
معمولا مهمترین روش ارتقای شغلی در نظام اداری جامعه ماست که در مقایسه با نظام اداری برخی کشورهای پیشرفته نظیر ژاپن، آلمان، انگلستان و...طی مدارج اداری و شغلی را برای هر شاغلی هم کند جلوه می دهد و هم ناکارآمد.برای هر فردی که در سازمان یا نهادی کار می کند ارتقای شغلی امری بالقوه مطلوب است. با این حال پس از کسب سابقه و مهارت های مرتبط بایک حرفه، فرد شاغل ارتقای شغلی را حق خود می داند و اگر چنین امری صورت نگیرد یا روندی کند داشته باشداحتمالا به نارضایتی وی و کاهش بازده کاری می انجامد
در باب ضرورت و اهمیت تحقیق در این زمینه، در بعد کلی می توان چنین بیان نمود که این سازه ها در ادبیات و پیشینه ی مرتبط با رفتار سازمانی، به عنوان سازه های کلیدی در رفتار سازمانی یاد شده اند.ازجمله موضوع طفره روی اجتماعی و بی تفاوتی سازمانی، از مهمترین موضوعات در مدیریت منابع انسانی و رفتار سازمانی در طول دهه های اخیر به شمار می آید و همچنین از مدت ها پیش اهمیت ابعاد شغلی بعنوان پایه ای اساسی و ضروری برای ارتقای شغلی کارکنان به شمار می آید.
ترمبلی و راج - - 1998، در مقاله هایی که وضعیت تحقیق را در گذشته، حال و آینده در خصوص ابعاد شغلی مورد ارزیابی قرار می دهد مطرح کرده اند که انواع مهارت های مورد نیاز،امکان شناسایی کار با نتایج قابل لمس،محدوده کاری،استقلال و بازده جزء ویژگی های فعالیتی هستند که می توانندگرایش های افراد را به سوی کارشان تحت تاثیر قرار دهند زیرا با این ویژگی ها افراد احساس می کنند شغل ارزشمندی انجام می دهند و برای نتایج کارشان مسئولیت قبول می کنند.
ابعاد شغلی برای توضیح این مساله استفاده می شود که چراکارکنان شغل های پیچیده و پر تلاش را به شغل های یکنواخت و کسالت آور ترجیح می دهند. انواع مهارت های مورد نیاز،امکان شناسایی کار با نتایج قابل لمس،محدوده کاری،استقلال و بازده جزء ویژگی های فعالیتی هستند که می توانندگرایش های افراد را به سوی کارشان تحت تاثیر قرار دهند زیرا با این ویژگی ها افراد احساس می کنند شغل ارزشمندی انجام می دهند و برای نتایج کارشان مسئولیت قبول می کنند
با این مقدمه معلوم می گردد، با شناخت مناسب از نوع رابطه و نحوه تاثیر گذاری ابعاد شغلی بر طفره روی اجتماعی و بی تقاوتی سازمانی مدیران این امکان را می یابند تا اقدامات مناسب تری جهت توسعه ابعاد شغلی در سازمان برنامه ریزی و مدیریت نمایند، و نیز در کارکنان احساس طفره روی و بی تفاوتی به کارشان کاهش پیدا کرده و درنتیجه از نیروی انسانی شایسته و متعهد به ارزش های سازمان در راستای تحقق هرچه بهتر اهداف سازمانی فیض ببرند.لذا نگارنده این تحقیق در پی آن است که با توجه به ضرورت و پیشینه مطرح شده مرتبط با پیامدهای رفتاری ابعاد شغلی ، تاثیر این متغیر را بر طفره روی اجتماعی و بی تفاوتی سازمانی کارکنان را مورد بررسی قرار دهد.
-2مبانی نظری و تجربی پژوهش
2-1×ابعاد شغلی
نظریه خاصی که ترنر و لارنس مبتنی بر پیش نیازهای شغلی ارائه کردندسنگ بنای چیزی را گذاشت که می توان بدان وسیله ویژگی های کار را تعریف کرد و به رابطه بین انگیزش، عملکرد و رضایت شغلی افراد پی برد.که در ادامه ریچارد هاکمن و اولدهام توانستندالگوی ویژگی های شغلی را بر اساس آن ارائه کنند - رابینز،. - 1390استونر و دیگران بیان می دارند ریچارد هاکمن و همکارانش می خواستند که کارگرها برای انجام دادن کار خود دارای انگیزه بالایی باشند.پنج بعد شغل را در نظر گرفتند. باتوجه به الگوی ویژگی های شغلی،هرنوع کار با شغلی را می توان بر حسب پنج بعد اصلی کار،به شرح زیر بیان کرد:
تنوع وظایف: شغل شامل وظایف متنوعی بوده که یک فرد می تواند از مهارتهای گوناگون بهره گیرد.
هویت وظیفه: وظایف شغلی به نحوی معین شده اندکه کار ازابتدا تا انتها برای شاغل مشخص است و فرد تصویر کاملی از وظایف شغلی خود دارد و خود بخش مهمی از کار تلقی می شود
اهمیت وظیفه: شغل دارای اهمیت و ارزش است و آثار محسوسی بر زندگی یا کار افراد دیگر دارد.
استقلال: شغل تا حدی در برنامه ریزی زمانی کار،در تعیین رویه های کاری،از استقلال و آزادی عمل بر خوردار است.
بازخورد: شغل طوری طراحی شده است که اطلاعات واضح و مستقیم درمورد اثر بخشی نتایج و عملکرد کاری به شاغل می دهد
2-2طفره روی اجتماعی
واژه طفره روی اجتماعی اولین بار توسط لاتان، ویلیامز و هارکینز در سال 1979 م. به کار رفت . آنها این واژه را در توصیف پدیده کاهش تلاش افراد در کار، زمانی که در قالب یک گروه همکاری می کنند، به کار بردند، آنها معتقد بودند که خلاف عقیده رایج مبنی بر اینکه زمانی که افرا با یکدیگر در قالب تیم یا گروه همکاری می کنند ، تیم یا گروه تلاش بیشتر افراد را موجب می گردد، در عالم واقع صادق نیست بلکه به کاهش بهره وری آنها می انجامد - 1979،. - Latane et. Alطفره رفتن اجتماعی به تمایل افراد برای اعمال تلاش کمتر هنگامی که در یک گروه فعالیت می کنند نسبت به زمانی که به صورت انفرادی فعالیت می کنند، اشاره دارد
در حقیقت همین که اندازه گروه افزایش می یابد، تمایل به تلاش درافراد گروه کاهش می یابد - 2003،. - Murphy et alدلایل نظریه پدیده طفره رفتن اجتماعی عبارتنداز: عدالت در تلاش، عدم پاسخگویی فردی، عدم انگیزش به دلیل پاداش مشترک، عدم هماهنگی
مطالعات نشان می دهد طفره رفتن اجتماعی زمانی رخ می دهد که: کار غیر مهم و ساده به شمار آید، اعضای گروه فکر کنند که نتیجه تلاش فردی آنها قابل تشخیص نخواهد بود اعضای گروه انتظار طفره رفتن همکاران خود را داشته باشند.هنگامی که اعضای گروه بدانند که مورد ارزیابی قرار خواهند گرفت پدیده طفره رفتن اجتماعی به وقوع نمی پیوندد
برخی افراد در گروه احساس می کنند که اعضای دیگر گروه تلاش کمتری نسبت به آنان انجام می دهند.این امر باعث خواهد شد آنها احساس کنند سودی که از نتایج گروه به آنان تعلق می گیرد، برابر با تمام آن چیزی که انجام می دهند، نیست و احساس بی عدالتی در گروه را خواهند داشت
از اینرور زمانی که درباره همکاری فرد در کار گروهی نا عادلانه قضاوت می شود، تلاشی که برای درک از انصاف به کار می گیرد تعدیل می شود.بدین ترتیب آمادگی بیشتری برای طفره رفتن پیدا می کند.این عوامل باعث می شود تا افراد تلاش خود را برای انجام کارهای مشترک کاهش داده و گروه دچار طفره رفتن اجتماعی شود
عوامل پیدایش طفره روی اجتماعی
محققان پژوهش هایی در مورد علل این پدیده انجام داده و عوامل زیادی را در خلال پژوهش های تجربی خود ایجاد و یا تشدید طفره روی اجتماعی در گروه ها یافته اند. برخی از این متغیرها عبارتنداز:
الف: متمایز نبودن سهم کار هرفرد در تحقیقاتی که بطور جداگانه انجام داده اند، دریافتند زمانی که فرد ادراک کند که کار وی از کار دیگران تمیز پذیر نیست، یعنی کار آنها دیده نمی شود، از تلاش خود کم می نماید.
ب: تعریف نشدن کار
