بخشی از مقاله
چکیده
افت کیفیت محیط زیست شهر تهران در چند دهه اخیر باعث شده است این شهر همواره در صدر آلوده ترین کلانشهر های دنیا قرار گیرد . رشد سریع جمعیت ، گسترش شهرنشینی ، در نتیجه تغییرات کاربری ها سبب تخریب شدید بنیان های اکولوژیکی سرزمین شده است. یکی از ابزارهای مفید برنامه ریزی محیط زیست برای شناسایی و اندازه گیری میزان آتار در محیط زیست شهری جای پای اکولوژیک است. از اینرو در این تحقیق جای پای اکولوژیکی محله گیشا محاسبه شده است. نتایج نشان داده می شود جای پای اکولوژیکی محله گیشا 6.25 هکتار زمین به ازای هر نفر می باشد . در نتیجه میتوان گفت محله گیشا سهم زیادی از مصرف را به خود اختصاص داده است.
واژههای کلیدی: جای پای اکولوژیکی، کیفیت محیط زیست ، برنامه ریزی محیط زیست، محله گیشا.
-1 مقدمه
با مطرح شدن شدن مفهوم پایداری این مبحث در میان دولت ها و برنامه ریزان سراسر جهان گسترش یافت و تلاش های زیادی برای مشخص کردن مفهوم پایداری صورت گرفت... - Wackernagel & yount, 1998 - اما این اصطلاح به طور رسمی در گزارش "آینده مشترک ما" مطرح شد رایج ترین تعریف توسعه پایدار در کنفرانس ریو بیان شده است که عبارت است از "تامین نیازهای نسل کنونی ، بدون به مخاطره انداختن ظرفیت های نسل آتی در برآورد نیازهایشان" - حسین زاده دلیر، . - 1383 با معرفی توسعه پایدار به جامعه علمی جهان تحقیق برای ابداع شاخص هایی که بتوانند در این زمینه تصمیم گیران و برنامه ریزان یاری دهند. - سرایی ، - 1388
در این میان مفهوم جای پای اکولوژیکی اولین بار توسط ویلیام ریو ماتیز و اکر نگل در سال 1996 در دانشگاه کانادا British Clombia مطرح گردید.مقدار EF بازگو کننده مقدار مصرف - تقاضای مردم برای کالاهای طبیعی و خدمات - می باشد و معادل مقدار زمین یا آبی است که نیاز مصرفی ما را تأمین کرده یا آنکه زایدات تولیدی ما را جذب نماید. - Barret, et al., 1999 - به بیان دیگر EF بازگو کننده اثراتی است که هر کدام از ما در اثر سبک و شیوه زندگی روزمره مان روی طبیعت و در نهایت روی سیاره زمین می گذاریم. همچنین وسیله ای است که به ما کمک می کند تا بیشتر در رابطه با آثار انسانی وارده بر کره زمین و پیامدهایی که گریبان گیر نسلهای آینده خواهد شد تامین نماییم - Wilson and Anielski, . - 2005
از جمله تحقیقاتی که به روش EF انجام گرفته است به شرح زیر است:اندازه گیری EF یک مرکز توریستی در هیمالیا Sinclair, & Cole, 2002 - ، تحلیل EF شهر ازیکس -شرق انگلستان & Vergoulas,simmons,2004 - و کاربرد EF در دو ناحیهشهری ایرلند Walsh et al, 2006 - تعیین جای پای اکولوژیک اندازه ای از جمعیت که در یک منظر محیط شهری سکونت دارند از طریق موارد زیر چنین درکی را آسان میسازد.
-1 تخمین سرانه مصرف سالانه مواد مصرفی اصلی بر اساس مجموعه داده های منطقه ای و تقسیم مصرف کل به میزان جمعیت
-2 تخمین زمین اختصاص داده شده به هر نفر برای تولید هر مورد مصرفی از طریق تقسیم متوسط مصرف سالانه هر مورد بر متوسط سالانه تولید یا بازده زمین
-3 گردآوری متوسط کل جای پای اکولوژیک هر نفر - EF - از طریق جمع زدن تمامی مناطق اکوسیستم که به هر نفر اختصاص یافته است.
-4 به دست آوردن جای پای اکولوژیک - EFp - برای جمعیت منطقه مورد برنامه ریزی با محاسبه حاصلضرب متوسط جای پای هر نفر در اندازه جمعیت Efp= N * EF
مواد و روش ها
محله گیشا
اهالی ساکن این محله گیشا را از جنوب تا پل گیشا و از شرق تا اتوبان چمران و از غرب تا اتوبان شیخ فضل ا.. نوری و از شمال تا اتوبان حکیم در نظر می گیرند .مساحت محدوده مورد مطالعه 2632675 متر مربع معادل 263/68 هکتار و حدود مختصات جغرافیایی آن 45 درجه و 32 دقیقه و 33 ثانیه طول جغرافیایی شرقی و 23 درجه و 36 دقیقه و 32 ثانیه عرض جغرافیایی شمالی میباشد. جمعیت آن معادل 12653 نفر و تعداد واحدهای مسکونی در محدوده 4365 واحد است. و همچنین تعداد 2481 ساختمان در منطقه وجود دارد.گیشا از دهه پنجاه شمسی به فاضلات شهری یا اگو وصل بوده است . از لحاظ گرد آوری زباله با مکانیزه کردن گردآوری شهرداری تهران به بهداشت تمام محله ها و از میان آن ها گیشا کمک شایانی کرده است .گیشا دارای 2 پارک بزرگ و یک پارک کوچک است. فضاهای سبز ی که در کوچه های این محله قرار دارد که ناشی از همت و پیگیری ساکنان محله است
محاسبه EF گیشا
برای محاسبه EF منطقه به این صورت عمل میکنیم؛فاکتورهایی از مواد مصرفی که در مقیاس محله قابل اندازه گیری باشند، نظیر الکتریسیته، آب، غذا، گاز، همچنین مقدارCO ناشی از حمل و نقل و نیز زباله تولید شده انتخاب گشته و مقادیر آن برای گیشا براورد شدهاند و با استفاده از روش های تبدیلی به واحدی مشترک یعنی »زمین« تبدیل گشتند. مواد مصرفی پس از اندازهگیری به کربن تبدیل شده و سپس با استفاده از قانون هر هکتار زمین برای جذب 1/8 تن کربن مورد نیاز می باشد تمامی موارد به هکتار تبدیل شده است. تنها فاکتور غذاست که این گونه اندازه نمی گیریم زیرا اندازهگیری مصرف غذا در مقیاس کوچک محله ای به صورت بخشی جدا از دیگر بخش های شهر و حتی و کشور مفهومی ندارد که برای برآورد میزان مصارف تغذیه ای گیشا از میزان سرانه مصرف غذا در کشور و تعمیم آن به محدوده مطالعاتی استفاده شده است.
پس از اینکه مشخص شد و هر بخش چند هکتار زمین برای تأمین مقدار مصرف برآورد شده است و با جمع EF هر ماده مصرفی مقدار کل آن برای گیشا محاسبه گردید.تمامی دادهها مربوط به سال 1384 میباشد.الکتریسیته: به دلیل کوچک بودن محله و قرار نگرفتن آن در تقسیمات آماری از میزان مصرف برق منطقه یک که مساحت بیشتری را در بردارد استفاده میکنیم.مقدار مصرف برق در منطقه یک 1915925365 kwh می باشد و این مصرف برای 522754 مشترک خانگی است.
