بخشی از مقاله
چکیده:
این مطالعه، به منظور بررسی مطلوبیت زیستگاه قوچ و میش Ovis - - Orientalis - - ، در منطقه شکار ممنوع کاوه ده، انجام گرفته است. موقعیت جغرافیایی منطقه شکار ممنوع کاوه ده، 52 درجه و 14 دقیقه تا 53 درجه و 10 دقیقه طول شرقی و 35 درجه و 22 دقیقه تا 35 درجه و 58 دقیقه عرض شمالی، واقع در شهرستان فیروزکوه، از توابع استان تهران میباشد. در این پژوهش دادهها و رتبه دهی آنها، به متغییرهای زیستگاهی، با روش HEP انجام میپذیرد، سپس با تهیه مدل HSI، مطلوبیت زیستگاه امتیاز دهی میشود.
متغیر انتخابی را، در روش HEP، شامل متغیرهای پوشش گیاهی، جهت، شیب، فاصله از جاده، فاصله از سکونتگاهها، فاصله از زمینهای کشاورزی، فاصله از منابع آبی - آبشخور - ، میزان حضور شکارچیان، تعیین و سپس بررسی و اندازهگیری نمودهایم. در نتیجه زیستگاه کاوه ده فیروزکوه در فصل پاییز سال 1393 با مطلوبیت خیلی خوب - 0/67 - برآورد شد.
مقدمه:
با توجه به اینکه در حال حاضر بزرگترین عامل تهدید حیات وحش، نابودی زیستگاه میباشد و بر اساس IUCN تا سال 30،2013 درصد انقراضها به تنهایی به دلیل تخریب زیستگاههای حیات وحش صورت میگیرد. زیستگاه به عنوان یکی از مهمترین فاکتورها در جهت حفاظت از گونهها به خصوص گونههای با ارزش و تاثیر اکولوژیکی گسترده مطرح است. از این رو نیاز به روشهایی است که به کمک آنها بتوان زیستگاهها را ارزیابی کرده و در گذر زمان افت کیفیت در این زیستگاهها را به دست آورد.
از آنجا که بررسیها و مطالعاتی که بر روی زیستگاهها صورت میپذیرد. اکثرا کیفی هستند برای شناخت اثرات فعالیتهای انسانی و بررسی تغییرات یک زیستگاه لازم است که بتوان ارزیابی را به صورت عددی - کمی - نیز انجام داد - مینایی، - 1393 منطقه کاوه ده یکی از زیستگاههایی است که با توجه به حضور گونههای ارزشمندی همچون قوچ و میش نیاز به مطالعه و بررسی دارد تا در این ده بتوان تصمیمات مدیریتی بهتری اتخاذ شود.
قوچ و میش با اسم علمی Ovis orientalis راسته: Artiodactylaزوج سمان خانواده: Bovidaeگاوسانان است. زیستگاه آنها بیشتر در تپه ماهورها و دامنه کوهستانهای مرتفع در مناطق استپی است آنها. بیشتر روز گرد هستند و به صورت اجتماعی زندگی میکنند. دوره آبستنی آنها 165 روز است - ضیایی، - 1387 و این حیوانات 11 تا 13 سال عمر کرده و از اواخر فصل پاییز جفت گیری آنها شروع میشود. معرفی قوچ و میش در ایران، در مناطق مرکزی ایران و محل طلاقی دو گونه قوچ او ریال و قوچ ارمنی امکان تولید مثل بین این دو گونه وجود دارد
روش HEPدر سال 1980 در پاسخ به نیاز مستند سازی ارزشهای غیر مالی منابع حیات وحش و ماهیان گسترش یافت و در واقع روشی است که از یک روش ارزیابی توسعه یافته در MISSOURIتوسط LAMAIREو D ANIELS در سال 1974 تکامل یافته است
در ایران نیز برای اولین بار سلمان ماهینی در سال 1373 ارزیابی زیستگاه قوچ و میش در منطقه حفاظت شده توران را به روش HISانجام داده است سلماس - ماهینی،. - 1373 ارزیابیهای مختلفی بر روی گونهها و زیستگاههای متفاوتی انجام شده است اما تا کنون در منطقه کاوه ده فیروزکوه هیچ پژوهشی درباره مطلوبیت زیستگاههای قوچ و میش و پوشش گیاهی حاصل نگردیده است. تعیین پوشش گیاهی جهت بررسی مطلوبیت زیستگاه انجام شده است. هدف از این مطالعه تعیین میزان مطلوبیت زیستگاه قوچ و میش در منطقه کاوه ده فیروزکوه است.
شکل -1 قوچ و میش در منطقه شکار ممنوع کاوه ده منبع - اداره محیط زیست فیروزکوه پاییز - 1392
مواد و روش:
منطقه مورد مطالعه:
منطقه مطالعاتی کاوه ده در موقعیت جغرافیایی 35 درجه و 55 دقیقه عرض شمالی و 52 درجه و 50 دقیقه طول شرقی قرار گرفته است. مساحت کل منطقه شکار ممنوع کاوه ده حدود 75000 هکتار است و محدوده تنگه آخوری دارای مساحت 3200 هکتار است.
شکل -2 موقعیت جغرافیای منطقه شکار ممنوع کاوه ده
روش تعیین نمایه مطلوبیت زیستگاه:
پس از جمع آوری دادهها، متغیرهای زیستگاهی بر اساس روش HEP رتبه دهی شد و سپس با استفاده از HSI امتیاز بندی انجام شد. روش HEPیک روش ارزیابی است که در سال 1980 در پاسخ به نیاز مستندسازی ارزشهای غیر مالی حیات وحش و گونههای جانوری گسترش یافت، در این روش ابتدا در منطقه مطالعاتی متغیرها را شناسایی نموده و پس از جمعآوری دادهها رتبه دهی شد و سپس آنها امتیاز بندی شدند که به صورت ذیل عمل گردید ابتدا فهرستی از فاکتورهای زیستی که زندگی گونه به آن وابسته است تهیه شد و بعد به اندازه گیری فاکتورها تا حد امکان پرداخته شد.
امتیاز بندی دادهها فاکتورهای زیستی به صورت ذیل اقدام شد:
برای اطلاعات کیفی اگر میزان هر فاکتور بهینهترین بود امتیاز 5 به آن داده میشد تا به این ترتیب به عدد 1 برسیم و با استفاده از کلمات عالی، خوب، متوسط، ضعیف و بسیار ضعیف به هر یک از فاکتورها ارزش کلامی داده شد؛ که با کلمه عالی وصف شده، درجه 5 و بقیه به ترتیب درجههای 1،2،3،4 به خود میگیرند.
ماتریس عوامل تهدید کننده و عوامل زیستی را در جدولی نوشته و برای هر بخش بازدید شده، درجه کسب نوشته شد و در انتها جدول حاصل جمع امتیاز آن برای هر ایستگاه بیان شد.
جدولی جداگانه برای وارد کردن درجه بندی ماتریسها در هر بخش رسم کرده و جمع کل را بد ست آوردیم.
برای ارزیابی زیستگاه این بار برای هر ایستگاه یا هر نقطه تعیین شده با توجه به درجه ارزش کسب شده یک نمایه مطلوبیت طبق فرمول ذیل بد ست آوردیم:
