بخشی از مقاله
چکیده :
بی شک هر شعری با توجه به مضمون و معانی آن دارای تأثیر گذاری است ، عوامل مختلفی دست به دست یکدیگر می دهند و شعر را زیبا تر خواهند کرد ، یکی از مهم ترین عوامل لحن شعری می باشد . لحن در واقع نحوه بیان و نشان دهنده ی حالات و احساسات شاعر است؛ یعنی وسیله ای که با آن می توان بن مایه اصلی شعر را نمایان کرد. در این مقاله سعی بر آن شده است که »منظومه آرش کمان گیر« سروده سیاوش کسرایی مورد مطالعه و بررسی قرار گیرد ؛ لحن مسلط در این منظومه لحنی حماسی است که در سرتا سر داستان سایه افکنده است ؛ اما در ادامه و تأمل در این شعر با لحن های جزیی تر که در سر تا سر شعر قرار گرفته است برخورد خواهیم کرد که این الحان توانسته اند تا حد زیادی شعر را زیبا تر و پخته تر نشان دهند.
مقدمه:
داستان آرش کمان گیر یکی از زیباترین داستان های اسطوره ای و باستانی در مورد مسائل اجتماعی و سیاسی ایران زمین در دهه سی و چهل هجری شمسی است ، این منظومه سروده سیاوش کسرایی در قالب شعر نیمایی است. سیاوش کسرایی این شعر را تحت تأثیر کودتای بیست و هشت مرداد در سال 1332 سروده است ، زمانی که ایرانیان بیش از هر وقت دیگر به قهرمان و اسطوره ای برای نجات و ادامه حیات و زندگانی خود احتیاج دارند ، یعنی ایران قدیم و باستانی زمان آرش دوباره طی سالیان متمادی و پس از گردش دوران به آرشی نو نیاز دارد و کسرایی برای یافتن قهرمانی جدید به اسطوره های قدیمی متوسل شده است و دل از قهرمانان به ظاهر روشن فکر جامعه شسته است که مگر کاوه یا آرشی پیدا شود و اوضاع را سامان بخشد، وی به این وسیله جامعه ی عصیان زده ایران را درست و زیبا به تصویر کشیده است.
در این مقاله سعی در بررسی لحن های مختلف منظومه می شود و عوامل تأثیر گذار در لحن را مورد بررسی و مطالعه قرار خواهیم داد. برای یافتن عوامل تأثیر گذار در شعر بایست به بخش های مختلفی که همچون قطعات یک پازل در کنار یکدیگر قرار گرفته اند و شعر منسجم و زیبا را به وجود خواهند آورد توجه نمود ، عوامل تأثیر گذار در این منظومه که مورد بررسی قرار می گیرند شامل: کلمات و واژگان شعر ، وزن شعر، قالب، قافیه ، صور خیال، موسیقی شعر و باستان گرایی ...... می باشد.
بیان مسئله:
بررسی لحن در منظومه ی آرش کمان گیر در واقع واشکافی لایه ها و دیدگاه های اجتماعی مردم ایران در برهه خاص اجتماعی است و شاید علت توفیق روز افزون آرش کمان گیر کسرایی نسبت به اشعار دیگرش در انتخاب لحن مناسب وی و زمانه و عصری است که در آن این اتفاق رخ داده است ؛ بی شک برای تحریک جامعه و ایجاد روحیه قوی در بین مردم کسرایی ناگزیر است که از لحن حماسی در اشعارش استفاده کند تا روحیه غیرت و جوانمردی ایرانیان را به عرصه ظهور برساند ،انتخاب قالب شعر نو بسیار به زیبایی رخ داده است. شاعر خود را در قید و بند وزن های دست و پا گیر قرار نداده است و با فراغ بال توانسته است که افکارش را در این قالب در شعری بگنجاند.
پیشینه علمی مقاله :
در زمینه ی لحن و بررسی انواع آن تحقیقات بسیاری شکل گرفته است مانند مقاله »عوامل ایجاد ، تغییر و تنوع و نقش لحن در شعر« از محمدرضا عمران پور و مقاله »عوامل مؤثر در ایجاد لحن حماسی در شعر خاقانی « از نرگس اسکویی ، مقاله »جایگاه لحن کلام درارتباط غیر کلامی « از بهناز بایر و فاطمه هداوند، مقاله »در آمدی بر لحن محاوره در شعر « از شمس آقاجانی »لحن و فضاسازی در رمان زیبا« نوشته محمد حجازی از ناهید چگینی علی آبادی.
» نقد رویکرد های پژوهشی نمایش ایرانی تعزیه« از علی شیخ مهدی و مصطفی مختاباد ».آشنای با صوت و لحن و نغمات « از محمد حسین ملک زاده.»سبک و لحن شعر مشفق « از مهرداد اوستا . اما در زمینه ی لحن منظومه ی آرش کمان گیر نمونه مقاله ی مستقلی یافت نشد و این خود به نوعی ، تحقیقی جامع و نو است که کمتر کسی تا به امروز پا در این عرصه گذاشته است ، در مقاله - های ذکر شده تنها به تعریف لحن و بررسی انواع آن ها و همچنین عوامل مختلفی که لحن را ایجاد می کنند اشاره شده است ، در مقاله دوم لحن شعر خاقانی که حماسی است مورد مطالعه قرار گرفته که در این مورد با لحن منظومه آرش کمان گیر مطابقت دارد .
از طرف دیگر مقاله ی » حماسه ی آرش کمان گیر در شعر سیاوش کسرایی « از ایوب مرادی به بررسی تنها خود حماسه پرداخته است و عنوان مشخصی مانند لحن ندارد و بیشتر ، عوامل حماسه را مورد بررسی قرار داده است ؛ البته لازم به ذکر است که در این مقاله لحن شعری تا حد بسیار کمی توضیح داده شده ؛ در هر صورت تحقیقی که صرفا پیرامون لحن و عوامل ایجاد آن به صورت محض باشد شکل نگرفته است ، و این تحقیق نمونه خوب و دست اولی محسوب می شود
