بخشی از مقاله
چکیده
مفهوم تاب آوری،به دست آوردن افزایش ظرفیت انطباقی شهرها در کاهش اثرات اقلیمی و تغییر اقلیم می باشد. هرچند اختلاف هایی در مورد این که چطور تاب آوری را تعریف و اندازه گیری کنیم وجود دارد،ولی توافق اجماع نظریه پردازان بر این است که:-1 شهرها باید نسبت به تغییرات اقلیمی به میزان گسترده تری از شوک ها و تنش های اقلیمی تاب آور شوند. -2 تلاش برای کمک کردن به تاب آوری اقلیمی باید با تلاش برای ترویج پیشرفت و پایداری شهر ها همراه باشد.
با توجه به موارد فوق در این تحقیق سعی شده با نگاه به مسائل نوظهور برای مطالعات آینده، تعدادی ازچالش های مرتبط با برنامه های کاربردی رویکرد های تاب آوری بیش تر مورد توجه قرار گیرد. این شامل پاسخ به نگرانی های به جای مرتبط با الگو های ناهموار تاب آوری درون وبرون شهری، ارزیابی هزینه های استراتژی تاب آوری و شناسایی گزینه هایی برای بهره برداری از ظرفیت نو آوری در شهر ها به عنوان شاخصی برای کمک به تاب آوری و پایداری شهرها می باشد.
.1مقدمه
مفهوم تاب آوری، به دست آوردن افزایش ظرفیت انطباقی شهرها در کاهش اثرات اقلیمی و تغییر اقلیم می باشد. فراوانی استفاده از اصطلاحاتی مانند تاب آوری اقلیمی و شهر تاب آور بر این نظریه که شهر ها،سیستم شهری و حوزه شهری نیازدارند که به سرعت نسبت به شوک ها و تنش های مرتبط با اقلیم مقاوم تر شوند،تاکید می کند1]و2و3و.[4 افزایش تاب آوری به طور گسترده ای به عنوان یک هدف کلیدی برای تلاشهای انطباقی و کاهشی در شهرها و مناطق صنعتی ذکر می شود.
[5-8] همچنین روند مطالعاتی که در مورد رابطه تاب آوری به سایر مفاهیم کلیدی مرتبط با تغییر اقلیم مانند آسیب پذیری، پایداری، تطابق و انتقال در ارتباط می باشند 9-16]و.[2 در بررسی های اخیر روی تاب آوری شهری،این مرور میزان رشد اصطلاح تاب آوری را در تاریخچه تغییرات اقلیمی و شهر ها مشخص می کند، اما ارزیابی مطالعاتی که تاب آوری را در مرکز تمرکز تحلیلی آنها قرارمی دهد،محدود می کند.
تاب آوری شهری به طور کلی به توانایی یک شهر یا یک سیستم شهری به مقاومت دربرابر تعداد گسترده ای ازشوک ها و تنش ها بر می گردد. به این ترتیب تغییرات اقلیمی به عنوان یکی از تنش هایی که شهر ها با آن مواجه هستند شناخته می شود. مطالعات تاب آوری شهری به چهار دسته تقسیم بندی شود.- 1 تاب آوری اکولوژیکی شهری -2 کاهش مخاطرات و بلایای شهری -3 تاب آوری شهری واقتصاد منطقه ای -4 ارتقاء از طریق موسسات وحاکمیت شهری. درحالی که هم پوشانی واثرگذاری دراین دسته های مختلف وجود دارد هرکدام برجنبه های مختلف تاب آوری شهری تاکید می کنند و هر کدام بر مولفه های مختلف شهر ها و تیم های شهری تمرکزدارند. پس از اینکه به طور خلاصه در مورد چگونگی ادراک تاب آوری شهری و مطالعه مجموعه های مختلف توضیح داده شد، این مرور مجموعه ای ازحالت های میان بر و سئوالات جدیدو نو ظهور برای مطالعات آینده تاب آوری شهری با تغییرات اقلیمی رابه وجود می آورد.
.2 اهمیت موضوع و ضرورت پژوهش
یک شهر موفق نمی تواند جدا از محیط خود به گونه ای مؤثر عمل کند. شهر و محیط طبیعی روابط و تأثیرات متقابلی برهم دارند. شهر باید بین نیازهای اجتماعی، اقتصادی و محیطی خود تعادل برقرار کند.اگر محیط زیست به عنوان دارایی برای شهرها محسوب می شود، چرا اغلب آخرین مورد در فهرست اولویتهای مدیران شهر است؟ در سپتامبر 2000 در نشست هزاره سازمان ملل متحد، سران کشورهای دنیا، برای دستیابی به اهداف قابل اندازه گیری به منظور مبارزه با فقر، گرسنگی، بیماریها، ناملایمات محیطی و تبعیض در مورد زنان موافقت کردند. این اهداف تحت عنوان اهداف توسعه هزاره در متن اهداف جهانی قرار گرفتند.
دستیابی مؤثر به تعداد زیادی از این اهداف به طور قابل توجهی به شهرها و اجتماعات محلی شهری بستگی دارد. شهرها به عنوان سیستمهای انطباقی پیچیده در نظر گرفته می شوند. آنها دارای سیستمهای پویا و متصل به هم هستند که به طور مداوم بر فعل و انفعالات داخلی و عوامل خارجی پاسخ می دهند. به منظور مقابله با تغییرات اقلیمی و بلایای طبیعی در این محیط پیچیده، نیاز به سازگاری، مدیریت همزمان و مشترک و سیاست انطباقی است بلایای طبیعی یک واقعیت است و آماده شدن برای مقابله و پاسخ به خطرات موجود و آینده ضروری است.
ازآنجایی که بخش قابل توجهی از جمعیت جهان در شهرها زندگی می کنند و فعالیتهای اجتماعی، اقتصادی،سیاسی و ... انسان بیشتر در شهرها متمرکز است، شهرها در فوریت تاب آوری قرار دارند.یک شهر مادامی که فاقد تواناییهای لازم برای کاهش آسیب پذیری در مقابل بحران است و به تغییرات پاسخ خلاقانه نمیدهد نمی تواند پایدار باشد. تقلیل میزان آسیب پذیری و بالا بردن سطح انعطاف پذیری محیط شهری در برابر تنشهای ناشی از بروز بحران و نیز به حداقل رساندن زمان بازتوانی، همچنین ارتقاء و بهبود سطح زندگی افراد و به طورکلی، تاب آور ساختن شهرها در برابر بلایای طبیعی ازجمله مهمترین عواملی است که می بایست در برنامه ریزی و طراحی شهرها موردتوجه قرار گیرد.
هنگامی که حوادث اقلیمی - بلایای طبیعی - رخ می دهد. اثرات آنها ممکن است بسته به زیرساختهای کالبدی منطقه، سرمایه های اجتماعی، ویژگیهای جغرافیایی و جمعیت شناسی خاص متفاوت باشد.با توجه به آنچه در بالا مطرح شد و با اذعان به این نکته که کشور ما با تهدید بالا ازنظرحادثه خیزی و مواجه شدن با بحران روبرو است به طوریکه هرساله، خسارات جبران ناپذیری از این وقایع درشهرهای مناطق مختلف کشور بر جای خواهد ماند، لازم است در راستای دستیابی به اهداف توسعه پایدارشهری، فرآیندهای مقاوم سازی شهرها در مقابل مخاطرات طبیعی، کاهش آسیب پذیری ساختارهای حیاتی ومدیریت کاهش خطرپذیری بلایا در دستور کار قرار گیرد.
.3 اهداف پژوهش :
1- 3 هدف کلی: هدف اصلی این پژوهش، معرفی و کاربست
رویکرد تاب آوری شهری درمقابل تغییراقلیم و برنامه ریزی برای دستیابی به شهری تاب آور است.
: 2-3 اهداف خرد: در راستای دستیابی به هدف کلی، اهداف خردتر به شرح زیر می باشند:
معرفی و شناخت اهداف و ویژگیهای رویکرد تاب آوری در مدیریت تغییر اقلیم.
تبیین شاخص ها و مؤلفه های سازنده شهر تاب آور به منظور شناسایی مناطق آسیب پذیر در برابر بلایای طبیعی؛بسط سیاستها و راهبردهای برنامه ریزی شهری به منظور ارائه راهکارهایی برای توانمندسازی شهربه منظور تاب آوری در برابر تغییر اقلیم.
.4بدنه تحقیق :
1-4 رویکرد های تاب آوری شهری
در آرایه وسیعی ازتاریخچه تاب آوری شهری ، تاب آوری به عنوان توانایی یک سیستم درمقاومت بایک شوک بزرگ وحفظ کردن یا بازگشت سریع به شرایط طبیعی می شود. بااین حال هنوز اختلاف نظرهایی درمورد ویزگی هایی که تاب آوری را تعریف می کنندو واحد تحلیلی مناسب برای اندازه گیری تاب آوری،وجوددارد. ناهمگنی دراستفاده از مفهوم تاب آوری تا حدی ریشه درتفاوت های فکری و پایه سنت ها ی تحقیقی مختلف دارد.[17] اما تنوع تفسیر ها نیز دربین هرزیر گروهی مورد توجه است.
تاریخچه تاب آوری اکو لوژیکی شهری، که مفاهیم سنتی تاب آوری اکو سیستم ها را ترسیم می کند و بسط می دهند19]و18و.[9 تاب آوری شهری به عنوان توانایی یک شهر یا سیستم شهری برای رفع اختلال درحالی که هویت،ساختار وفرآیند های کلیدی آن حفظ می شود[20] بر عدم قطعیت،غیر خطی بون وتوانایی های خودسازماندهی اکولوژیکی و سیستم های دوتایی انسان-محیط زیست تاکید می کند، مطالعات تاب آوری اکولوژیکی شهری از یک تمرکز اولیه روی اکوسیستم های شهر- پایه به تحلیل سیستم های دوتایی انسان - محیط زیست [22]، به بررسی شهر ها و شبکه های شهری به عنوان سیستم های انطباتی پیچده،گسترش پیدا می کند.
[20] دراین تاریخچه رخداد های اقلیمی حدی و تغییرات اقلیمی تدریجی به عنوان شوک ها یا تنش هایی با حرکت تند یا کند متغیر ها که روی شهرها وشبکه های شهری تاثیر می گذارند،شناخته می شوند24] و.[23 با توجه به نقش مهمی که شهر ها به عنوان مراکز نوآوری بازی می کنند،ارن س تون و همکاران[23] پیشنهاد می دهند که شهر ها باتحت کنترل درآوردن این پتانسیل نو آوری در راه هایی که ظرفیت مقاومت دربرابر شوک ها و حفظ سرویس های اکو سیستم در مواجه شدن با عدم قطعیت، نیاز دارند. درتاریخچه کاهش خطرات بلایوا مخاطرات ، مسلماً بزرگترین شاخه تاریخچه تاب شهری،تاکیدبرافزایش ظرفیت شهرها،سیست های زیر ساخت و بازسازی دو باره مردم و اجتماع ازخطرات طبیعی و خطرات تولید شده توسط انسان می باشد.
تغییرات اقلیمی به عنوان یکی ازتهدیدات زیادی که وجود دارد،از جمله تروریسم،برای مناطق شهری که باید تاب آور ساخته شوند، می باشد26]و.[25 کار های اخیر در این زمینه شامل تلاش برای تعیین تاب آوری اقتصادی [27]، ارزیابی پایداری یسیستم های زیرساخت و محیط های ساخته شده شهری29]و[28 و سرمایه گذاری در این زمینه که چطور شهر ها رادرمقابل مخاطرات بعدی بازسازی کنیم می باشد، با تاکید خاص روی تاب آوری عمومی درنیواورلئان دربرابر طوفان کاترینا32]و.[30 دیگر مطالعات تاب آوری خطر مدل های تاب آوری اجتماعی را برمبنای محدوده وسیعی ازشاخص های کمی[33] یا تغییرات اندازه در تاب آوری شهرها درنواحی مشخصی بر مبنای ویژگیهای خانواده، ها مطالعات اخیر همچنین مکانیزمها ودستورالعمل های افزایش تاب آوری درمقابل خطرات اجتماعات شهری فقیر درشهر های پیشرفته جهان راتعریف می کند35]و.[3به موازات افزایش علاقه درزمینه اندازه گیریهای اقتصادی تاب آوری[27] مجموعه نو ظهوری ازتاریخچه تاب آوری شهری و اقتصاد منطقه ای وجود دارد.
این تاریخچه ریشه درژئوگرافی اقتصادی ،شهری و برنامه ریزی منطقه ای دارد، ایده ها و اصطلاحات را از تئوری تاب آوری اکولوژیکی از قبیل پیچیدگی،تنوع وسیستم های خود سازمان دهنده به کار می برد تا مسیر تکاملی اقتصاد شهری و منطقه ای وسیستم های صنعتی را مورد مطالعه قرار دهد38] و37و .[36 به عنوان تاریخچه های مخاطرات ومحیط زیست ، تاریخچه تاب آوری اقتصادی تاکید می کند که تغییرات اقلیمی یکی ازانواع گوناگون شوکها وتنش هایی است که اقتصاد شهری و منطقه ای با آن روبرو می باشد.
[38] مطالعات انجام شده در این راستا ارتباط بین تنوع ، نوسانات و رشداقتصادی شهری و منطقه ای را بررسی می کند[39]، شناسایی فاکتورهایی که توضیح می دهد که چرا تاب آوری در بین مکانها و موقعیت ها، جایی ناهموار می باشد[38] و ارتباط بین تاب آوری و رشد بلند مدت را بررسی کند ویا زوال شهر ها و مناطق را بررسی کند.[40] تاکیدرابطه بین تاب آوری و ناهمواری جغرافیایی پرسش در مورد نقش قدرت و سیاست در تاثیرگذاری الگو های پیشرفت و سیر مکانهای مختلف را به ذهن می آورد.
مطالعات تاکیدمی کندکه دولت ونهاد ها شاخه دیگری از کار روی تاب آوری شهری را ارائه دهند. موضوع این بررسی این سوالات را مطرح می کند که چگونه انواع مختلفی ازطبقه بندیهای صنعتی برروی تاب آوری محیط زیست محلی تاثیر می گذارند[41] و نحوه تفکر تاب آوری چطور می تواند روی پیشرفت مکانسیمهای دولتی بهبود و توسعه برای ترویج سازگاری با تغییرات اقلیمی تاثیر گذار باشد، از قبیل انواع جدیدی ازقرار دادهای اجتماعی [42] و تلاش های مبتنی برسازگاری اجتماع محور[43]، مطالعات دولتی همینطور در نظر گرفته اند که چطور اصول تاب آوری از قبیل مدیریت تاب آوری می توانند برای ترویج پایداری در مناطق ساحلی بسیار توسعه یافته ساحلی استفاده می شود45]و[44 و کدام ویژگیهای حاکمیت های شهری می توانند تاب آوری اقلیمی را افزایش دهند در حالی که همزمان آسیب پذیری شهروندان مناطق شهری که بیشتر در معرض خطر شوک ها و تنش های مرتبط با اقلیم می باشند را کاهش دهد.[46] برخی ازویژگیهای حکومت های شهری که به عنوان ترویج تاب آوری شناخته می شوند شامل شفافیت و پاسخگویی، انعطاف پذیری وشمول می باشد.اما نسبت به سازماندهی بهترین راهبرد که تاریخچه حکومت ها ازتنوع رویکرد ها حمایت می کنند، پیشنهاد می شود که سازماندهی سازمانی موثر شکل های بسیار مختلفی بگیرد.[41]
:2-4 حالت های میان بر وچالش های درحال ظهور
بر اساس بررسی های فوق، چندین حالت میان بر با توجه به موضوع تاب آوری شهری نسبت به تغییرات اقلیمی پدیدارمی شوند. تغییرات اقلیمی یکی از انواع شوک ها و تنش هایی است که شهر ها با آن روبرو هستند و تغییرات اقلیمی مرتبط با شوک هایی که در ترکیب با دیگر تنش ها محیط زیستی، اقتصادی و سیاسی رخ می دهد48]و.47و38و25و24و23و15و.[1توسعه تاب آوری شهری نیازمند تغییرات اقلیمی است تا شهر ها در مقابل میزان زیادی از هم پوشانی وتاثیر متقابل شوک ها و تنش ها مقاوم شوند.
اگر چه تاب آوری می تواند به روش های مختلفی اندازه گیری شود49]و.38و33و[27، برخی ازویژگی های کلیدی شهرهای تاب اور شامل جمعیت ، همسایگان و سیستمها شامل: تنوع،انعطاف پذیری،حکومت تطبیقی وظرفیت یادگیری ونوآوری می شود50]و.46و42و.[1 این ویژگیها همچنین نشانه های شهری و صنایع شهری که درخط مقدم تلاش ها ونوآوری های تکنولوژیکی برای پیشرفت دادن پایداری زیر ساخت شهری می باشد،شامل می شود.[23]
به منظور کمک به پایداری شهری طولانی مدت، تلاش ها برای ارتقاء تاب آوری شهری نسبت به تغییرات اقلیمی که شامل انطباق واستراتژیهایی کاهشی می باشد باید با سیاست ها وبرنامه های پیشرفت گسترده تری همراه شوند 50]و.44و4و3و.[2 در بسیاری موارد سیاستهای موجود که در پرداختن به مشکلات محیط زیست شهری دیگر می پردازد، مانند اقامت داشتن درمناطق مستعد خطر، که می تواند با شروع تاب آوری تغییر اقلیم با هزینه کم یا بدون هزینه انطباق پیدا کنند.[50]
با وجود اینکه موافقت عمومی که تاب آوری شهری راترویج می دهد برای تلاش های کاهشی و انطباقی ضروری است،شماری ازسوالات ونگرانی های مرتبط ایجاد می شوند. این سوال ها، آنهایی هستند که چالش های مرتبط بابرنامه های کابردی رویکرد های تاب آوری رادر شهر ها، موضوعات مهم تحقیق برای نسل آینده و پژو هشهای تاب آوری شهری رافراهم می کنند.
-1 چطور می توان مسائل تساوی حقوق دراستراتژیهای ترویج تاب آوری گنجانیده شود؟ این ایده که تاب آوری یک صفت مثبت است که منجر به پایداری می شود به طور گسترده ای پذیرفته شده است.
