بخشی از مقاله
چکیده
هدف پژوهش حاضراثر بخشی آموزش مدیریت استرس به شیوه شناختی- رفتاری بر تابآوری و استرس مادران کودکان طیف اتیسم می باشد. روش پژوهش شبه آزمایشی با طرح پیش آزمون- پس آزمون با گروه کنترل بود. جامعه آماری مادران کودکان طیف اتیسم مرکز آموزش و توانبخشی کودکان طیف اتیسم نیکاندیشان شهرستان ساری بود که تعدادشان برابر با 60 نفر می باشد.
پس از غربالگری اولیه، 30 نفر که واجد ملاکهای ورود برای تحقیق بودند با روش نمونهگیری تصادفی ساده انتخاب ودردوگروه آزمایشی - 15نفر - و کنترل - 15نفر - جایگزین شدند. ابزار گردآوری اطلاعات پرسشنامه تابآوری مانر ودیویسون ومقیاس استرس والدین - - PSS بود.
برای تجزیه و تحلیل داده ها از تحلیل کوواریانس استفاده شد. یافتههای نشان داد میانگین نمرات تاب آوری و استرس گروه آزمایش بعد مداخله نسبت به گروه کنترل حاکی از تأثیر معنادار مداخله داشت. لذا، آموزش مدیریت استرس به شیوه شناختی- رفتاری بر تاب آوری و استرس مادران کودکان اتیسم اثربخش است.
مقدمه
اختلالات فراگیر رشد1، یکی از انواع اختلالاتی است که خانوادهها را با انواع چالشها روبهرو میکند - شیوبلامبرگ، ریکی و بویل، . - 2007 این اختلالات، گروهی از اختلالات روانی هستند که در آنها نقص درمهارتهای تعامل اجتماعی، رشد زبان وطیف گستردهای از رفتارها وجود دارند. اتیسم2، مشهورترین این اختلالات است که با رفتارهای کلیشهای، تحریکپذیری، رفتارهای تخریبی و اشکال جدی در ارتباط اجتماعی کودک مشخص شده، معمولا قبل از سه سالگی بروز می کنند
با تولد کودک مبتلا به اتیسم و آگاهی از اختلال وی، والدین بهت و ناباوری و در پی آن سرخوردگیهای شدیدی پیدا میکنند. آنها بایستی با این واقعیت که کودک شان شرایطی دارد که وی را تا پایان عمر درگیر میسازد، کنار بیایند و انتظارات شان را با توجه به محدودیتهای او متناسب سازند - برادفورد، . - 1997 این واقعیتها و ناهنجاریهای متنوع زبانی،ارتباطی، رفتاری و اجتماعی کودک مبتلا به اتیسم میتواند استرس1 و فشارهای زیادی را برخانواده و نزدیکان کودک تحمیل کند
پژوهشهای اخیر در مورد والدین کودکان مبتلا به اتیسم نشان میدهند که والدین این کودکان در مقایسه با والدین کودکان عادی و سایر کودکانی که نیازهای ویژه یا بیماریهای مزمن دارند، استرس بالاتری را تجربه میکنند - سرابی جماب، حسنآبادی، مشهدی و اصغری نکاح، . - 1391 این استرس از منابع مختلفی سرچشمه میگیرد که ممکن است مربوط به کودک، والد یا جامعه باشد. مشکلات رفتاری و ارتباطی کودک، نگرانی مادران درباره دوام و ثبات شرایط کودک، پذیرش کم جامعه و حتی سایر اعضای خانواده نسبت به رفتارهای کودک، حمایتهای کم اجتماعی، مشکلات مالی، انزوا و کمبود آگاهی والدین درباره تحول و پیشرفت کودک، از مهمترین عوامل مؤثر بر افزایش استرس آنها است
سطوح بالای استرس والدین باعث میشود که آنها گرایش بیشتری به استفاده از شیوههای انعطافناپذیر، تهدیدآمیز و پرخاشگرانه والدگری داشته باشند و در نهایت اثرات منفی بر رشد کودک گذاشته و رفتارهای مخرب بیشتری را منجر می-شود
طی مطالعه ای که انجام داد، بیان کرد که سطوح بالای استرس با عملکرد ضعیف خانواده در ارتباط است. آلتر و کلارگ - 2009 - معتقدند که خانوادههای کودکان اتیستیک از انسجام و سازگاری کمتری نسبت به کودکان عادی برخوردارند. تحقیقات مختلفی حاکی از آن است که خانوادههای این کودکان تنیدگی قابل ملاحظهای را تجربه و این سطح تنش راهبردهای مقابلهای آنها را نیز تحت تاثیر قرار میدهد - هیگینز، بایلی و پیرز2، 2005؛ لوید و هستینگ، . - 2008 این موضوع میتواند بحث تابآوری را درمیان خانوادههای افراد طیف اتیستیک مطرح و به عنوان یک نیاز پژوهشی مطرح سازد.
با در نظر گرفتن این حقیقت که استرس بالای والدین تأثیر به سزایی بر روند رشد کودک میگذارد، به نظر میرسد که ارائه مداخلاتی برای کاهش استرس خانواده کودکان دارای طیف اتیسم از پیامدهای این اختلال جلوگیری و انرژیهای سرشار خانواده را پیش از سرکوب شدن در مسیر صحیح هدایت کند
آموزش مدیریت استرس به شیوه شناختی - رفتاری ازجمله مداخلاتی میتواند باشد که برای حصول به این هدف مناسب به-نظر میآید. مدیریت استرس به شیوه شناختی رفتاری یک رویکرد چند وجهی است که طی آن فنونی ازقبیل آرامش آموزی، تنفس دیافراگمی، مراقبه، شناسایی افکار خودکار منفی، تحریف های شناختی و بازسازی آن با جایگزین کردن افکار منطقی، آموزش مقابله کارآمد، مدیریت خشم و ابرازگری به افراد آموزش داده می شود
با توجه به مباحث مطرح شده، تحقیق حاضر به دنبال پاسخگویی به این سوال است که آیا آموزش مدیریت استرس به-شیوه شناختی- رفتاری بر تابآوری واسترس مادران کودکان طیف اتیسم تاثیر مثبت خواهد داشت؟
مواد وروش ها: روش شبه آزمایشی با پیش آزمون و پس آزمون با گروه کنترل بود. جامعه آماری شامل کلیه مادرهای کودکان طیف اتیسم مرکز آموزش و توانبخشی کودکان طیف اتیسم نیک اندیشان شهرستان ساری می باشند که در تنها مرکز اتیسم این شهرستان خدمات دریافت می کنند. تعداد آن ها حدود 60 نفر می باشد. این افراد به پرسشنامه های تاب آوری و استرس پاسخ دادند.
سپس براساس نقاط برش پرسشنامه ها، 30 مادری که در انتهای رتبه بندی پرسشنامه ها قرار دارند مشخص شده و در دو گروه آزمایش و کنترل جایگزین شدند - هرگروه 15نفر - . گروه آزمایش به مدت ده جلسه مدیریت استرس به شیوه شناختی- رفتاری را آموزش دیدند. درحالی که گروه کنترل هیچ گونه آموزشی دریافت نکردند. در پایان آموزش هر دو گروه به پرسشنامه ها به عنوان پس آزمون پاسخ دادند. نتایج مورد تحلیل قرار گرفت.
معیار ورود به پژوهش
- سن بین 20تا48 سال
- عدم وجود اختلال روانی شدید
- عدم وجود سابقه بیماری جسمانی که خلق فرد را بطور بارزی تحت تاثیر قرار دهد
- تمایل و رضایت والدین از شرکت در پژوهش
معیار خروج از پژوهش
- وجود اختلال و یا بیماری حاد روانی
- وجود بیماری جسمانی شدید به گونه ای که مانع شرکت منظم در جلسات درمانی گردد.
- شرکت نامنظم در جلسات آموزشی - غیبت در دو جلسه متوالی یا سه جلسه متناوب - .
برای گردآوری اطلاعات پرسشنامه های تاب آوری کانرو دیویدسون - - 2003 ومقیاس استرس والدین بری و جونز - - 1995مورد استفاده قرار گرفت.
-1 پرسشنامه تاب آوری: این پرسشنامه دارای 25 سؤال است که توسط کانر و دیویسون - 2003 - تهیه شده است. در ایران، جوکار - 1383 - پایایی مقیاس را با استفاده از آلفای کرونباخ 0/93 گزارش کرده است. در همین تحقیق گزارش شده که نتایج تحلیل عاملی به روش مؤلفه های اصلی بیانگر وجود یک عامل کلی در مقیاس بود.
-2 مقیاس استرس والدین - : - PSS این پرسشنامه توسط بری و جونز - - 1995که یک پرسشنامه خود گزارش دهی است، تنظیم شده است. این پرسشنامه شامل 18سوال می شود که به طور اختصاصی سطح استرس والدین را در ارتباط با فرزندان شان می سنجد. به منظور محاسبه پایایی و روایی ایرانی، پرسشنامه مزبور بعد از ترجمه و تغییرات لازم دراختیار دوازده نفر ازاساتید روانشناسی قرار گرفت و روایی صوری و محتوای این پرسشنامه از نظرآنها مورد تأیید قرار گرفت. همچنین در تحقیق محتشمی و همکاران - 1391 - ضریب پایایی این پرسشنامه با استفاده از فرمول آلفای کرونباخ 0/74 و بازآزمایی چهار هفته بعد 0/70 بدست آمد.
