بخشی از مقاله
چکیده
هدف: پژوهش حاضر به بررسی تابآوری، نظریههای آن و ویژگیهای افراد تابآور پرداخته بود. روش: روش پژوهش توصیفی - مروری - روش کتابخانه ای - و رجوع به منابع معتبر علوم تربیتی و اطلاعات علمی - اینترنتی مربوطه گردآوری شده بود. یافته ها و نتیجه گیری: نتایج حاصل از بررسی یافته های تحقیق نشان داد که یکی از ویژگی های شخصیتی تعدیل کننده که روانشناسان توجه ویژهای بدان مبذول داشتهاند، تاب آوری است. تاب آوری نه فقط افزایش قدرت تحمل و سازگاری فرد در برخورد با مشکل است، بلکه مهم تر ازآن حفظ سلامت روانی و ارتقای آن است. تابآوری به افراد توانایی می بخشد تا با مشکلات و نا ملایمات زندگی و شغلی روبرو شوند بدون اینکه دچار آسیب شوند و حتی این موقعیتها را فرصتی برای ارتقاء و رشد شخصیت خود مورد استفاده قرار دهند.
کلمات کلیدی:تابآوری، نظریه، ویژگی، افراد تاب آور.
مقدمه
هر انسانی برای اینکه بتواند نیاز های خود را ارضا کند و برای خود امکاناتی جهت زندگی بهتر فراهم کند نیازمند داشتن شغل است - حیدری،. - 1392 این نیاز از قرن ها پیش موجود بوده و در آینده نیز وجود خواهد داشت. کار، قسمت اعظمی از اوقات زندگی هر فرد را به خود اختصاص می دهد. حتی در جوامع ابتدایی نیز هر کس مجبور به انجام کار بوده و بایستی قسمتی از وظایف محوله در جامعه خود را به عهده بگیرد در فرهنگ ایرانیان و همچنین در اسلام همواره به کار و تلاش سفارش شده است - عسکریان،. - 1387 معلمان به عنوان قشری از جامعه که در مرحله قبل از ورود به بازار کار قرار دارند همواره با افسردگیهای فراوانی روبرو هستند و بررسی عواملی که بر افسردگیی آنان با افسردگی تاثیر گذار هستند یکی از موضوعهای اساسی در سالهای احیر بوده است. در این میان سازه ای که طی سالهای اخیر توجه بسیاری از محققان را به خود جلب کرده است تاب آوری است. تحقیقات فراوانی حاکی از آن بوده است که تاب آوری تاثیر معنادار بر کاهش افسردگی داشته است - امینی، - 1392، - عباس قربانی و باج ور، - 1392، - امینی، فرح بخش و کردمیرزا، - 1391، - شاکری نیا و محمدپور - 1389 - نریمانی و عباسی،. - 1388 با این وجود در اکثریت پژوهش های موجود تبیینی از رابطه تاب آوری با سبکهاب مقابله با افسردگی ارائه نشده است.
هدف و روش تحقیق:
پژوهش حاضر به بررسی تاب آوری، نظریه های آن و ویژگی های افراد تابآور پرداخته است و روش پژوهش توصیفی - مروری - روش کتابخانهای - و رجوع به منابع معتبر علوم تربیتی و اطلاعات علمی - اینترنتی مربوطه گردآوری شده است.
یافتهها:
تعریف و مفهوم شناسی تاب آوری
تنوع و پیچیدگی تعاریف و مفاهیم و رویکردهای مورد استفاده توسط محققان در زمینه تاب آوری کار تشخیصی و شناسایی یک تعریف دقیق از تاب آوری را خیلی مشکل می سازد. واژه تاب آوری بر گرفته از واژه لاتین - - resilienceبوده که به معنای دوباره به جای اول برگشتی و پس زدن است. این فرهنگ لغت کلمه تاب آوری را به صورت زیر تعریف کرده است: عمل به جای خود برگشتی یا به عقب برگشتن. قابلیت ارتجاعی داشتن یا توانایی برگشت به وضعیت اولیه بعد از خم شدن یا ضربه های ناگهانی. بازگشتن از حالت افسردگی به حالت اولیه و به دنبال آن برخورداری از حالت شادمانی و سرزندگی - گلیسپی ،2007،به نقل از آزدیان،. - 1390
به طور کلی مضمون هماهنگ و منسجم میان تعاریف تاب آوری، حس اصلاح و برگشت به وضعیت قبلی علی رغم ناملایمات و یا تغییر می باشد. استمپفر - 2001 - تاب آوری را به عنوان یک الگوی فعالیت روانشناختی که متشکل از انگیزه ای برای قوی شدن در مواجهه با خواسته ها یا تقاضاهای نامعقول تعریف کرد که برای رویارویی و دست و پنجه نرم کردن یا انعطاف داشتن دوباره نیرو می بخشد. استیوارت ودیگران - - 1997 تاب آوری را به عنوان »توانایی افراد در مواجهه ی موفقیت آمیز با تغییرات چشم گیر، ناملایمات یا مخاطره ها« تعریف کرد. داویدو، استیوارد ریتچی و چادیو - - 2010تاب آوری را به عنوان »یک مکانیسم دفاعی« تلقی کردند که افراد را قادر می سازد تا در مواجهه با ناملایمات رشد و پیشرفت کند - به نقل از حیدری،. - 1392
در تعریفی دیگر از تاب آوری اظهار داشتند که تاب آوری به طور کلی »الگو های سازگاری مثبت در طول یا به دنبال ناملایمات یا مخاطرات چشمگیر« مربوط می شود. همچنین اعلام کردند که تاب آوری یک مفهوم استباطی است که در آن دو دیدگاه اصلی برای تشخیص تاب آوری مورد نیاز است دیدگاه اول آن است که فرد باید در کمترین حد، در رابطه با مجموعه ای از انتظارات رفتاری »موافق باشد.« دیدگاه دوم آن است که فرد در معرض مخاطره یا ناملایمات قرار داشته باشد، که تهدید جدی برای پیامد های خوب را ایجاد کرده است. - ماستس و همکاران،. - 2009 ویندل - 1999 - اصل و ماهیت تاب آوری را به اختصار بیان کرده و آن را بصورت زیر توصیف می کند:
»سازگاری موفقیت آمیز با کارهای روزمره زندگی در مواجهه با معضلات اجتماعی و شرایط بسیار دشوار است« این مفهوم سازی اساسی از تاب آوری به عنوان سازگاری بر خلاف ناملایمات به طور کلی مشهود است با این وجود تاب آوری در روشهای متعددی مفهومی است. تجارب نامطلوب مجزا، از اهمیت متفاوتی برای تاب آوری با تجارب مشابه برخوردار است که همسو با سایر رویدادهای ناگوار رخ می دهد. بنابراین، تاب آوری به بهترین شکل به عنوان مفهوم چند بعدی و متغیر در راستای زمان و شرایط فهمیده می شود.
کلینتون - 2008 - خاطر نشان کرد که تاب آوری واژه ای است که ممکن است با مفاهیم دیگر اشتباه گرفته شود او اشاره کرد که تاب آوری احتمال دارد بارها با مفاهیمی از جمله رویارویی ،سلامت ذهنی مثبت ، توانش، حتی تاب دچار اشتباه شود. برای مشخص کردن بیشتر مفاهیم کلینتون اظهار کرد که تاب آوری برای رفتارهایی به کار می رود، که از سازگاری و سازندگی با رویدادهای افسردگی زا برخورد دارند. از طرف دیگر، مفاهیمی نظیر رویارویی و سازگاری به رفتارهایی مربوط می شوند که در پاسخ به تنش بروز می کنند. اما این رویکردها دلالت بر این ندارند که رفتار مثبت یا راهگشاست. - وارنر ،. - 200
راتر 1985 - و - 1999در یک تعریف نسبتا جامع و معقول، تاب آوری را به عنوان فرایندی پویا توصیف کرده است که شامل تعامل بین عوامل خطر زاو عوامل حفاظتی درونی وبیرونی ،برای بهبود آثار رویداد های ناگوار زندگی می باشد. «ماهیت پویا« این فرایند بدین معناست که مقابله موفقیت آمیز با یک موقعیت توانایی فرد برای مقابله با آینده افزایش می دهد - گارمزی،» - 1993مکانیزم های خطر« عکس العمل فرد را در شرایط ناگوار تشدید می کنند - فرد را آسیب پذیر می نمایند - . »مکانیزمهای حفاظتی« پاسخ فرد را به شرایط ناگوار اصلاح می کنند - فرد را تاب آور می کنند - . از آنجا که عوامل خطر زای متعددی در طول زندگی وجود دارند ، یک تاب آوری موفق نیاز به عوامل حفاظتی داردکه فرد را قادر می سازد به این تغییرات پاسخ سازگارا نه بدهند. - السون و همکاران،2003 به نقل از سعد آبادی . - 1389
پژوهشگران تاب آوری را را با توجه به ارتباط ش با ویژگی های شخصیتی - خصایص درونی شخصی - و محیط اجتماعی و با ترکیبی از شخص و محیط توصیف کردند که به بیان زیر می باشد.
ویژگی های شخصیتی فرد : تاب آوری برای فرد ویژگی درونی به شمار می آید و به عنوان یک توانایی ذاتی قلمداد می شود که افراداز آن برخودارند و بخشی از شخصیتشان را شکل می دهد آنها عبارتند از : مرکز درونی کنترول - کنترل روی زندگی شخص - ، ایستادگی و پایداری، آگاهی و مدیریت عاطفی، خوش بینی، حس شوخ طبعی، خود کارآمدی - اعتماد به توانمندی های خود - توانایی حل مساله.
محیط : تاب آوری تماما به تجاربی بستگی داردکه شخص از محیط کسب کرده است بنابراین عوامل بیرونی برای فرد تعیین کننده خواهد بود که شخص چقدر تاب آور است همانند اینکه آنها چقدر از حمایت اجتماعی برخوردارند.
شخص و محیط : تاب آوری حاصل شخصیت اشخاص در ارتباط با تاثیرات محیطی نظیر خانواده،هم سن و سالان و محیط اجتماعی است تاب آوری در صورتی دیگر با دوسطح مختلف معرفی شده که این سطوح عبارتند از:
-تاب آوری فردی:سطح فردی به توانمندی فرددر فایق آمدن برمشکلات و مصائب اشاره دارد.
-تاب آوری ارتباطی: به سطحی فراتر از تاب آوری فردی،یعنی سطح نظام خانوادگی اشاره دارد.بیانگر آن است که خانواده چگونه با تجارب مخرب و موقعیت های افسردگی زا روبرو می شود و چگونه برای نوعی انطباق بلند مدت و سازماندهی موثر اعضا خانواده اقدام می نماید. - والش ، - 1996
تاریخچه مطالعات تاب آوری
افرادی که از زمان های طولانی شیفته ی داستان زندگی مردمانی بودند که برای رسیدن برای رسیدن به زندگانی موفق در برابر سختی ها و ناملایمات سرخم نکرده اند و تحت تاثیر قرار نگرفته اند. تاب آوری با مطالعات رشد و توسعه کودکانی - دهه - 1960-1970شروع شد که علی رغم داشتن پیش زمینه ی سلامت خانوادگی کمتر، که خوبی عمل می کردند. بطور کلی ابتدا تاب آوری توسط ورنر در حوزه روانشناسی رشد مطرح شد و به تدریج به حوزه های دیگر روانشناسی مانند روانشناسی اجتماعی و روانشناسی بالینی وارد شد. برخی از پیشگامان این عرصه عبارتند از: نورمن گارمزی، میشل راتر، لوئیس مرفی این دانشمندان چنین استدلال می کردند که درک تاب آوری می تواند بطور بالقوه عملکرد و سیاست ها را در جهت کمک به پیش گیری و یا بهبود مشکلات در در زندگی کودکانی که با چالش ها یا ناملایمات مواجه می شوند تغییر دهد. این دانشمندان چهار دهه را با مفاهیم قابل درک برای نظریه، پژوهش و مداخلات فراهم کرده اند - ماستن وهمکاران،. - 2009
