بخشی از مقاله
چکیده
هدف پژوهش حاضر بررسی تأثیر تمرینات تناوبی شدید بر سطوح سرمی واسپین و مقاومت به انسولین زنان جوان دارای اضافهوزن و غیرفعال بود. برای این منظور تعداد 28 آزمودنی با میانگین سنی 30-20 - سال - به صورت داوطلبانه جهت انجام آزمونها و شرکت در مراحل تحقیق انتخاب و به صورت تصادفی به دو گروه تجربی - n=14 - و کنترل - n=14 - تقسیم شدند. آزمودنیهای گروه تجربی تمرینات را به مدت هشت هفته و سه جلسه در هفته انجام دادند. ابتدای هر جلسه بعد از 15- 10 دقیقه گرم کردن بدن، 30 ثانیه با حداکثر سرعت دویده و سپس 30 ثانیه راه رفتن عادی را با سه تکرار در هر جلسه انجام داده و در پایان هر جلسه 15-10 دقیقه به سرد کردن بدن پرداختند. خونگیری از آزمودنی ها در دو نوبت پیشآزمون 24 - ساعت قبل از آغاز تمرین - و پس آزمون 48 - ساعت پس از آخرین جلسه تمرین - انجام شد. تجزیه و تحلیل یافته ها با استفاده از روش آماره t زوجی جهت مقایسه درون گروهی و t مستقل برای مقایسه برون گروهی انجام شد. یافته های پژوهش نشان داد که هشت هفته تمرین تناوبی شدید بر سطح انسولین - p=0/009 - و سطوح سرمی واسپین - p=0/001 - در زنان جوان دارای اضافهوزن غیرفعال تأثیر معنیداری داشته، ولی بر سطح گلوکز - p=0/120 - و مقاومت بر انسولین - p=0/067 - زنان جوان دارای اضافه وزن و غیرفعال تأثیر معنیداری نداشته است. در کل نتایج تحقیق حاضر نشان داد که در یک دوره کوتاه مدت تمرینات HIIT میتوان سطح انسولین و واسپین را در زنان دارای اضافهوزن و غیرفعال کاهش داد ولی برای کاهش سطوح گلوکز و مقاومت به انسولین احتمالاً باید به انجام تمرینات تناوبی بلندمدت همت گمارد.
کلمات کلیدی: تمرین تناوبی شدید، واسپین، گلوکز ناشتای خون، انسولین، مقاومت به انسولین.
.1 مقدمه
چاقی و اضافه وزن یکی از مشکلات بهداشت عمومی به ویژه در جوامع توسعه یافته است و بیشتر از یک سوم افراد را تحت تأثیر قرار داده است. این عارضه در نتیجه کاهش فعالیت های بدنی و مصرف غذاهای پرکالری حاصل شده و جامعه را تهدید می کند - فرانتی و مضفریان1، . - 2008 علاوه بر این، چاقی از مهمترین عوامل مرگ و میر و ابتلا به بیماری های مزمن و کشنده به حساب میآید. چاقی به تجمع بیش از حد چربی در بدن منجر میشود که علاوه بر ذخیره سازی و آزاد کردن تری گلیسیرید می تواند پروتئینهای بسیاری را ترشح کند که این پروتئین ها در متابولیسم کلسترول، اعمال سیستم ایمنی، تنظیم انرژی بدن، عملیات انسولین و تغذیه بدن نقش مهمی دارند - هژیر و همکاران، . - 1385 چاقی علاوه بر افزایش مرگ و میر با افزایش عوارض و بیماریهایی چون بیماریهای قلبی-عروقی، دیابت، فشار خون بالا، اختلال در سوخت و ساز چربی، افزایش فشار داخل جمجمه، سرطان - مری، معده، کولون و رکتوم، کبد، کیسه صفرا، پانکراس، تیرویید، کلیه و... - ، اختلالات تنفسی، اختلالات دستگاه گوارش، اختلالات کبد و کیسه صفرا، پانکراتیت شدید، اختلالات غدد درون ریز، اختلالات کلیه و مجاری ادرار، استئوآرتریت، نقرس، گرفتگی عروق اندام تحتانی، تغییرات پوستی، اختلالات روانی و آب مروارید همراه است - برای و همکاران2، . - 2013
آدیپوکینها از جمله سایتوکاینهای پیتیدی ترشح شده از بافت چربی هستند که در پاتوژنز چاقی و اختلالات همراه آن موثر میباشند - چو و همکاران1، 2010؛ سیمسون2، . - 2008 امروزه تعداد بسیار زیادی از هورمونهای مشتق شده از آدیپوکینها شناسایی شده اند که شامل واسپین3، آدیپونکتین4، رزیستین 5 و لیپوکالینها6 میباشند - سیگر و همکران7، . - 2010 واسپین اولین بار در سال 2000 در سلولهای سفید چربی شناسایی شد که در بافت چربی قابل مشاهده بود - هیدا و همکاران8، . - 2005 واسپین - سرپین مشتق شده از بافت چربی احشایی - 9 سرپین -A12 آدیپوکینی جدید از خانواده آدیپوکینها میباشد که با عوامل خطرساز متابولیک در ارتباط است و دارای تأثیر ایجاد حساسیت به انسولین میباشد - آگت و همکاران10، . - 2011 تزریق واسپین به موشهای چاق شده توسط غذای پرچرب موجب بهبود تحمل گلوکز و افزایش حساسیت انسولینی شد که با مهار بیان آدیپوکینهای پیش التهابی چون لیپین، رسستین و TNF- در بافت های چربی سفید احشایی و زیرجلدی همراه بود، این نشان از احتمال ضدالتهابی بودن نقش واسپین دارد - هیدا و همکاران، . - 2005
نتایج برخی بررسیها نشان داده است که واسپین منجر به ایجاد اثرات حساسیت به انسولین در بافت چربی سفید میشود - سیگر و همکاران، . - 2010 مقاومت در برابر انسولین11 با بیماریهای قلبی و برخی بیماریهای دیگر نیز مرتبط است - مارچیسینی و همکاران12، . - 2003 مقاومت به انسولین در افراد چاق سبب افزایش انسولین سرم میشود که به نوبه خود موجب اختلالات متابولیکی چون فشار خون بالا - هیپرتانسیون - 13، بالا بودن غلظت چربی خون - هیپرلیپیدمی - 14، دیابت و افزایش اسیداوریک خون - هیپراوریسمی - 15 در افراد چاق میشود که این اختلالات در 90 درصد جمعیت مقاوم به انسولین دیده می شود - ریون16، . - 1999 تنظیم افزایشی واسپین، بیانگر سازو کار جبرانی در مقابل مقاومت به انسولین است - یه و همکاران17، . - 2009
تمرینات ورزشی یکی از فاکتورهایی است که به منظور کاهش مقاومت به انسولین، کاهش تجمع چربی و پیشگیری از اضافه وزن بعدی، بهبود نیمرخ لیپیدی و متابولیسم لیپیدها و کاهش وقوع بیماریهای قلبی- عروقی انجام میشود - حقوبیان و همکاران18، . - 2009 کارایی تمرینات ورزشی به شدت، حجم، زمان و تواتر تمرینات و توانایی ورزشکار در تحمل تمرینات بستگی دارد. بنابراین تلاشهای بسیاری انجام شده که بتواند تعادل بین بار تمرینات و تحمل ورزشکاران را کمی کند. مربیان ورزشی تلاش می کنند که این عوامل ضروری را تعدیل کرده و سازگاری های مطلوب را به حداکثر برسانند - میلکل و همکاران19، . - 2009 تمرینات تناوبی شدید 20 - HIIT - جلسات تکراری با فعالیت های تناوبی به نسبت کوتاه با شدت تمام یا شدتی که VO2peak در آن به دست می آید، اجرا می شود.
با توجه به شدت تمرینات، تمرین تناوبی شدید ممکن است از چند ثانیه تا چندین دقیقه طول بکشد که وهلههای گوناگون بوسیلهی چند دقیقه استراحت با شدت کم از هم جدا میشوند - جیبالا و همکاران21، . - 2012 کاظمی و همکاران - 1393 - در تحقیقی به بررسی اثر یک دوره تمرین تناوبی شدید پرحجم بر ویسفاتین پلاسمایی، مقاومت به انسولین و ترکیب بدنی بر روی 20 نفر از مردان دارای اضافه وزن به مدت هشت هفته در دو گروه کنترل و تمرین پرداختند و نشان دادند که یک دوره تمرینات تناوبی شدید باعث کاهش سطوح واسپین و مقاومت به انسولین در مردان دارای اضافه وزن شده است. صفر زاده و همکاران - 1391 - نشان دادند که سطح واسپین در موشهای صحرایی دیابتی در اثر تمرین افزایش یافته است. اوبرباخ و همکاران - 2010 - 22 کاهش سطوح سرمی واسپین را بعد از 4 هفته تمرینات ورزشی در افراد سالم گزارش کردند. حسینی و همکاران - 1391 - در بررسی اثر هشت هفته تمرین هوازی بر واسپین، ویسفاتین و مقاومت به انسولین زنان میانسال با میانگین سنی 48/73 9/44 نشان دادند که تمرینات هوازی تأثیر معناداری بر افزایش واسپین دارد ولی بر روی افزایش ویسفاتین و کاهش مقاومت به انسولین تأثیری ندارد. صفرزاده و طالبی گرگانی - 1391 - تأثیر تمرین مقاومتی فزاینده بر غلظت سرمی واسپین و برخی شاخصهای التهابی در موش های صحرایی نر را مورد بررسی قرار دادند و نشان دادند که پس از 4 هفته تمرینات مقاومتی سطوح سرمی واسپین در گروه تجربی در مقایسه با گروه شاهد به طور معناداری کاهش داشته و تمرین مقاومتی سطوح سرمی IL-6، CRP و TNF- در گروه تجربی در مقایسه با گروه شاهد بطور معناداری کاهش داشته است .
جعفرزاده دهنوی - 1390 - نشان داد که تغییرات سطوح NGAL و گلوکز پلاسما پس از هشت هفته تمرین تناوبی هوازی معنادار نبوده است. تغییرات انسولین و میزان شاخص مقاومت به انسولین معنادار بوده است و بعد از هشت هفته تمرین تناوبی هوازی کاهش معناداری در غلظت پلاسمایی NGAL در هر دو گروه تجربی و کنترل و کاهش معناداری در غلظت انسولین و میزان مقاومت به انسولین در گروه تجربی دیده شد. هونگ و همکاران - 2015 - 1 در بررسی تأثیر فعالیت بدنی بر روی سطوح IL-6 و واسپین سرم در کودکان مقطع ابتدایی نشان دادند که شاخص توده بدنی با شدت متوسط فعالیت های فیزیکی تغییر معناداری داشته است، مقدار سرم IL-6 نیز تغییر معناداری یافته است. همچنین فعالیت های فیزیکی کم و با شدت متوسط بر روی سطح واسپین موثر بوده است. نتایج این تحقیق در نهایت نشان داد که ارتقاء فعالیت های بدنی همراه با یک رژیم غذایی سالم باید به عنوان مولفههای کلیدی موثر در تغییر شیوه زندگی دانشآموزان قرار گیرد. با توجه به مباحث مطرح شده و محدود بودن تحقیقاتی در زمینه تأثیر تمرینات تناوبی شدید بر غلظت سرمی واسپین و مقاومت انسولین، این تحقیق در نظر دارد به بررسی تأثیرگذاری این تمرینات بر فاکتورهای ذکر شده بپردازد و تأثیر آن ها را بر روی زنان جوان دارای اضافه وزن و غیر فعال مورد بررسی قرار دهد.
از این رو سوالی که مطرح می شود و محقق در صدد پاسخ گویی به آن برآمده، این است که آیا تمرینات تناوبی شدید بر غلظت سرمی واسپین و مقاومت انسولین زنان چاق غیر فعال تأثیر دارد؟ در جهت دستیابی به پاسخ این سوال، اهدافی بدین شرح تعریف میشوند:
-1 تعیین تغییرات سطح سرمی انسولین پس از اجرای تمرینات تناوبی شدید در زنان جوان دارای اضافه وزن و غیرفعال -2 تعیین تغییرات سطح گلوکز پس از اجرای تمرینات تناوبی شدید در زنان جوان دارای اضافه وزن و غیرفعال-3 تعیین تغییرات شاخص مقاومت به انسولین پس از اجرای تمرینات تناوبی شدید در زنان جوان دارای اضافه وزن و غیرفعال - 4 تعیین تغییرات سطح سرمی واسپین پس از اجرای تمرینات تناوبی شدید در زنان جوان دارای اضافه وزن و غیرفعال
.2 روششناسی پژوهش
پژوهش حاضر از نوع مطالعات نیمهتجربی با طرح پیشآزمون- پسآزمون بود که با هدف کلی بررسی تاثیر تمرینات تناوبی شدید بر سطوح سرمی واسپین، انسولین و گلوکز ناشتا و شاخص مقاومت به انسولین در زنان جوان دارای اضافه وزن و غیرفعال است. برای دستیابی به این هدف، تعداد 28 نفر از زنان دارای اضافه وزن غیرفعال به صورت تصادفی به دو گروه کنترل با میانگین سنی 30/142 3/526 سال و گروه تجربی با میانگین سنی 29/928 2/758 سال تقسیم شدند. گروه تجربی به انجام 8 هفته فعالیت تناوبی شدید و گروه کنترل به انجام تمرینات معمولی پرداختند. آزمودنیهای تحقیق همگی زن و غیرفعال بوده و سابقه هیچگونه بیماری قلبی- عروقی، کبدی، کلیوی، ریوی و دیابت را نداشتند. جهت کنترل برنامه غذایی و میزان کالری دریافتی آزمودنیها، مقادیر دریافت درشت مغذیها با استفاده از پرسشنامه 100 قسمتی غذای دریافتی2 در هفت روز متوالی ارزیابی شد. آنگاه با توجه به گزارش هفت روزه آزمودنیها و به منظور کاهش تاثیرتفاوت موجود در میزان کالری دریافتیِ روزانه و عامل رژیم غذایی بر صحت و دقت نتایج پژوهش، برنامه غذایی آزمودنیها در هر دو گروه کنترل و تجربی طبق برنامه ارائه شده توسط کارشناس تغذیه همسانسازی گردید. روش اجرای تمرینات در گروه تجربی به صورت زیر بود.
پروتکل اجرای تمرینات تناوبی شدید:
در گروه تجربی آزمودنیها در یک مسافت 20 متری که توسط 3 مخروط مشخص شده بود، 30 ثانیه را با حداکثر شدت دویده و 30 ثانیه راه میروند. شروع پروتکل از وسط 20 متر، به سمت اولین مخروط بوده و سپس آزمودنیها به سمت مخروط انتهایی حرکت کردند. پس از 30 ثانیه دویدن با حداکثر سرعت، آزمودنیها 30 ثانیه در همان مسیر راه رفتند. پس از آن آزمونیها 3 نوبت دیگر این مراحل را انجام دادند که در مجموع 2 دقیقه دویدن با حداکثر سرعت و 2 دقیقه راه رفتن انجام شد. افزایش میزان تمرین هر دو هفته
