بخشی از مقاله
خلاصه
مقدمه: شیوع چاقی به ویژه در زنان بزرگسال در چند دهه اخیر افزایش نگران کننده ای داشته است. بافت چربی از طریق تولید و ترشح تعدادی پروتئین غیر طبیعی از جمله لپتین، آدیپونکتین و رزیستین در ایجاد مقاومت به انسولین نقش مهمی دارد.
روش کار: این مطالعه در سال 1394 در شهر تبریز انجام شد که در آن 20 زن یائسه چاق به صورت داوطلبانه انتخاب و به طور تصادفی در دو گروه تجربی - 10 نفر - و کنترل 10 - نفر - قرار گرفتند. پروتکل تمرین شامل انجام تمرینات هوازی به تعداد سه جلسه در هفته و به مدت 8 هفته بود. بدنه تمرین هر جلسه شامل دویدن آرام با شدت 60 تا % 75 حداکثر ضربان قلب و به مدت 20 دقیقه بود. قبل و بعد از دوره تمرینی، خونگیری انجام شد و داده ها با استفاده از آزمون تی مستقل و همبسته تحلیل شدند.
نتایج: نتایج نشان داد که تفاوت معناداری بین دو گروه کنترل و تجربی در میزان شاخص انسولین وجود ندارد. اما انجام تمرینات هوازی باعث کاهش معنادار شاخص توده بدن ، وزن بدن ، نسبت محیط کمر به لگن، درصد چربی بدن و افزایش معنادار حداکثر اکسیژن مصرفی شد.
نتیجه گیری: با توجه به نتایج حاصل شده، می توان گفت انجام 8 هفته تمرینات هوازی بر میزان انسولین پلاسمای زنان چاق یائسه تاثیری ندارد. با این حال ، برای اطمینان از نتایج پژوهش حاضر، انجام تحقیقات بیشتر ضروری است.
کلمات کلیدی: تمرینات هوازی ، زنان چاق یائسه ، سطوح انسولین پلاسما، مقاومت انسولینی
مقدمه
در جهان امروزی پدیده چاقی به دلیل مصرف غذاهای پرکالری و زندگی کم تحرک شیوع فزایندهای داشته است. شیوع چاقی در زنان به دلیل ترکیب بدنی و فعالیت کمتر به مراتب بیش از مردان است .[1] دوره یائسگی باافزایش وزن وافزایش سطوح انسولین همراه می باشد که می تواند موجب افزایش خطر بیماریهای قلب عروقی و دیابت دراین گروه ازافراد گردد
ازسوی دیگر ، درمان این پدیده بااستفاده ازهورمون درمانی ودارو درمانی موجب بروز عوارض مصرف آن بعداز یک مدت طولانی گردیده است واز این رو این روشها نمی توانند روشهای مطمئنی در درمان این بیماریها باشند ازسوی دیگر ، درسالهای اخیر ، ورزش به عنوان یک روش درمانی مطمئن وبدون عارضه در درمان این بیماریها مورد استفاده قرار گرفته و نتایج بسیار خوبی درپی داشته است به طوریکه ،نتایج پژوهش هانشان می دهد که انجام فعالیتهای بدنی و ورزش به خوبی موجب حفظ وزن ایده آل وسطوح انسولین شده است از آشکارترین نشانه های سالمندی در زنان یائسگی است. دورانی در زندگی که به دنبال از بین رفتن فعالیت تخمدانها قاعدگی به طور کامل قطع میشود. از لحاظ بالینی یائسگی به معنای قطع قاعدگی به مدت 12 ماه یا بیشتر است. پیامد اصلی یائسگی به طور عمده مربوط به کمبود استروژن می باشد
با بالا رفتن سن کم تحرکی رخ میدهد. بدیهی است که یائسگی با افزایش سن همراه با کم تحرکی عامل مهمی در ایجاد چاقی است .درسالهای اخیر افزایش شیوع چاقی ،دیابت ونارسایی های مربوط به آن از مشکلات اصلی سلامت درکشور ما محسوب می شود و طبق آمار، در ایران %48 زنان بزرگسال دچار اضافه وزن یا چاقی هستند
یکی از شایع ترین دلایل مرگ ومیرها در ایران ناشی ازنارسایی های عروق کرونر در نتیجه کم تحرکی ،چاقی وعوارض ناشی ازآن نظیردیابت است و به خوبی ثابت شده است که افزایش چربی بدن ، به ویژه درناحیه شکم ،ازعوامل اصلی دربروز ناهنجاریهای متابولیکی همچون بیش انسولینی ومقاومت انسولینی درزنان یا ئسه می باشند.
این ناهنجاریهای متابولیکی به نوبه خود ازعوامل اصلی در بروز بیماریهای خطرناکی همچون ،پرفشارخونی ، بیماریهای قلبی عروقی ودیابت نوع 2 می باشند به طوریکه ،میزان کاهش در چربیهای آزادپلاسما طی بیش انسولینی درافراد چاق باتاخیرصورت گرفته که این امر موجب کاهش مصرف گلوگزخون میشودافزایش بیش ازحد گلوگزخون ازعلائم اصلی بروزبیماری دیابت نوع 2 می باشداصولا در بیماران دیابتی نارسایی لیپیدی خون وافزایش بافت چربی باالگوی تجمع مرکزی مشاهده می شود. بافت چربی پروتینهای چند گانه ای به نام آدیپوکاپن ترشح می کند که دراعمال بیولوژیکی مهمی نظیرتنظیم عملکرد انسولین نقش داردازسوی دیگر،نتایج پژوهش های انجام شده دراین زمینه نشان میدهد که ورزش وفعالیت بدنی منظم،ازعوامل موثردرجلوگیری از مقاومت انسولینی وبیش انسولینی میباشد.
از آنجا که چاقی به عنوان یکی از عوامل خطرزای قلبی عروقی به شمارمی رود و تهدیدی برای سلامتی زنان یائسه می باشد ازاین رو، هدف از انجام پژوهش حاضر ،بررسی تاثیر یک دوره تمرینات هوازی به مدت 8 هفته برسطوح انسولین پلاسما درزنان چاق یائسه می باشد.
بیان مسئله
باافزایش سن، حساسیت انسولینی درزنان کاهش می یابد که دلایل این کاهش هنوز مشخص نشده است اما گمان می رود این پدیده، یک اثر چند عاملی باشد. درحقیقت کاهش حساسیت انسولینی باافزایش سن باعوامل زیادی در ارتباط است که عبارتنداز :کاهش درسطح فعالیت جسمانی ، کاهش بافت بدون چربی وافزایش وزن بدن وبه خصوص بافت چربی و شیوع چاقی .
این عوامل می توانند موجب افزایش مقاومت انسولینی درزنان چاق یائسه گردد.ازطرفی ، افزایش مقاومت انسولینی وبدنبال آن افزایش سطح گلوکز در گردش خون منجر به ناهنجاریهای متابولیکی مانند دیابت نوع 2 ، تصلب شرایین وپرفشارخونی وبیماریهای قلبی وعروقی می شود که ازعوامل اصلی مرگ ومیر دربین افراد مسن وکم تحرک می باشد.
نتایج پژوهش هانشان داده اند که تمرینات هوازی یک روش بالقوه در پیشگیری و درمان افراد دارای مقاومت انسولینی وحفظ سطوح طبیعی انسولین وگلوگز خون می باشد.[9] تا کنون پژوهشی درزمینه بررسی تاثیر تمرینات هوازی برسطوح انسولین وقند خون در زنان چاق یائسه انجام نشده است لذا در آزمودنیهای تحقیق حاضر ، تاثیرات تمرینات منتخب هوازی برتغییرات مقادیر انسولین و گلوکز خون مورد مطالعه قرار گرفته است به این امید که روشهای پیشگیری ودرمانی جدید و مناسبی در این زمینه پیشنهاد گردد.
ضرورت واهمیت انجام پژوهش
کاهش سطوح استروژن همراه با شروع یائسگی وپس از آن و همچنین چاقی ناشی از آن ، ازعوامل مهم بروز اختلالات متابولیکی خطرناک ازجمله بیش انسولینی ومقاومت انسولینی در این افراد می باشند که می توانند موجب افزایش خطر بیماریهای قلبی وعروقی ، دیابت نوع 2 و سرطان سینه گردند در این میان تغییرات هورمون انسولین وافزایش حساسیت بافت ها به این هورمون پدیده ای است که در رویکردهای درمانی واختلالات متابولیکی حائز اهمیت می باشد از این رو ، ارائه راهکارهای مناسب درمانی برای حفظ سطوح نرمال انسولین پلاسما از اهمیت زیادی برای افراد سالمند به ویژه زنان چاق یائسه برخوردار می باشد.
از سوی دیگر نتایج پژوهش ها نشان داده اند که استفاده از روشهای دارویی ورژیم های غذایی ویژه ، علاوه براین تاثیرات ضعیفی که در کاهش وزن و مقاومت انسولینی داشته اند در طولانی مدت می توانند موجب تشدید این عوارض شده و یا عوارض دیگری همچون افزایش خطر بیماریهای قلبی عروقی را در پی داشته باشند در حالی که ، فعالیتهای بدنی علاوه بر اینکه تاثیرات بسیار مثبتی در جلوگیری از مقاومت انسولینی وحفظ سطوح نرمال انسولین نشان داده اند[10] ،عوارضی رانیز بدنبال نداشته اندازاین رو ، درسالهای اخیر ، استفاده از ورزش درمانی جهت درمان یا پیشگیری از بروز این بیماریها ، مورد توجه بسیاری از پژوهشگران قرار گرفته است.
از آنجا که ورزش هوازی از انواع فعالیت های کم خطر برای افراد با سن بالا محسوب می شود و همچنین به علت اثرات مفید این نوع فعالیت در کاهش میزان چربی بدن، این پژوهش به بررسی اثرات 8 هفته فعالیت هوازی بر میزان انسولین خون می پردازد.
روش شناسی پژوهش
این پژوهش از نوع نیمه تجربی بود که به شیوه میدانی وآزمایشگاهی انجام شد. بعد از انتخاب 20 نفر آزمودنی واجد شرایط ،یک جلسه توجیهی برای شرکت کنندگان برگزار شد و آزمودنیها ضمن آشنایی با فرآیند کار، نتایج وفواید ناشی از انجام این پژوهش ، مدت ونحوه انجام تمرینات ، زمان ومحل تمرینات فرم رضایتنامه و فرم سلامت را تکمیل کردند سپس ، آزمودنی ها به صورت تصادفی وباتوجه به شرایط ورود به پژوهش - عدم ابتلا به بیماری دیگری به جز چاقی، عدم مصرف دخانیات، نداشتن فعالیت بدنی منظم در طول یکسال گذشته، داشتن BMI 30 کیلوگرم بر متر مربع، دامنه سنی 52 تا 66 سال،عدم تزریق انسولین و توانایی حضور در پروتکل به مدت 2 ماه - ، به دوگروه تجربی وکنترل تقسیم شدند واندازه گیری متغیرهای مختلف آزمونی ها شامل: سن - سال - ، قد - سانتی متر - ، وزن - کیلوگرم - و ترکیب بدنی - کیلوگرم / مترمربع - انجام گردید .
پروتکل تمرین شامل 10 دقیقه گرم کردن و حرکات کششی ، 60 دقیقه تمرین گرم کردن - نرم دویدن، حرکات ترکیبی دست و پا و حرکات کششی - ، 40 دقیقه تمرین اصلی دویدن با شدت 60 تا % 75 ضربان قلب بیشینه و در پایان، 10 دقیقه سردکردن و بازگشت به حالت اولیه بود. ضربان قلب بیشینه توسط فرمول کارونن - سن - - 220 برآورد شد و ضربان قلب آزمودنیها حین تمرین با استفاده از دستگاه ضربان سنج پولار دستی کنترل شد.
تمرینات هوازی با توجه به عدم فعالیت ورزشی منظم این افراد و آمادگی جسمانی پایین در دو هفته اول به صورت پیادهروی سریع - شدت ضربان در این دو هفته در حدود % 60 ضربان قلب و مدت بین 15 تا 30 دقیقه - بود و شدت و مدت تمرین هر هفته به صورت تدریجی و پیوسته افزایش می یافت.در تمرین هوازی، آزمودنیها در هنگام خستگی به انجام پیاده روی و ترکیب حرکات دست و پا تا آخر تمرین تشویق می شدند. از گروه کنترل در این مدت خواسته شد که فعالیت ورزشی نداشته باشند.
جامعه آماری تحقیق حاضر ، زنان چاق یائسه ی شهرتبریز بودند که حداقل از 6 ماه قبل از اجرای تحقیق حاضر هیچ گونه فعالیت بدنی نداشتند نمونه آماری پژوهش حاضر ، شامل 20 نفراز زنان چاق یائسه بادامنه سنی 66-52 سال و BMI 30، ازجامعه آماری بودند که ازهورمون درمانی استفاده نمی کردند وطبق نظر پزشک متخصص وپرسشنامه تندرستی محقق ساخته ، دارای شرایط لازم برای شرکت درپژوهش حاضر بودند.
این تست توسط دستگاه تردمیل h/p/Cosmos pulsar 3p 4.0 ساخت کشور آلمان انجام شد. جهت اندازه گیری متغیرها در مراحل مختلف پژوهش از ابزارووسایل زیراستفاده شد :
قدسنج دیواری : برای اندازه گیری قد آزمودنی ها - سانتی متر -
