بخشی از مقاله
مقدمه
دیابت نوع ۲، حدود ۵۹-۰۹% موارد دیابت را شامل میشود. بر اساس برآورد سازمان جهانی بهداشت پیشبینی شده است که تعداد افراد مبتلا به دیابت از ۱۷۱ میلیون نفر در سال ۰۰۰۲ ، به ۶۶۳ میلیون نفر در سال ۰۳۰۲ برسد. این سازمان همچنین پیشبینی کرده است که تعداد افراد مبتلا به دیابت در ایران از ۰۰۰۳۰۱۲ نفر (۷/۵%) در سال ۰۰۰۲ به
۰۰۰۵۱۲۵ نفر (۸/۶%) در سال ۵۲۰۲ برسد.۱ مهمترین عوامل خطرساز بروز دیابت نوع ۲ دریافت بالای انرﮊی، سن بالا، عدم تحرک و چاقی میباشند.۲
علت اصلی بروز دیابت در بیشتر بیماران، مقاومت به انسولین و اختلال در عملکرد سلولهای بتا است.۳ مقاومت به انسولین به علت کاهش حساسیت یا پاسخگویی بافتها (به خصوص بافتهای ماهیچه و کبد) نسبت به انسولین بروز میکند و موجب افزایش ترشح انسولین برای کنترل قند خون
(DRG, Frauenbergstr, Germany)
(Randox, London, UK)
۶۸۴ مجلهی غدد درونریز و متابولیسم ایران دورهی یازدهم, شمارهی ۵، دی ۸۸۳۱
میگردد که بعد از پیشرفت بیماری، تولید انسولین به تدریج کاهش یافته،۳ قندخون افزایش مییابد.۴ همچنین، مطالعهها نشان دادهاند که مقاومت به انسولین با افزایش پراکسیداسیون لیپیدی و تشکیل رادیکالهای آزاد مرتبط است.۵
روی یکی از ریزمغذیهای ضروری است که متابولیسم آن در دیابت تغییر میکند.۶ روی برای رشد، عملکرد تعداد زیادی از آنزیمها، استحکام غشا، بیان ﮊن، سیستم ایمنی، و ادراک مورد نیاز است.۸،۷ پژوهشها نشان دادهاند که عنصر روی نقش مهمی در سنتز، ذخیرهسازی، ترشح و بهبود عملکرد انسولین دارد۹،۶ و کمبود آن با مقاومت به انسولین مرتبط است.۲۱-۰۱ در برخی مطالعهها هم ارتباط معکوس،۴۱،۳۱
در برخی دیگر عدم ارتباط۵۱ روی سرم با انسولین دیده شده است که نیاز به مطالعههای بیشتر در این زمینه را به خصوص در بیماران دیابتی گوشزد میکند.
در بیماران دیابتی بالا بودن قند خون به طور مزمن به علت گلیکوزیلاسیون و پراکسیداسیون باعث افزایش استرس اکسیداتیو و در نتیجه تغییر در ساختار و عملکرد پروتئینها و لیپیدها میگردد.۶۱ پراکسیداسیون لیپید منجر به تولید آلدئیدهای سمی میشود که یکی از سمی ترین آنها، مالون دیآلدئید i(MDA) است.۷۱ عنصر روی یکی از آنتیاکسیدانهای قوی
است،۹۱،۸۱ این ریزمغذی به عنوان یک آنتیاکسیدان ترکیبی عمل میکند و یکی از ترکیبات ضروری بسیاری از آنزیمهای آنتیاکسیدانی مانند سوپراکسیددسموتاز ii(SOD) و همچنین
کوفاکتور بسیاری از آنزیمهای مهم در متابولیسم گلوکز و لیپید است.۲۲-۰۲،۲۱ مطالعهها نشان دادهاند که روی ممکن است با اثر آنتیاکسیدانی خود منجر به کاهش پراکسیداسیون لیپیدی و بهبود وضعیت آنتیاکسیدانی بیماران دیابتی شود.۵۱ برخی مطالعهها نشان دادهاند که مکملیاری روی در بیماران دیابتی میتواند باعث بهبود بیماری (کاهش قند خون ناشتا و استرس اکسیداتیو) شود.۳۲
با توجه به افزایش روزافزون بیماری دیابت و اهمیت عنصر روی در بیماری دیابت از طریق ارتباط احتمالی آن با انسولین، مقاومت به انسولین و استرس اکسیداتیو، به نظر میرسد بررسی ارتباط عنصر روی با این عوامل به خصوص در بیماران دیابتی از اهمیت ویژهای برخوردار باشد.
i- Malondialdehyde ii- Superoxide Desmutase
این مطالعه با هدف تعیین وجود ارتباط بین روی با استرس اکسیداتیو، غلظت انسولین و مقاومت به انسولین در زنان یائسهی مبتلا به دیابت نوع ۲ و سالم انجام شد. لازم به ذکر است فقط زنان دارای اضافه وزن در این مطالعه شرکت کردند.
مواد و روشها
مطالعهی حاضر یک مطالعهی مقطعی ـ تحلیلی است. در این مطالعه ۵۴ زن دیابتی مراجعهکننده به انجمن دیابت ایران و ۵۴ زن سالم شرکت کردند. معیارهای ورود به مطالعه عبارت بودند از: ابتلا به دیابت نوع ۲ (قند خون ناشتای تأیید شدهی بیشتر از ۶۲۱ میلیگرم در دسیلیتر) که حداقل ۳ سال از شروع بیماری آنها گذشته باشد (در مورد گروه زنان سالم، این شاخص در معیارهای عدم ورود قرار گرفت)، داشتن نمایهی تودهی بدن iii(BMI) ۰۳-۵۲ کیلوگرم بر متر
مربع، قرار داشتن در محدودهی سنی ۰۶-۵۴ سال، یائسه بودن و تمایل به همکاری در طرح. همهی بیماران دیابتی فقط داروهای کاهشدهندهی قندخون دریافت میکردند. هیچکدام از شرکتکنندگان بیماریهای مزمن (قلبی ـ عروقی، کلیوی و اختلال غدهی تیروئید) نداشتند و داروهای کاهندهی چربی خون، آسپرین، مکملهای روی، مولتی ویتامین، ویتامینE، و ویتامین C دریافت نمیکردند.
قبل از مصرف قرصهای پایینآورندهی قند خون و پس از گرفتن رضایتنامه، از همهی افراد مورد مطالعه در حالت ناشتا (۲۱ ساعت) ۰۱ میلیلیتر خون از ورید دست گرفته و در لولههای شیشهای بدون مادهی ضد انعقاد ریخته شد. ابتدا لولهها به مدت ۵/۰ ساعت در حرارت آزمایشگاه قرار داده شدند و سپس به مدت ۰۱ دقیقه در دورg ۰۰۵۱
سانتریفوﮊ شدند تا سرم جدا شود.
اندازهگیری قند خون با روش آنزیمی با استفاده از کیت زیستشیمی انجام شد. عنصر روی سرم با استفاده از کیت
با روش اسپکتوفوتومتری رنگسنجی
اندازهگیری شد و برحسب میکروگرم بر دسیلیتر بیان شد،
انسولین سرم با استفاده از کیت
با حساسیت ۶۷/۱ میکروواحد بر میلیلیتر و با درصد ضریب
تغییرات درون آزمونی ۶/۲- ۹۷/۱% با روش الایزا اندازهگیری
iii- Body Mass Index
مریم تقدیر و همکاران روی سرم در زنان یائسه دیابتی ۷۸۴
جدول۱- متغیرهای مورد مطالعه در دو گروه زنان بزرگسال دیابتی نوع ۲ و سالم
متغیر گروه دیابتی سالم 2 1
سن (سال) ۴۴/۰ ±۳۱/۴۵* ۲۷/۰± ۸۷/۲۵ ۳۱۱/۰
نمایهی تودهی بدن (کیلوگرم بر متر مربع) ۶۲/۰±۷۶/۷۲ ۳/۰±۷۴/۷۲ ۷۰۶/۰
طول مدت یائسگی (سال) ۶۳/۰±۶۹/۴ ۷۵/۰±۶۵/۵ ۸۷۳/۰
گلوکز (میلیگرم بر دسیلیتر) ۵/۷±۲۶/۸۶۱ ۷/۱±۶۷/۳۹ ۱۰۰/۰†<
روی (میکروگرم بر دسیلیتر) ۴/۳±۷۰/۴۹ ۵/۲±۴۲/۹۹ ۲۲۲/۰
انسولین (میکروواحد بینالمللی بر میلیلیتر) ۸۶/۰ ± ۷/۸ ۴۴/۰±۲۴/۰۱ ۳۰/۰†
HOMA-IR (امتیاز) ۳۳/۰±۳۶/۳ ۲۱/۰±۳۴/۲ ۱۰۰/۰†
MDA (نانومول بر میلیلیتر) ۸۰/۰±۴/۲ ۸۰/۰±۳/۲ ۴۶/۰
* میانگین ± انحراف معیار † اختلاف در سطح ۵۰/۰P= معنیدار است.
شد. مقاومت به انسولین بعد از اندازهگیری انسولین و گلوکز سرم با استفاده از معادلهی زیر محاسبه شد و به صورت امتیاز بیان گردید
)=امتیاز) HOMA-IRi
]۵/۲۲/ گلوکز (میلی مول برلیتر) [ انسولین (میلی واحد بر لیتر)
میزان MDA سرم به روش اسپکتوفتومتری توصیف
شده توسط ساتو و با استفاده از اسید تیوباربیتوریک تعیین گردید.۴۲ در این روش اسیدتیوباربیتوریک ii(TBA) محلول
در سولفاتسدیم به نمونه اضافه و پس از حرارت دادن کروموﮊن حاصل توسط ان بوتیلالکل استخراج شد و میزان جذب نور در فاز محلول در طول موج ۰۳۵ نانومتر قرائت گردید. سپس با استفاده از مقادیر حاصل برای محلولهای استاندارد غلظت MDA بر حسب نانومول بر میلیلیتر
محاسبه شد.
تمام مقادیر در این مطالعه به صورت میانگین ± خطای معیار (Mean±SE) بیان شدند. از آزمون تی مستقل برای
مقایسهی میانگین متغیرهای کمی در دو گروه زنان دیابتی و سالم استفاده شد. از ضریب همبستگی پیرسون برای بررسی همبستگی متغیرها در دو گروه مورد مطالعه استفاده شد. سطح معنیداری آماری ۵۰/۰P< در نظر گرفته شد.
