بخشی از مقاله
چکیده
در زمینه اکتشاف مواد معدنی روش ژئوفیزیکی به کار رفته به طبیعت ماده معدنی و سنگهای در برگیرنده آن و تباین این دو بستگی دارد. از آنجا که در مطالعه حاضر هدف اکتشاف کانسارهای فلزی از نوع پورفیری است؛ روشهای الکتریکی در اولویت قرار میگیرند. روش پلاریزاسیونالقایی10 روشی مناسب برای شناسایی و تعیین موقعیت کانسارهای پورفیری است.
با مدلسازی مناسب دادههای پلاریزاسیون القایی و تفسیر درست این دادهها میتوان به تصویری روشن از این کانسارها در زیر زمین دستیافت . انتظار میرود منطقه کلاته- رشم دامغان، بهجهت وجود معدن مس کلوت در شمال و معدن مس دیگری در جنوب آن و پاسخهای خوب بدست آمده از تفسیر دادههای هوابرد، پتانسیل کانیسازی فلزی مس و طلا را داشته باشد.
در این مقاله سعی شد با پردازش و تفسیر دادههای برداشت شده به روش قطبی - دوقطبی به کمک نرمافزار 5HV2GLQY محل دقیق کانیسازی فلزی شناسایی شود. نتایج بدست آمده حاکی از آن است که در محدوده 670 تا 1270 متری پروفیل برداشت احتمال حضور کانساری از این نوع وجود دارد.
مقدمه
باتوجه به نقش موادمعدنی در تامین نیازهایاولیه صنایع مختلف، و برخورداری ایران از پتانسیل معدنی بسیارخوب جستجوی آنها با روشهای کارآمد ضروری به نظر میرسد. تنها با بکارگیری اطلاعات زمینشناسی سطحی نمیتوان به کشف منابع معدنی پرداخت. روشهای ژئوفیزیکی از جمله روشهای مناسبی میباشند که درپیجوئی منابع مذکور کارایی بالایی دارند. تقریبا در تمامی مراحل عملیات اکتشاف از این روشها که ارزان، قابلاعتماد و در بسیاری موارد باعث کاهش ریسکهای بزرگ سرمایهگذاری هستند؛ بهره میگیرند. با استفاده از ژئوفیزیک میتوان قسمتهایی از زمین را که دارای خصوصیات فیزیکی متفاوت از محیط اطراف هستند مانند زونهای کانیسازی شده را شناسایی کر
مقاومت ویژه الکتریکی و پلاریزاسیونالقایی دو روشی هستند که در مرحله اکتشافات تفصیلی جهت شناسایی محلهای کانیسازی سولفیدی و فلزی زیرسطحی مورد استفاده قرار میگیرند. در مناطقی که تمرکزی از کانیهای فلزی یا سولفیدی وجود داشتهباشد، پتانسیل القایی بزرگی در این مناطق با ورود جریان به زمین گسترش خواهدیافت؛ که این موضوع اساس این نوع اکتشاف خواهد بود
هدف از مدلسازیهای ژئوفیزیکی، رسیدن به تصویری دقیق از ویژگیهای ساختارهای زیرزمینی است. اما ساختارهای واقعی اغلب خیلی پیچیده هستند؛ لذا سعی میشود از مدلهای سادهتر که به وسیله تعداد پارامترهای کمتری کنترل میشوند؛ استفاده شود.
منطقه رشم در استان سمنان و در مسیر جاده آسفالته دامغان به جندق واقع است. روستای رشم در مسیر این جاده و منطقه مورد مطالعه در غرب روستای رشم قرار دارد. بررسی نقشهی زمینشناسی 1:100000 کلاته-رشم و اندیسهای معدنی موجود در این منطقه از قبیل مس، سرب، روی، طلا و غیره دلیل خوبی برای بررسیهای بیشتر اکتشافی در آن است.
منطقه مورد مطالعه
شکل - - 1 بخشی از نقشه زمینشناسی 1 :100000 ترود به همراه موقعیت تقریبی محدوده مورد مطالعه در سال 1383، برداشت ژئوفیزیکی به روش مغناطیسسنجی و الکترومغناطیس هوابرد توسط گروه ژئوفیزیک هوایی سازمان زمینشناسی و اکتشافات معدنی کشور در منطقه کلاته-رشم دامغان انجام شده است. پس از به نقشه درآوردن دادهها، ناحیهایی وسیع بهشکل کمان در نقشههای مربوطه نمایان شده است
بررسیهای مقاومتویژه و پلاریزاسیون القایی به روشهای دوقطبی- دوقطبی و قطبی- دوقطبی به منظور بررسی عمقی بیهنجاریها و تعیین کیفیت آنها از نظر مقدار سولفیدهای فلزی بر روی مناطق مشخص شده در نقشههای هوابرد انجام گرفتهاست. این بررسیهای زمینی بر روی چهار پروفیل در راستای جنوبغربی-شمالشرقی انجامشده است. سعی شدهاست که خطوط برداشت زمینی منطبق بر مناطق آنومال و دارای مغناطیس بالای بدستآمده از نقشههای مغناطیس هوابرد در این منطقه باشد.
شکل - - 2 نقشه شدت میدان مغناطیسی کل مربوط به دادههای هوابرد منطقه رشم، محدوده رینگی شکل با مغناطیس بالا
روشها و موارد
هدف اصلی روشهای الکتریکی اندازهگیری پلاریزاسیونالقایی - بارپذیری - ، مقاومتویژه و تغییرات آن در زمین میباشد. در این روشها بهمنظور تعیین ویژگیهای زیرزمینی یک توده، باید مقاومتویژه الکتریکی توده متفاوت از محیط اطرافش باشد. برای انجام این روش معمولاً جریان مستقیم و یا جریان متناوب با فرکانس خیلی کم - کمتر از 1 هرتز - را توسط الکترودهای جریان وارد زمین کرده و اختلاف پتانسیل را توسط یک جفت الکترودهای پتانسیل اندازهگیری مینمایند. آنگاه تغییرات مقاومتویژه و یا بارپذیری زمین، مورد مطالعه قرارگرفته و بر اساس آنها میتوان وضعیت ساختارهای زیرسطحی را مشخص نمود
برای طراحی مناسب عملیات برداشت، داشتن اطلاعات کلی در رابطه با شکل، اندازه، عمق و ویژگیهای ساختاری هدف ضروری است. در روش پلاریزاسیونالقایی - IP - ، آرایههای دوقطبی-دوقطبی و قطبی-دوقطبی بیشتر استفاده میشوند. دلیل کاربرد گسترده این آرایهها ورود مقادیر کمتر نوفه ناشی از جفت-شدگی الکترومغناطیسی بین الکترودهای جریان و پتانسیل نسبت به آرایههای مرسوم دیگر در این مطالعات است.
از مزایای روش IP این است که اگر کانیها بهصورت ریز داخل سنگها پراکنده باشند IP قویتری ظاهر میکنند . زیرا در موقعی که جریان در زمین برقرار میشود یونها در موقع حرکت وقتی به یک دانه کانی میرسند، در دو طرف آن بهصورت یونهای مثبت و منفی جمع میشوند و در حقیقت در اثر جریان الکتریکی کانی پلاریزه میشود و بعد از قطع جریان یونها تخلیه شده و IP ظاهر میشود. از عوامل موثر در تغییر میزان پارامتر IP میتوان به نوع و درصد ماده معدنی، اندازه دانهها، مقاومت الکتریکی سنگ در بر گیرنده و ... اشاره نمود
