بخشی از مقاله
چکیده:
تفویض اختیار فرایندی است که توسط آن مدیر یا سرپرست، بخشی از اختیار مشروع خود را بدون انتقال مسئولیت نهایی خود به زیر دست واگذار می کند. نکته مهم در تفویض اختیار این است که مدیران را قادر می سازد تا وظایف اصلی خودشان را که عبارتند از پرداختن به آینده سازمان و پرورش مدیران آینده انجام دهند و خودشان را گرفتار نظارت روزمره نکنند.
تفویض اختیار به مدیر کمک می کند تا تمام هم خود را صرف اموریکند که واقعاً اهمیت دارد. در هر سازمانی استعداد های زیادی وجود دارد که در انتظار فرصت بروز هستند. هر چه تفویض اختیار و عدم تمرکز بیشتر باشد امکان بروز به کار گرفتن این استعداد بیشتر می شود. هدف اصلی مقاله بررسی تفویض اختیار در ایران است. سعی شده است در راستای نیل به این هدف به تمرکز، عدم تمرکز و روش تفویض اختیار پرداخته شده است.
مقدمه
تفویض اختیار یعنی انتقال قسمتی از اختیارات و وظایف اجرایی خاص مدیر و رهبر سازمان، صرف نظر از منشاء آن به زیردستان و رؤسای واحد ها و دوایر تابعه به منظور تسریع در انجام امور و تحقق سریع و به موقع اهداف سازمان می باشد . هدف از تفویض اختیار آن است که زیر دستان بتوانند در حدود وظایف مربوطه و محوله به صورت مستقل تصمیم گرفته و در هر مورد موظف به کسب نظر و دستور از رئیس بلاواسطه خود نباشند تا هدف ها به سرعت و شاید هم زودتر از زمان مقرر تحقق یابد و در نتیجه رضایت عموم و کسانی که ذینفع هستند سریع تر جلب شود
در محیطی که از ویژگیهای عمده آن رقابت شدید جهانی و تکنولوژی نوین است، دست برداشتن از کنترلهای متمرکز موجب افزایش سرعت، انعطاف پذیری، قاطعیت، هم افزایی و تقویت شبکه های ارتباطی خواهد شد. تفویض کاهش یا از دست دادن قوت و قدرت نیست بلکه با اجرای آن قوت های موجود تقویت و هر یک از اعضاء و کارکنان دارای قدرت بیشتری خواهند شد.
قدرت واقعی آن است که افراد را متعهد سازد، قدرت واقعی زمانی وجود خواهد داشت که واگذار گردد و به کسانی داده شود که - نسبت به واگذار کننده - در وضع یا موضع بهتری قرار گرفته و برای انجام کارها بهتر از او عمل می کنند. در حقیقت دستمایه و فراگرد این تفویض افزایش تعهد، نوآوری و خلاقیت کسانی را به همراه دارد که قدرت به آنان واگذار شده است و کارها بهتر انجام می شود
سازمان ها برای انجام امور جاری و یا ترسیم افق های آتی خود لازم است به تصمیم گیری بپردازند. تصمیم گیری می تواند به صورت فرآیند توزیع یا متمرکز شده در سازمان انجام گیرد. در فرآیند توزیع شده همه فراد سازمان در تصمیم گیری مشارکت دارند. البته مشارکت تمام افراد به این معنی نیست که در اموری که به آن ها مربوط نمی شود نیز آن ها تصمیم بگیرند. بلکه توزیع فرآیند تصمیم گیری به نوعی تمامی افراد ذی صلاح،ذی نفع،ذی نفوذ و ذی اختیار را در بر می گیرد. ادواردبی فیسک - 1996 - 3،جرالد هیگ - 2008 - 4،رحمان سرشت - 1372 - ،نوروش - 1377 - ، حکایت از آن دارند که این مفاهیم نسبی هستند و نمی توان خط و مرز دقیقی بین سازمان های متمرکز و غیر متمرکز ترسیم نمود و حتی نمی توان قایل به نوع محض و خالص در هر یک از آن ها شد.
این دو موضوع دارای ارتباط بسیار نزدیکی با همدیگر هستند. دوایت والدو - 1999 - 5 در بحث درباره تمرکز و عدم تمرکز اشاره می کند که آنچه باید غیر متمرکز شود، اول لازم است متمرکز شده باشد و اضافه می کند تا زمانی که شرایط نظم و کنترل فراهم نشود، بحث در مورد عدم تمرکز بی فایده خواهد بود،زیرا یک وضعیت بی نظم و آشفته را نمی توان به صورت غیر متمرکز اداره کرد.
نکته مهم این است مفاهیم تمرکززدایی و تفویض اختیار در کنار مفهوم تمرکزگرایی معنا پیدا می کنند. تفویض اختیار یک راه از روش های تمرکز زدایی است و بیشتر با تمرکز زدایی اداری همخوان است. جیمز استونر و ادوارد فریمن - 1375 - 6 تفویض اختیار را واگذاری اختیارات رسمی و مسئولیت عملیاتی در رابطه با انجام کار خاص تعریف کرده اند.این ها تفویض اختیار را با دو مفهوم اختیار،پاسخ گویی و حساب پس دهی مرتبط و عجین می دانند. البته آنان اعتقاد دارند که مسئولیت قابل تفویض نیست.از این رو در این تعریف فقط از تفویض اختیار و پاسخ گویی سخن به میان آمده است.
مفهوم تمرکز زدایی از کلیت بیشتری نسبت به مفهوم تفویض اختیار برخوردار است و میل بیشتر به سوی ساختار سیاسی دارد. در تئوری سازمان، هنگامی که به مفهوم عدم تمرکز اشاره می شود،هدف همان تفویض اختیار در کلیه سطوح سازمان می باشد. باید در نظر داشت هنگامی که صحبت از تمرکز زدایی مطرح می شود، چه نوع تمرکز زدایی مدنظر ست. نرمن فرنیس - 2005 - 7 هشت نوع عدم تمرکز را به سه دسته کلی تقسیم کرده است: - 1 عدم تمرکز اقتصادی - 2 عدم تمرکز اداری - 3 عدم تمرکز سیاسی
جدول-1 انواع عدم تمرکز
