بخشی از مقاله
چکیده
بررسیها و مطالعات انجام شده در این گزارش معطوف به قسمتی از ناحیه گسلی دهشیر به نام منطقه توران پشت میباشد. از جمله پدیدههای مهم زمینشناسی منطقه میتوان به تراورتنزایی چشمههای آبگرم، وجود تودههای نفوذی در ناحیه و همچنین آلتراسیونهای متعدد در نزدیکی این گسل و گسل توران پشت اشاره کرد. این پدیدهها منطقه توران پشت را از لحاظ وجود منابع ژئوترمال مشکوک می-سازد، بنابراین هدف از انجام این تحقیق پی بردن به ارتباط این شواهد با منایع ژئوترمال احتمالی است.
در این تحقیق ابتدا در بخش مطالعات دورسنجی به بررسی دقیق محل چشمهها، محل آلتراسیونها و همچنین عوارض زمینشاختی ناحیه مورد مطالعه پرداخته شد. با استفاده از دادههای مغناطیس هوایی به بررسی گسلهای منطقه از نظر عمق آنها و احتمال ارتباط آنها با منابع ژئوترمال و همچنین وجود تودههای نفوذی آذرین با اعمال فیلترهای خاص، پرداخته شد.
-1 مقدمه
منطقه توران پشت در 81 کیلومتری جنوب غربی یزد در چهار گوشهای با طول جغرافیایی 766340 متر تا 781065 متر و عرض جغرافیایی، از 3492610 متر تا 3479085 متر میباشد که در منطقه کوهستانی شیر کوه یزد واقع شده است. شکل 1 موقعیت منطقه و عوارض زمین در تصویر ماهوارهای را نشان میدهد.
شکل:1 موقعیت منطقه در تصویر ماهوارهای
-2 بررسیهای زمینشناسی در منطقه
واحدهای زمینشناسی منطقه از قدیم به جدید عبارتند از: سازند جمال - پرمین - که عمدتا از آهک، دولومیت و آهک دولومیتی تشکیل شده است، باتولیت گرانیتی شیرکوه که در جنوب مشاهده میشود. سازند تفت مربوط به دوره کرتاسه زیرین، آمیزه رنگین، افیولیتی که به اواخر کرتاسه تا اوایل دوران سوم نسبت داده میشود، در طول گسل دهشیر - بافت و قسمتی از گسلهای منشعب از آن بیرونزدگی دارد. برروی مجموعه سنگی کرتاسه، کنگلومرای درشت دانهای تشکیل شده است که اصطلاحا به آن کنگلومرای کرمان گفته میشود و متعلق به دوره پالئوسن است.
مجموعه ائوسن با تناوبی از کنگومرا، آهک و ریولیت آغاز می گردد که در بعضی از نقاط به جای این مجموعه مارنها و توفهای مختلف تشکیل شدهاند. گدازههای آندزیتی و داسیتی نیز در آن به وفور دیده میشود. در الیگوسن ماگمای ریولیتی به صورت گدازه، برشها ایگنمبریتها و گنبدها در منطقه فعالیت داشته است. در میوسن و پلیوسن کنگلومراها و مارن و ماسه سنگ و آهکهای مرجانی با رخسارههای مختلف در منطقه تشکیل شده است. در ناحیه مورد مطالعه مجموعههای مختلفی از واحدهای زمین شناسی دوران چهارم دیده می شود.
گسل دهشیر و گسل توران پشت از گسلهای مهم ناحیه محسوب میشوند.گسل ناحیهای دهشیر که این گسل با روند شمالغرب جنوبشرق دارای شیب نزدیک به قائم، راستگرد و امتداد لغز میباشد
درازای گسل دهشیر نزدیک به 350 کیلومتر بوده که از جنوب غربی نائین تا غرب کویر خیرآباد سیرجان ادامه دارد. این گسل رسوبات کواترنر جوان دشت و بادبزنهای آبرفتی جوان را بریده و آنها را جابجا نموده است. گسل دهشیر از نظر گسترش آمیزه رنگین که در امتداد آن بیرونزدگی دارند اهمیت دارد.
احتمالا عامل ماگماتیسم وسیع در منطقه عملکرد گسل دهشیر و گسلهای وابسته بوده است. این ماگماتیسم به دنبال خود سیالات هیدروترمال را در سنگهای میزبان تزریق نموده است. گسل توران پشت شمس آباد که این گسل دارای امتداد شمال غربی جنوب شرقی دارای شیب کم حدود 30 درجه با میل به سمت شمال و درازای آن حدودا 70 کیلومتر است. در شمال آن سنگهای مزوزوئیک - سنگ های سازند آهک تفت - و سنگهای قاعده ائوسن - کنگلومرای کرمان - که فرا دیواره شمال شرقی را تشکیل میدهند بر روی ترادفهای رسوبی آتشفشانی ائوسن که فرا دیوراه جنوب غربی را تشکیل میدهند، رانده شده است. از ویژگیهای این راندگی وجود کلیپ هایی از سنگهای آهکی کرتاسه بر روی مجموعه ائوسن میباشد
1-2 پدیدههای مربوط به تکتونیک فعال در منطقه
در روی عکسهای هوایی و تصاویر ماهوارهای منطقه، خطوط واضح و آشکاری مشاهده میگردد که بصورت خط مستقیم بوده و کاملا بیانگر فعالیت گسل تورانپشت در کواترنر است زیرا این گسل باعث بریده شدن رسوبات کواترنری - آبرفتها و تراورتنها - شده است تصویر ماهوارهای منطقه با استفاده از تکنیک نسبت باندی 4/7 کاملا مرز گسل و جدا شدن سازند کنگلومرای کرمان را از رسوبات آبرفتی و تراروتنها نمایش میدهد
در طول گسل دهشیر رخنمون لایههای تراورتن و چشمههای تراورتن ساز به وفور مشاهده می شود. به عقیده برخی محققین وجود چشمههای آهکساز - تراورتن - و گوگرددار گرم در هر منطقه بیانگر فعال بودن منطقه از نظر تکتونیکی و حضور ناهنجاری حرارتی در عمق کم است. بررسی تراورتنها بیانگر آن است که موقعیت ترارورتنهای منطقه در مجاورت گسلها و مرتبط با فعالیت آنها میباشد. مقایسه دمای آب چشمهها که در مجاورت گسلها بودهاند با چشمههای آب منطقه شیرکوه که ارتباطی با گسل ندارند گرم بودن آب چشمههای مذکور را تایید میکند. بعلاوه واقع شدن چشمههای تراورتن ساز در منطقهای همورا، دمای بالای آب چشمهها، مزه تلخ و ترش آب آنها بیانگر آن است که این آبها تحت فشار به سطح زمین میآیند و منشاء ماگمایی دارند
جهت حرکت آبراههها، عمدتا بر مسیری منطبق است که دارای شیب توپوگرافی بیشتری باشد. در این راستا، ساختارهای تکتونیکی، وضعیت زمینشناسی، لیتولوژی و ناهنجاریهای توپوگرافی نیز در هدایت و یا تغییر مسیر آبراههها نقش موثری ایفا میکنند. در طول گسلهای منطقه جابجایی آبراههها مشاهده میگردد که این جابجایی بر اثر حرکت گسلهها انجام شده است که ناشی از تکتونیک فعال منطقه می باشد
-3 بررسی های سنجش از دور در منطقه
با استفاده از تصاویر ماهوارهای، ماهواره لندست و سنجده ETM+ منطقه مورد نظر مورد بررسی قرار گرفت. شکل 2 تصور ماهوارهای منطقه با ترکیب باندی 3-2-1 که عموما رنگ پدیدهها بصورت طبیعی نشان می دهد را نمایش میدهد. این تصویر بعد از انجام تصحیحات رادیومتریکی می باشد.
