بخشی از مقاله
چکیده:
تنوع خاک، چگونگی توزیع کمی خاک را بیان میکند. مطالعه حاضر به بررسی تنوع ژنتیکی خاک در منطقه دشت کرمان - لالهزار در جهت ارزیابی تنوع خاک پرداخته است. بر اساس سطوح ژئومرفیک شناسایی شده، تعداد 24 خاکرخ حفر، تشریح و از تمامی افقهای ژنتیکی آن نمونهبرداری صورت گرفت و جهت بررسی تنوع خاک، شاخص تنوع محاسبه گردید. بیشترین شاخص تنوع در دشت دامنهای و کمترین آن در پدیمنتسنگی به دست آمد. با تعیین نوع و چگونگی پراکنش خاکهای یک منطقه به عنوان جزئی از سرزمین، برنامهریزی برای استفاده از سرزمین آسانتر و مدیریت پایداری اعمال میگردد.
مقدمه:
ضرورت شناخت تغییرات سیمای سرزمین و ناهمگونی خاک برای تفسیر تغییرات پیچیده اجزاء اکوسیستم و برنامهریزی دقیق جهت مقابله با این تغییرات در حال افزایش است. برای آنالیز کمی و تفسیر فاکتورهای موثر بر توابع تغییرات سیمای خاک و اراضی، تکنیکهای متفاوتی مورد نیاز میباشد. مک براتنی - 1992 - گزارش کرد که تنوع خاک راهی برای اندازهگیری تغییرپذیری کمی خاکها میباشد که میتواند برای برنامهریزیهای محیطی مورد استفاده قرار بگیرد.
روشهای مختلفی برای بررسی تنوع خاک از جمله تنوع ردهبندی خاک - تنوع کلاسهای خاک در یک منطقه - ، تنوع کاربردی خاک - رفتار خاک تحت استفادههای مختلف - و تنوع خصوصیات خاک پیشنهاد شده است - مک براتنی . - 1995 میناسنی و همکاران - 2010 - با استفاده از نقشههای پایه FAO و سیستم مرجع جهانی - WRB - تنوع خاک را در مقیاس جهانی محاسبه نموده و دریافتند که مناطق با نقشهبرداری دقیق، بالاترین تنوع خاک را دارا هستند.
بنابرای نمایش و درک تغییرات اجزاء اکوسیستم و در نتیجه مدیریت آن به سطح دقت مطالعه بستگی دارد. سالدانا و ایبانز - 2004 - با بررسی تنوع خاک تراسهای آبرفتی در اسپانیا به این نتیجه رسیدند که فراوانی گروههای بزرگ و زیرگروهها از تراسهای جوان به طرف تراسهای قدیمی افزایش یافته و با دقیقتر شدن طبقهبندی و افزایش مساحت، مقادیر تنوع خاک بیشتر میشود. زائری و همکاران - 2013 - ارتباط بین تنوع خاک و تکامل آن را بررسی نموده و دریافتند که شاخص تنوع در خاکهای جوان و تکامل نیافته کمتر از خاکهای تکاملیافته و مسنتر میباشد. بنابراین مدیریت خاکهای تکامل یافته باید در چارچوب مطالعات دقیق تر صورت گیرد. مطالعه حاضر به منظور بررسی تغییرات کمی خاک و چگونگی توزیع این تغییرات در واحدهای مختلف ژئومرفیک انجام گردید.
مواد و روشها
تشریح منطقه مطالعاتی
منطقه مورد مطالعه، در جنوب غربی کرمان، در دشت کرمان - لالهزار واقع شده است. از نظر موقعیت جغرافیایی بین طولهای شرقی 057°03´35´´ - کرمان - و56°37´13/6´´ - لالهزار - و عرضهای شمالی 30°11´89´´ - کرمان - و29°14´38´´ - لالهزار - قرار گرفته است. بر اساس طبقهبندی اقلیمی کرمان آبوهوای نسبتا گرم و خشک و لالهزار آبوهوای نیمهخشک دارد - بانئی ، . - 1998 رژیم رطوبتی و حرارتی به ترتیب اریدیک و ترمیک در منطقه کرمان و زریک و مزیک در منطقه لالهزار گزارش شده است - معاذاللهی، . - 1388
نمونهبرداری و تجزیه آزمایشگاهی
با استفاده از نرمافزار Google Earth، تصویر اولیه از منطقه مطالعاتی، مورد بررسی مقدماتی قرار گرفت و سطوح ژئومرفیک اولیه تفکیک شد. با بازدیدهای صحرایی صحت تفکیک سطوح ژئومرفیک بررسی و اصلاح گردید. براساس سطوح ژئومرفیک، طرح نمونهبرداری پایهگذاری گردید. تعداد 24 خاکرخ حفر، تشریح و از تمامی افقهای ژنتیکی آن نمونهبرداری صورت گرفت. برخی از خصوصیات خاک شامل بافت خاک، کربنات کلسیم معادل، کربن آلی، EC، pH وCEC تعیین شد.
شاخص مارگالف و مینهینگ بین صفر و بینهایت متغیر میباشد - مارگارن، . - 1988 عدد یک بیانگر وضعیتی است که در آن تمام گونهها یا موجودیتها دارای احتمال برابر هستند - به عنوان مثال، زمانی که گونهها یک سطح یکسان را اشغال کنند - . عدد صفر، بیانگر وضعیتی است که در آن، توزیع شدیدا غیریکنواختی از فراوانی نسبی گونهها قابل رؤیت باشد؛ به عبارت دیگر زمانی که یک گونه نسبت به کل گونهها غالب باشد - ایبانز و همکاران، . - 1998
نتایج و بحث
سطوح ژئومرفیک موجود در منطقه کرمان دشت، دشت دامنهای و پدیمنت سنگی و در منطقه لالهزار دو سطح ژئومرفیک اراضی-پست و دشت تشخیص داده شد - شکل . - 1 تنوع ردهبندی خاک برای تشخیص تنوع و تغییرات خاک استفاده گردید . جهت محاسبه تنوع ژنتیکی خاک تعداد افقهای مشخصه در واحدهای مختلف ژئومرفیک تعیین و شاخص تنوع براساس تعداد افق مشخصه محاسبه گردید. در منطقه کرمان، بیشترین غنا مربوط به دشت دامنهای و کمترین غنا مربوط به پدیمنتسنگی میباشد.
در منطقه لاله زار اراضیپست نسبت به دشت، غنا بیشتری دارند - جدول . - 1 تنوع زیاد در یک واحد ژئومرفیک، دلیلی بر پایداری سیستم و امکان فعالیت فرایندهای خاکسازی در طول زمان می-باشد که منجر به تغییرات خاک در یک فاصله مکانی کوتاه و تولید خاکهای متنوع گردیده است. کمترین تنوع در پدیمنتسنگی نشان از عدم امکان رسوبگذاری در این منطقه و در نتیجه یکنواختی بیشتری میباشد.
جدول 2 حضور افقهای ژنتیکی مختلف را در سطوح ژئومرفیک نشان میدهد. نتایج حاکی از تنوع بیشتر افقهای ژنتیکی در سطوح ژئومرفیک دشتدامنهای میباشد که با نتایج حاصل از شاخصهای تنوع همخوانی دارد. به این ترتیب، مطالعات صحرایی و شاخصهای ککمی تنوع نشاندهنده تغییرات و تنوع مکانی بیشتر در دشتدامنهای و در نتیجه مدیریت و برنامهریزی در مقیاس مکانی دقیقتری میباشند.
