بخشی از مقاله
چکیده:
یکی از مهمترین عوامل حضور افراد در فضاهاي شهري وجود امنیت در آن می باشد. اما متاسفانه فضاهاي شهري کنونی ما از نبود امنیت رنج می برد و سبب عدم حضور مردم در فضاها و خیابانهاي شهري شده است. وجود جرم، ترس از جرم را می توان از مهمترین عوامل در احساس عدم امنیت شهري دانست. مردم در مکانهایی که در آن احساس ترس داشته باشند حضور کمرنگی دارند
بنابر این امروزه توجه به مفهوم امنیت شهري داراي اهمیت زیادي می باشد. هدف از این پژوهش بررسی هایی در زمینه امنیت و احساس امنیت بوده ودر نهایت رسیدن به مولفه هاي موثر بر امنیت شهري و بررسی آنها در خیابان لاله زار می باشد. این خیابان که به بورس لوازم الکتریکی اختصاص یافته است مسبب حضور اقشار خاصی در خود گردیده ودر حال حاضر به علل مختلف امنیت خود را از دست داده و احساس نا امنی و ترس در آن ایجاد شده است.
این مقاله با جمع آوري اطلاعات به صورت مطالعات اسنادي– کتابخانه اي، مطالعات میدانی، پرسشنامه و مصاحبه از کسبه، رهگذران و نیز صاحب نظران در این زمینه سعی دارد این خیابان که می توان از اولین گذرهاي پایتخت نامید را به محیطی امن با حضور تمام اقشار جامعه تبدیل کرد.
.1 مقدمه
حیات در گرو امنیت شهروندان تعریف می گردد. مردم در فضاهایی که در آن احساس امنیت میکنند حضور پیدا می کنند این نشان از امنیت در فضاهاي شهري می باشد. وجود محیطی امن براي زندگی در کنار سایر نیازهاي اساسی انسان از ضروریات اصلی محسوب می شود بنابر این براي ایجاد یا ارتقا میزان امنیت در جوامع شهري باید محیط کالبدي، فضاهاي عمومی و دیدهاي بصري آن به گونه اي باشد تا بتوان در محیط احساس امنیت به وجود آورد. به گفته تونی بلر نخست وزیر بریتانیا "ما به محله هاي با قوام و بهبود کیفی زندگی نیازمندیم، به خیابانهایی نیازمندیم که پدر – مادر از پیاده فرستادن بچه هاي شان به مدرسه احساس امنیت کنند. جایی که مردم بتوانند از بوستانها استفاده کنند. جایی که دیوار نویسی، واندالیسم ، آشغال ریختن و دور انداختن اشیا و اموال روا نباشد. جایی که در آن محیط زندگیمان رونق یابد، نه جایی که حس همسایگی و مسولیت متقابل ضعیف شود.
از مهمترین دغدغه هاي مهم امروزه ، احساس امنیت به شمار می آید، از این رو باید به این مسئله توجه زیادي کرد. در جامعه ما محیط هاي امن، مکانهایی که بتوان به راحتی در آن زندگی کرد و فضاهایی که افراد از کیفیت خوب لذت ببرند و از احساس ترس و جرم در امان باشند، بسیار محدود است. احساس نا امنی، ترس از وقوع جرم، وجود بزه از عوامل بسیار مهم در فضاها و فعالیت هاي اجتماعی است بنابر این باید در این زمینه بسیار حساس بوده و فضاها و خیابانهاي شهري به گونه اي طراحی گردد که سبب ایجاد مکانهایی نا امن نگردد بلکه سببی براي لذت بردن در فضاهاي شهري، ایجاد کیفیت هاي مناسب فضاهاي محیطی راحت و جذاب باشند.
خیابان لاله زار که داراي بناهاي تاریخی می باشد در گذشته به واسطه حضور پایدار شهروندان داراي فضاهایی دربرگیرنده تعاملات سازنده اجتماعی و مراودات شهروندي بوده بعد از گذشت زمان امنیت در خیابانها کمرنگ شد و اندك اندك آن فضاهاي پرشور و فعال به خاطراتی مبهم در گذشته تبدیل گردید و حیات خود را از دست داد و مسبب ایجاد احساس نا امنی و ترس به خصوص در کوچه هاي این محله گردید. به همین دلیل در این مقاله سعی بر آن شده تا با ارائه مولفه هاي موثر بر امنیت ، در خیبان لاله زار امنیت را دوباره احیا نمود.
.2 مفاهیم نظري امنیت
امنیت یک مفهوم چند وجهی است و به همین جهت درباره معناي آن اختلاف نظر زیادي وجود دارد. تعاریف مندرج در فرهنگهاي لغت درباره مفهوم کلی امنیت، بر روي احساس آزادي از ترس با احساس ایمنی که ناظر بر امنیت مادي و روانی است، تاکید دارند. - نوایی راهبر، 1387، - 46 امنیت در فرهنگ لغات بیشتر به معناي در معرض خطر نبودن یا از خطر محافظت شدن، آزادي از اضطراب و بیمناکی و داشتن اعتماد و اطمینان آمده است.
امنیت یک حق بنیادي و پیش زمینه یک اجتماع سالم می باشد و می توان به عنوان مهمترین هدف زندگی و جوهر سلامت روانی افراد تلقی شود. امنیت را میتوان به دو جنبه عینی و ذهنی طبقه بندي نمود . امنیت ذهنی به معنی احساس امنیت در عرصه هاي همگانی شهرهاست و امنیت عینی براي مثال حفظ امنیت عابران پیاده در مقابل اتومبیل را می توان نام برد. اکثریت اندیشمندان به این نکته واقفند که تفاوت در ویژگیهاي مکانی، زمانی و الگوهاي رفتاري و توزیع فضایی متفاوت در ناامنی شهر موثر خواهد بود و از این رو ساختار کالبدي شهرها در خیابانهاي شهري در بروز جرائم تاثیر بسزایی خواهد داشت و تغییر در مشخصه مکانی منجر به شکل گیري الگوهاي زمانی خاص بزهکاران می شود.
همانطور که ارسطو معتقد است اصولا مردم براي کسب امتیاز در شهر گرد هم می آیند و براي برپایی یک زندگی خوب در کنار یکدیگر اقامت می کنند و این حضور انسانها در فضاهاي عمومی شهر است که مستلزم ایجاد احساس امنیت می باشد و از جرائم موجود در خیابانها شهري می کاهد.
امنیت داراي ویژگی ها و خصوصیات متعددي است و مهمترین عامل موثر در عدم امکان تعریف دقیق از امنیت نسبی بودن، ذهنی بودن، ذاتی بودن و جامع بودن آن می توان دانست - همان، . - 47-46 امنیت داراي ابعاد مختلفی می باشد که می توان به لحاظ محوریت انسان نیز به دو نوع درونی و بیرونی تقسیم بندي نمود. امنیت درونی به آرامش و آسودگی خاطري که در فکر، قلب و ذهن فرد ایجاد میشود و امنیت بیرونی به آرامش و آسودگی ناشی از وجود برخی عناصر بیرونی چون برخورداري از شغل مناسب، زندگی خانوادگی مطلوب، محیطهاي و شرایط مناسب در اماکن و... می توان اشاره کرد.
احساس امنیت
احساس امنیت پدیده روانشناختی اجتماعی است که داراى ابعاد گوناگون می باشد. این احساس ناشی از تجربه هاى مستقیم و غیرمستقیم افراد از شرایط و اوضاع محیط پیرامونی است و افراد مختلف به صورت هاى گوناگون آن را تجربه می کنند. به لحاظ روانشناسی، احساس امنیت سازه چند بعدى و در ارتباط با شرایط اجتماعی و افراد مختلف به گونه هاى متفاوت ظهور یافته و به اشکال مختلف نیز قابل سنجشاند. وجود امنیت در یک جامعه به همان اندازه مهم است که احساس امنیت و امنیت روانی در آن جامعه. برخی از کارشناسان احساس امنیت را در یک جامعه مهمتر از وجود امنیت در آن می دانند که سخنی به جاست
در سطح فردى احساس امنیت در یک جامعه به احساس روانی شهروندان از میزان یا عدم وجود جرم در آن جامعه برمیگردد و هرچه میزان فراوانی جرم بالاتر باشد احساس امنیت پایین تر است. ولی این احساس نا امنی صرفاً منبعث از عدم وجود امنیت در یک جامعه نخواهد بود . ممکن است در یک جامعه امنیت وجود داشته باشد لیکن شهروندان در آن احساس امنیت نداشته باشند و بالعکس
واژه احساس امنیت را می توان اینگونه بیان کرد که امنیت معطوف به جنبه ذهنی و روانی انسانها است و به معنی فقدان ترس و نگرانی در ابعاد مختلف مالی، فکري، و روانی شهروندان جامعه میباشد و نکته مهم اینست که الزاماً بین امنیت و احساس امنیت در یک جامعه نسبت ثابت و رابطه مستقیم و صد در صد وجود ندارد. - جبه دار،1387 ، - 240 به طور کلی اینگونه می توان بیان کرد که احساس امنیت در صورتی که شهروندان در آن ترسی از وقوع جرم، مکانهایی ناامن و افراد ولگرد وجود نداشته باشند، به وجود خواهد آمد.
به طور اصولی ، انسان براي رسیدن به اهداف والاي انسانی بعد از بر آوردن نیازهاي فیزیولوژي نیاز به وجود امنیت و احساس امنیت دارد و در این میان مهم تر از امنیت، موضوع احساس امنیت است. بر پایه پژوهشهاي علوم اجتماعی و جامعه شناسی مشخص گردیده که رابطه مستقیمی بین امنیت محیطی "فضاهاي شهري امن" و درك امنیت و خوانایی و طراحی محیط وجود دارد. یعنی هرچه فضا خواناتر باشد و طراحی محیط بر پایه اصولی باشد که در رویکردهاي امنیت محیطی مطرح شده، محیط از امنیت بالاتري برخوردار است. رویکرد هاي جدید طراحی محیطی نیز بر این نکته تاکید دارند که با توجه به ساختار کالبدي فضاهاي شهري و تدوین و اعمال ضوابط ویژه در آن ها ، می توان به میزان گسترده اي از ارتکاب جرائم شهري جلوگیري کرد. - الماسی فر،1389 ، - 24 یکی از عواملی که سبب احساس نا امنی می گردد می توان جرم و ترس از جرم دانست.
نظریه هایی در زمینه امنیت
در زمینه امنیت نظریه پردازان متعددي وجود دارند که به مهمترین از آنها می پردازیم من جمله در دهه 1960 جین جیکوبز در کتاب " مرگ و زندگی شهرهاي آمریکایی" نیاز به خیابانهاي ایمن را در شهر مطرح میکند و به جدا سازي و تشخیص مکانهاي عمومی و خصوصی، تنوع کاربري و اختلاط آنها در سطح شهر اشاره دارد
در دهه 1970 راي جفري در کتاب" جلوگیري از جرایم شهري با طراحی محیطی" به کاهش پتانسیل طبیعی جرم خیزي مناطق شهري اشاره می کنند و اسکار نیومن در کتاب " فضاهاي قابل دفاع" به این نکته اشاره دارد که شهروندان باید ببینند و دیده شوند و مشتاق باشند که وقوع جرایم شهري را گزارش دهند
همچنین جامعه شناس آمریکائی، الیزابت وود که جرائم نوجوانان را مورد بررسی قرار می دهد و بیان می دارد ایجاد فضاهاي تفریحی یکی از مهمترین عوامل جهت جلوگیري از وقوع جرم توسط نوجوانان خواهد شد. -
در دهه 1980 جرج کلینگ و ریلسون با ارائه تئوري " پنجره هاي شکسته" به این نکته اشاره می کنند که بیشتر جرایم به دلیل وجود پتانسیل هاي طبیعی جرمخیزي مناطق شهري، تحقق می یابند، در واقع این پنجره هاي شکسته هستند که فرصتی را براي ارتکاب و احتمال وقوع جرایم در سطح شهر ، فراهم می کنند. همچنین پل براتینگهام در کتاب " جرم شناسی محیطی" احتمال روي دهی جرائم را از طریق ایجاد فرصتهایی می داند که از نابسامانی طراحی محیط مصنوع و ناکارآمدي قوانین و استانداردهاي حاصل میشود. کلارك و می هیو نقش موانع طبیعی و بازده هاي موقعیتی را در کاهش فرصت دهی براي تجاوزات و جرایم شهري مطرح ي کنند.
دو محقق کانادایی وکرل و وایتزمن رویکرد شهرهاي امن را با تاکید بر مدیریت و پیشگیري جرائم، پیشنهاد کردند. این رویکرد بر همکاري بین دولت ها و شهروندان به ویژه با تاکید بر گروه هاي منزوي و در حاشیه قرار گرفته، پیشگیري اجتماعی و تغییرات فیزیکی موثر بر امنیت شهري توجه می نماید
نظریه پیشگیري از جرم از طریق طراحی محیطی تحت تاثیر اندیشه هاي جفري - - 1971 وجین جیکوبز - - 1961 به وجود آمد، دیگر نظریه پردازانی چون کلارك ، کرنیش، تایکور و هارل نیز مبانی نظري جرم شناسی را براي نظریه طراحی محیط فراهم کردند.
