بخشی از مقاله
چکیده
توانمندسازی مفهوم جدیدی است که در اواخر دهه80 توجه بسیاری از پژوهشگران، صاحبنظران و دست اندرکاران مدیریت و روانشناسی سازمانی را به خود جلب کرده است. امروزه توانمندسازی به عنوان یکی از جدیدترین روندها در انگیزش کارکنان بهشمار میرود که بر اساس آن اختیار یا قدرت به زیردستان واگذار میشود. مدیریت بر مبنای توانمندسازی کارکنان، مستلزم به کارگیری کارامد و اثربخش کلیدهای توان افزایی نیروی انسانی است.
همچنین محیط رقابتی امروز و تلاش سازمانها برای رسیدن به کارایی و اثربخشی، بیش از پیش لزوم توانمندسازی را نشان میدهد. در این مقاله، به بررسی مفهوم توانمندسازی کارکنان، رویکردها، ویژگیها، عوامل، متغیرهای پیش شرط و پیامدهای آن پرداخته شده است که بر این اساس پنج سؤال پژوهشی درمورد موضوع مطرح شد و مورد بررسی قرار گرفت. روش پژوهش تحلیل اسنادی و مبتنی بر ادبیات نظری بوده و به منظور گردآوری دادهها برای پاسخگویی به سؤالهای پژوهش اسناد و مدارک موجود، مرتبط و در دسترس و با استفاده از فرم گردآوری دادهها و به شیوه کیفی تحلیل شده است. نتایج نشان میدهد که بین توانمندسازی با پیش شرطها و - کنترل، دسترسی به منابع، دسترسی به اطلاعات، عزت نفس، پاداش و ... - و پیامدهای آن - رضایت شغل، تعهد سازمانی، کاهش استرس، بهبود عملکرد و... - ارتباط وجود دارد.
مقدمه
دوره کنونی حیات بشری با تحولات و دگرگونیهای شگفتانگیز و معجزه آسایی همراه است. سازمانها زیر مجموعهای از حیات انسانی و سامانههای باز متأثر از این تغییر و تحولات هستند. آنها باید برای بقا وبالندگی، خود را دررویارویی با این تحولات عظیم آماده کنند. در غیر این صورت، از گردونه دنیای رقابتی خارج می شوند. منظور از این آمادگی، آمادگی فناوری و تجهیزاتی نیست بلکه باید کارکنان را که سرمایه اصلی وارزشمند سازمان هستند، آماده نمایند - امیرخانی،. - 1385در واقع امروزه، سازمانها در محیطی کاملاً رقابتی همراه با تحولات شگفت انگیز باید اداره شوند.
مدیران در چنین وضعیتی فرصت چندانی برای کنترل کارکنان در اختیار ندارند و باید بیشترین وقت و نیروی خود را صرف شناسایی محیط خارجی و داخلی سازمان کنند و سایر وظایف روزمره را به عهده کارکنان بگذارند. کارکنان زمانی می توانند بخوبی از عهده وظایف محول بر آیند که مهارت، دانش، توانایی و انگیزه لازم را داشته باشند و اهداف سازمانی را بخوبی بشناسند. ابزاری که میتواند در این زمینه به کمک مدیران بشتابد، فرایند »توانمندسازی« است.
در عصر حاضر، توانمندسازی به عنوان ابزاری شناخته شده که مدیران به وسیله آن خواهند توانست سازمانهای امروزی را، که دارای ویژگیهای از قبیل تنوع کانالهای نفوذ، رشد اتکا به ساختار افقی و شبکهای، حداقل شدن فاصله کارکنان از مدیران و کاهش تعلق سازمانی هستند به طور کارامد اداره کنند - محمدی،. - 1381 همچنین در این دوره این باور شکل گرفته است که ایجاد انگیزش و توانا سازی کارکنان می تواند در تولید و عملکرد آنها مؤثر باشد و در نتیجه، بهرهوری و کارایی سازمان را افزایش دهد - لیو1 و همکاران، . - 2007 تواناسازی ابتدا در دهه 1980 در آموزش ظاهر شد - ادواردز2 و همکاران ، - 2002 و هنوز هم بحث در مورد توانمندسازی به قوت خود باقی است - گریزلی و همکاران، . - 2008
توانمندسازی کارکنان: رویکردها، عوامل، متغیرهای پیش شرط و پیامدها
مفهوم توانمندسازی به معنی آمادهسازی نیروی کار با میزان زیادی از انعطافپذیری ﻭ آزادی در تصمیمگیریهای سازمانی است؛ چرا که معنی اصلی توانمندسازی به واگذاری قدرت بر میگردد - گریزلی1 و همکاران، - 2008 این مفهوم در مقابل شیوههای مدیریت سنتی قرار میگیرد که برای کنترل بر سلسله مراتب تأکید داشتند - گریزلی، - 2005؛ لذا محققان، توانمندسازی را راهی برای افزایش تصمیمگیری در سطوح پایین سازمانﻭ تقویت تجربههای کاری کارکنان میدانند - مویه2 و هنکین3،. - 2006 مطالعات در زمینه مهارتهای رهبری و مدیریت نیز پیشنهاد میکند که توانمندسازی جزء اساسی اثربخشی مدیریت و سازمان است و به عنوان ابزاری برای کمک به تولید و ایجاد رفتار برانگیخته و ارتقای بهره وری در سازمان باید مورد توجه قرار گیرد - اوزارالی4، .
- 2003 اگرچه معنی توانمندسازی مورد بحث دهههای اخیر است، همچنان محققان به تعریفی جامع از توانمندسازی دست نیافتهاند. با توجه به اهمیت موضوع، تلاشهای زیادی از سوی محققان به عمل آمد تا اینکه در سال 1988 کانگر و کاننگو، گام مهمی در این زمینه برداشتند. در راستای این مطالب، مسئله اساسی این پژوهش، تبیین ویژگیها، رویکردها، عوامل، متغیرهای پیش شرط و پیامدهای توانمندسازی است. به منظور بررسی مسئله اساسی پژوهش، چهار سؤال اصلی ذیل طرح، و مورد بررسی واقع شده است.
- 1 توانمندسازی چیست و مهمترین ویژگیهای آن کدام است؟
- 2 مهمترین رویکردهای توانمندسازی چیست؟
- 3 عمده ترین عوامل توانمندسازی کدام است؟
- 4 عمده ترین متغیرهای پیش شرط توانمندسازی چیست؟
- 5 مهمترین پیامدهای به کارگیری توانمندسازی در سازمان کدام است؟
