بخشی از مقاله
چکیده
تحول در مفاهیم امنیت و آشنایی نظری با عوامل مؤثر بر رفتار انسانها از جمله عوامل مؤثر بر گرایش انسان به جرم و اعمال خلاف، رویکرد جدیدی در جرمشناسی و بالطبع در وظایف پلیس به وجود آورده است. این نگاه با رهیافت جدید که علاوه بر مسائل و تئوریهای نظری به مرور از قوت و حمایتهای فراوانی برخوردار گردید؛ بر اولویت پیشگیری از جرائم در مقابله با جرائم و ایجاد جامعهای به دور از قانونشکنی استوار است. امروزه آگاهسازی مردم نسبت به قوانین و مقررات اجتماعی، آموزش آنها نسبت به چگونگی حفظ اموال و داراییهای خود و روشهای مقابله با سارقین و غیره نقش فراوانی در ارتقاء ضریب امنیت فردی و اجتماعی جامعه دارد. این راهبرد در واقع حرکت و عبور از شیوه سنتی - واکنشی و مبتنی بر وقوع حادثه - به سوی شیوه فعال مبتنی بر حل مسئله است که با مشارکت واقعی مردم در قالب شکل گرفتن پلیس جامعهمحور صورت میپذیرد. مقاله حاضر میکوشد با بررسی تحول مفهوم امنیت و تغییر شکل یافتن ماهیت تهدیدات امنیتی روشها و راهکارهای توانمندسازی نیروی پلیس را برای مشارکت بیشتر با جامعه به منظور برقراری صلح، امنیت ونظم بررسی نماید.
واژگان کلیدی:امنیت انسانی، تغییر ماهیت تهدیدات، پلیس جامعهمحور، پلیس هوشمند
مقدمه
امنیت انسانی مفهوم جدیدی است که در یکی از دو دهه اخیر وارد ادبیات سیاسی و حقوقی شده است. بهطور کلی نظریات در مورد ماهیت امنیت در بستر دو گفتمان اصلی سلبی و ایجابی یا گفتمان سنتی و پیشرفته طرح شده است که هریک به وجه خاصی از امنیت نظر دارد. در گفتمان سلبی، که بر جنبه عینی تهدیدات تأکید میشود، امنیت با نبود تهدید تعریف میشود. ویژگی برجسته آن تأکید بر بعد نظامی است. راهبرد اصلی در این رویکرد امنیتی، تقویت توان نظامی برای رویارویی و سرکوب دشمنان است - اصغر افتخاری، . - 1380در گفتمان ایجابی، که در پی نقد جدی مبانی و اصول گفتمان امنیت سلبی پا به عرصه وجود گذاشت، امنیت به نبود تهدید تعریف نمیشود بلکه افزون بر نبود تهدید، وجود وضعیت مطلوب برای تحقق اهداف و خواستههای جمعی نیز مد نظر است - تریف، . - 1383 در این گفتمان امنیت توانمندی بهرهگیری بهینه از فرصتها و تضمین منافع و ارزشها تعریف میشود - بوزان، . - 1386
در رویکرد انتقادی و جدید امنیت با امنیت انتظارات مترادف است و امنیت انتظارات شرط ثبات سیستم و این مهم نیز صرفاً از طریق شکلگیری هویت مشترک ایجاد میشود و هویت مرزهای سیستم را تشکیل میدهد - آدلر، 1 - 1998در چارچوب امنیت انتظارات یعنی اطمینان و یا امید افراد برای رسیدن به خواستهها و تمناهای خویش، مفهوم »رضایت« مطرح است. بر این اساس فرد در سه فضا مطرح است:اول فرد در فضای »داشته« مطرح است؛ یعنی در چارچوب موقعیت، شأن و منزلت اجتماعی که در حال حاضر از آن برخوردار است. دوم فرد در فضای »خواسته« مطرح میشود. یعنی همان انتظارات در این فضا آن دسته از آرزوها، امیال و انتظاراتی قرار میگیرد که فرد امید دارد به آن دست یابد. وضعیت سوم به حدفاصل و شکاف میان فضای داشته و فضای خواسته باز میگردد - آدلر، . - 1997
مکتب انتقادی، این فاصله را »فضای امنیتی جامعه« تعریف میکند و اعتقاد دارد میزان امید یا ناامیدی در دستیابی به انتظارات و توقعات، ضریب امنیت و ناامنی را مشخص میکند. امنیت در این مکتب دارای سه مرحله بقا، آزادی و رضایت است. در این مکتب امنیت دارای جنبه انسانی با دو بعد ذهنی و عینی و با سه سطح بقا، آزادی و رضایت است که به عنوان کلیتی در تضمین آسایش ذهنی مردم با بازسازی وضعیت مطلوب بهدست میآید - ویلیام کروسل1، . - 1997 برهمین اساس میتوان امنیت انسانی را در هفت حوزه در نظر گرفت: حوزه امنیت اقتصادی که هدف آن کسب درآمد اشخاص از طریق شبکه اقتصادی سالم است. دومین حوزه امنیت غذایی است و مفهوم آن دسترسی همه مردم در همه زمانها هم از نظر فیزیکی و هم از نظر اقتصادی به غذا است. حوزه سوم آن حوزه امنیت بهداشتی است که مفهوم آن تأمین و تضمین حداقلی از بهداشت در برابر بیماریها و برخورداری از سبک زندگی سالم است.
چهارمین حوزه، امنیت محیط زیست به معنی حمایت از مردم در برابر ویرانی کوتاهمدت یا بلندمدت طبیعت است.پنجمین حوزه، حوزه امنیت شخصی است که منظور از آن، حمایت از مردم در برابر خشونت فیزیکی ناشی از جنگ یا نبردهای مسلحانه و یا جرائم خشونتآمیز است.حوزه ششم، حوزه امنیت عمومی و به مفهوم حمایت از مردم در برابر از دست رفتن روابط و ارزشهای سنتی و خشونتهای فرقهای و قومی و سایر تهدیدات سختافزاری و نرمافزاری علیه جامعه است. سرانجام هفتمین و آخرین حوزه از امنیت، امنیت سیاسی است به این معنی که شهروندان و ساکنان کشور از حقوق اساسی بشر برخوردار باشند که در کنوانسیونهای بینالمللی به رسمیت شناخته شده است - افتخاری، . - 1380نکته دیگر اینکه در گفتمان انتقادی، امنیت انسانی در دو بعد فردی و اجتماعیش ذهنی است. این ویژگی از آنجا ناشی میشود که امنیت تا حدود زیادی ادراک روحی،
