بخشی از مقاله
چکیده
یکی از شاخصه های مهم توریسم که سهم قابل توجهی از فعالیت های جهانگردی را به خود اختصاص می دهد توریسم مذهبی است .در تعریف توریسم مذهبی اینطور بیان شده است ، که جهانگردی مذهبی عبارتند از بازدید گردشگران از اماکن مقدس نظیر زیارتگاه ها ؛ مقابر امامزاده ها و نظایر آنها .در اینجا با دو دسته مختلف از جهانگردان روبرو می شویم ، دسته اول کسانیکه از اماکن مقدسه در دین خود بازدید می نمایند و گروه دوم کسانیکه از اماکن مقدسه سایر ادیان دیدن می کنند .به عنوان مثال افراد زیادی وجود دارند که مسیحی نبوده و لیکن از کلیساهای نقاط مختلف بازدید می کنند ، و یا مسیحیایی که به دیدن معابد بودایی ها و یا سایر ادیان می روند .
در عین حال مسلمانی که به زیارت اماکن مقدسه خود نظیر حج و یا سایر امکان متبرکه می روند در دسته دوم جای می گیرند .در هر حال بسته به نوع هدفی که افراد دارند ، ممکن است یکی از انواع جهانگردان از این سفرها می نمایند باشد . چرا برخی سفرها از لحاظ اجرای فرامین مربوط به آن دین یا مذهب حالت اجباری و یا تاکیدی به خود می گیرند ، پس به ناچار همه افراد مومن به آن دین یا مذهب مجبور به اجرای آن سفر ، دسته کم برای یکبار می گردند .با توجه به مقاصد افراد ، اشکال مختلفی از جهانگردی مذهبی شکل می گیرد . در کشور ما نیز با توجه به حضور ادیان مختلف توحیدی و با توجه به وجود پیروان و معتقدان زیاد آنها ، انواع مختلفی از توریسم مذهبی می تواند ایجاد گردد .
واژگان کلیدی :جهانگردی،توریسم مذهبی-فرهنگی،زیارتگاهها و اماکن مقدس
مقدمه
مسلمان با اکثریت قابل توجه در ایران ، سالیانه به سفرهای متعدد مذهبی خارجی مثل ، سفر حج در عربستان ، عتبات عالیات در عراق و اماکن مقدسه کشور سوریه همینطور سفرهای مذهبی داخلی نظیر ، مشهد ، قم ، ری ، شیراز و نظایر آنها رفته و اثرات مختلف جهانگردی در این مناطق برجای می گذارند . بر همین مبنا ، فرق مختلف دین مسیحیت با شعب مختلف آن با توجه به مراسم مختلفی نظیر شب کریسمس ، عید پاک و غیره فرصت مناسبی جهت اجرای سفرهای مذهبی از این دست ایجاد می نمایند .در ایران نیز به سبب وجود برخی از کلیساهای قدیمی و باستانی با جنبه های مقدس مابانه خود مانند قره کلیسا در آذربایجان غربی و یا کلیسای وانک در اصفهان می توانند در جذب و جلب گردشگر ، خصوصاً مسیحیان و بویژه ارامنه نقش مهمی ایفا نمایند .این امر در خصوص سایر ادیان نظیر دین یهود و یا زرتشتی نیز مصداق عینی دارد. اماکن مقدسه متعدد یهودیان در ایران مانند استرومردخای در همدان و یا آرامگاه کوروش کبیر در پاسارگاد فارس و معابد و آتشکده های متعدد زرتشتیان در یزد و سایر نقاط کشور با صدها نوع مراسم همگی نمونه هایی در این زمینه هستند . در مجموع همه این پتانسیل های بلقوه لزوم ایجاد برنامه ریزی دقیق و اجرای این برنامه ها را می طلبد .
مذهب و گردشگری
گردشگری وسیله ای است که افراد را با مذاهب و فرهنگ های متفاوت به یکدیگر پیوند می دهد و به آنها کمک می کند تا همدیگر را با وجود تنش های سیاسی و اجتماعی ، بهتر درک کنند . از نظر سازمان جهانی جهانگردی ، مذهب به عنوان یکی از اصلی ترین انگیزه های سفر شناخته شده است .از نمونه سفرهای مذهبی می توان به روز جهانی جوان اشاره کرد که به ابتکار واتیکان برای قوی تر کردن باورهای دینی در بین جوانان کاتولیک به صورت جهانی برگزار می شود . این سفر ، یک از بزرگ ترین آیین های مذهبی برای جوانان دنیا است و به عنوان نمونه در سال 2005 که در آلمان برگزار شد ، بیش از 435 هزار زائر از 197 کشور در این مراسم مذهبی شرکت کردند .در اسلام نیز ، آیین حج به عنوان یکی از بزرگ ترین مراسم مذهبی جهان سالانه بیش از 2 میلیون زائر را در شهر مکه گردهم می آورد . پیش بینی می شود که گردشگری مذهبی عربستان سعودی در دهه آینده ، هر ساله از رشدی 20 درصدی بهره ببرد و تا سال 2020 ، تعداد 43/2 میلیون نفر از شهرهای مکه و مدینه دیدن کنند که این امر ، مستلزم 50 هزار اتاق اضافی در هتل ها و 74 هزار واحد مبله در این مناطق خواهد بود .
گردشگری مذهبی
در کشوری که حضور ادیان مختلف توحیدی به خوبی نمودار است و یا دسته کم در خصوص مسائل مذهبی تاکیدات بسیار زیادی وجود دارد ، می تواند قابلیت های مختلف و متنوعی را در خود محفوظ دارد و با یک استراتژی بلند مدت و جامع استعداد های پیدا و پنهان خود را شکوفا سازد .نظیر این نوع جهانگردی مذهبی را در ایتالیا به عنوان مهد کلیساهای بزرگ و مقبر رهبر کاتولیک های جهان به خوبی مشاهده می نماییم به نحویکه در مراسم »حوبیدیوم« - مراسم آموزش - سالانه شاهد تجمع مسیحیان مختلف دنیا برای دیدار پاپ در میدان »سن پیترو« واتیکان هستیم ویا آنچه را که هر سال در هند در وارناسی و یا در مکه معظمه ، اتفاق می افتد را می توانیم انواع مختلفی از این نوع جهانگردی محسوب نماییم .
در ایران از دیرباز به سبب علاقه خاصی که به خاندان اهل بیت - علیه السلام - وجود داشته است بدین لحاظ اماکن متبرکه متعددی در گوشه و کنار این مرز و بوم پدید آمده است و به دنبال آن همین امر به نحوی قابلیت ایجاد مراکز و قطب های گردشگری مذهبی را بوجود آورده است .حرکت در جهت جذب جهانگرد مذهبی نخست نیازمند درک مفاهیم و اصول مذاهب و احترام به آنها و سپس تلاش در جهت تسهیل ارائه خدمات به زائرین این اماکن مقدسه ، در جهت اجرای هر چه آزادانه تر و راحت تر مراسم خاص خود می باشد .این امر هم از نظر جنبه های اقتصادی جذب جهانگرد و هم از لحاظ اثرات تبلیغی و بازتاب گسترده بین المللی می تواند نتایج بسیار مثبتی برای کشور میزبان در بر داشته باشد و زمینه را برای انواع مختلف جهانگردی فراهم می سازد . - علی رحیم پور ،داوود حسینی ، سیمای جهانگردی اسلامی -
جایگاه گردشگری در فرهنگ اسلامی
در فرهنگ اسلامی ، سیاحت به عنوان سیر آفاق در برابر سیر انفس مورد توجه قرار گرفته است . اسلام به انسانونیاز های او نگاه ویژه ای دارد و آنچه را که به واقع زندگی را لذت بخش و آسان می کند و در جسم و روحوروان انسان موثر است ، به رسمیت می شناسد .در دنیای ماشینی امروز ، انسان بیش از گدشته به استراحت و گردش نیازمند است تا آثار ناشی از فشارهای روحی و روانی را حتی المقدور خنثی کند ؛ زیرا از این منظر ، گردشگری و سیاحت یک تجربه درون گرایانه است . بشر می خواهد لحظاتی را بدست آورد که جان و روح خسته ، مکدر ، تاریک و متلاشی شده اش به آزادی ، فراخی ، لذت و زیبایی ماورایی برسد ؛ از این راه معنویت زندگی اش را تأمین و فروریختگی را جبران کند .
