بخشی از مقاله
چکیده
گردشگری سلامت، هرگونه مسافرت برای ارتقای سلامت را دربر میگیرد و به عنوان یکی از ابعاد گردشگری، به توسعه پایدار و پویایی اقتصاد کشور کمک می نماید. همچنین گردشگری سلامت، یک استراتژی ملی در راستای افزایش درآمد کشور و نیز یک بازوی امنیت ملی است. در دنیای امروزه گردشگری سلامت به یکی از بزرگترین و سودآورترین بخشهای اقتصاد جهان تبدیل شده است. در واقع این صنعت آن چنان جریان سرمایه، درآمد و تراز پرداختی و سرمایهگذاری ما را تحت تاثیر قرار داده که این صنعت بیش از هر فعالیت اقتصادی و صنعتی در جهان موجب حرکت و انتقال سرمایه شده و به رشد کشورهایی که اهمیت این صنعت را دریافتهاند کمک شایان توجهی نموده است.
پژوهش حاضر با هدف بررسی وضعیت گردشگری سلامت و تعیین مزیت های ویژه کشور ایران صورت گرفت. این پژوهش از نوع توصیفی مروری در دو مرحله انجام شد. نخست دادههای پژوهش از منابع کتابخانهای و تارنماهای علمی استخراج شد و سپس نظر صاحب نظران خبره نیز به آن اضافه شد. یافتهها حاکی از آن است، کشور ایران دارای نقاط قوت زیادی ازجمله پزشکان حاذق، تکنولوژی بروز و مناطق درمانی طبیعی برای جذب گردشگران سلامت است، اما با نقاط ضعف و چالشهایی نظیر هماهنگی نامناسب سازمانهای مسئول گردشگری سلامت و برنامهریزی نامناسب نیز همراه است.
کلمات کلیدی:گردشگری، گردشگری سلامت، ماتریس SWOT، ایران.
مقدمه
گردشگری صنعتی گسترده، عظیم و رو به رشد در عرصه فرهنگ و اقتصاد جهان است. گردشگری تقریبا تمام جنبههای یک اجتماع را در آغوش میگیرد. امروزه اهمیت و وسعت این صنعت موجب شده است تا پدیدههای متعددی از دیدگاه گردشگری مورد تحلیل قرار گیرند - فرجی راد، افتخاریان، . - 1391امروزه گردشگری در بسیاری از کشورها، نیروی اصلی بهبود و رشد اقتصادی کشور محسوب میشود و یکی از پویاترین فعالیتهای اقتصادی عصر حاضر است که نقش مهمی در توسعه پایدار محلی ایفا میکند به طوری که با ایجاد فرصتی راهبردی به اقتصاد تنوع بخشیده و موجب اشتغال زایی و درآمد میشود. - اعظمی و همکاران، - 1393
گردشگری، این صنعت از طریق ترکیب و بکارگیری همزمان منابع داخلی و خارجی منافع اجتماعی، اقتصادی، و فرهنگی زیادی را به همراه دارد و رشد و توسعه روز افزون گردشگری شاخههای زیادی را به این صنعت اضافه کرده که هر یک از آنها بطور مستقیم و غیر مستقیم در درآمد حاصله صنعت توریسم نقش آفرینی میکنند. یکی از شاخههای توریسم، گردشگری سلامت ، پزشکی یادرمانی است که به منظور مسافرت برای معالجهی بعضی بیماریها یاانجام یک نوع عمل جراحی در بیمارستان ها یا مراکز پزشکی و یا حضور در بهترین آبهای معدنی کشور بامؤثرترین آثار درمانی و استفاده ازاین پتانسیلها صورت میگیرد.
آن طور که پیداست گردشگری سلامت همیشه وجود داشته ولی کسی تاقبل ازقرن هجدهم اهمیت چندانی برای آن قائل نبوده وعموما مناطقی که آبها معدنی داشتند برای درمان امراض مختلف ازبیماری های رودهای گرفته تا کبد واستخوان درد وپوست و... مورد توجه قرار گرفتند که این شیوه بیشتر درکشورهای اروپایی به خصوص انگلستان رواج داشت ازآنجایی که خود به عنوان مقصد گردشگری شناخته شده است.جهانی شدن وآزادسازی تجارت درحوزه خدمات سلامت، بحران مالی آسیا، تغییرات مطلوب نرخ ارز دراقتصاد جهانی کشورهای آسیایی بسترساز رشد سریع گردشگری دراین کشورها گردید.از جمله برخی عوامل دیگر میتوان به موارد ذیل اشاره کرد:
الف - هزینههای بالای خدمات درمانی در آمریکا و اروپا؛ ب - زمانهای انتظار طولانی؛ ج - راحتی و سهولت مسافرت به سایر کشورها؛ د - ارتقا تکنولوژی و استانداردهای درمان در کشورهای مقصد - مولوی، . - 1392براساس تعریف سازمان جهانی گردشگری - UN-WTO - یکی از اهدافی که می تواند گردشگر را برانگیزاند تا عزم سفر نماید، مسافرت به منظور سلامتی است. گردشگری سلامت، نوع از گردشگری است که به منظور حفظ، بهبود و حصول مجدد سلامتی جسمی و ذهنی فرد به مدتی بیش از 24 ساعت و کمتر از یکسال صورت می گیرد.عواملی همچون تغیر در ارزشهای مصرف کنندگان، تغیرات سازندگی، مسنتر شدن جمعیت اقتضائات سیستم خدمات بهداشتی را میتوان عوامل اصلی گردشگری سلامت دانست.
در حالی که توریسم درمانی در بسیاری از کشورها نقش مهمی در ارز آوری دارد و هرساله 40 تا 50 میلیارد دلار درآمد ارزی از طریق توریسم درمانی عاید کشورهای اروپایی و آمریکایی می شود اما در ایران این صنعت جایگاه خود را باز نیافته و گامهای نخستین را طی میکند، در حقیقت در سال 82 برای اولین بار توریسم درمانی در گردشگری ایران از سوی وزارت بهداشت مورد توجه قرار گرفت؛ البته وزارت بهداشت بیشتر با هدف اشتغال زایی برای دانش آموختگان پزشکی به این مبحث پرداخت و نه رونق توریسم درمانی ، اما کم کم از سال 83 و درست پس از ادغام میراث فرهنگی و سازمان ایرانگردی و جهانگردی توریسم درمانی به صورت مستقل در ایران ایجاد شد و دولت ایران براساس برنامهریزیهای خود باید تا پایان برنامه چهارم توسعه 30 درصد از نیازهای بهداشتی و درمانی کشور را از طریق صدورکالا، خدمات پزشکی و توریسم درمانی فراهم کند.
امروزه توجه به سلامتی در بین مردم باعث رشد عظیمی دراین صنعت نسبت به سالیان پیشین شده است . - Goeldner & Ritchie, 2009 - در سال 2008 گردشگری جهانی در حدود 5890 میلیارد دلار آمریکا درآمدزایی داشته است. همراه با رشد فزاینده در تولید ناخالص داخلی - GDP - که انتظار میرود از %9.9 در سال 2008 به %10.5 در سال 2018 برسد. همچنین انتظار میرود که در ده سال آینده درآمد گردشگری به بیش از 10000 میلیارد دلار آمریکا برسد. گردشگری ورزشی در قلب این رشد و به عنوان سریعترین بخش در صنعت جهانگردی جهانی، در سال 2008، 600 میلیارد دلار آمریکا - - %10+ از بازار بین المللی گردشگری را به خود اختصاص داده است. - گی، - 1388
گردشگری این فرصت را برای انسانها فراهم آورده تاحین لذت از شگفتیهای طبیعت و انسان ساخت، همزمان بتوانند در مورد یکدیگر بیاموزند و ضمن آشنایی با فرهنگ یکدیگر، تفاوتهای یکدیگر را بهتر درک کنند. - درام و مور، - 1388 تردیدی نیست که همه کشورهای جهان در رقابتی تنگاتنگ در پی بهرهگیری از مزایای اجتماعی، فرهنگی و... به ویژه سهم بیشتری از درآمد و بالا بردن سطح اشتغال ناشی از این صنعت خدماتی در کشور متبوع خود هستند - حیدری چیانه، . - 1389به دلیل جایگاه مهم صنعت گردشگری سلامت در اقتصاد جهانی و با توجه به توانمندی های ایران در جذب گردشگران سلامت، این پژوهش با هدف بررسی وضعیت گردشگری سلامت و تعیین مزیت های ویژه ایران صورت گرفت.
ادبیات موضوعی پژوهش
انواع گردشگری سلامت
الف - گردشگری تندرستی - : - Wellness Tourism مسافرت به دهکدههای سلامت و مناطق دارای چشمههای آب معدنی و آب گرم - اسپاها - برای رهایی از تنشهای زندگی روزمره و تجدید قوا بدون مداخله و نظارت پزشکی در مواردی که گردشگر بیماری جسمی مشخصی ندارد را گردشگری تندرستی گویند.
ب - گردشگری درمانی : - Curative Tourism - مسافرت به منظور استفاده از منابع درمانی طبیعی - آبهای معدنی، نمک، لجن و... - جهت درمان برخی بیماری ها یا گذراندن دوران نقاهت تحت نظارت و مداخله پزشکی را گردشگری درمانی گویند.
ج - گردشگری پزشکی : - Medical Tourism - مسافرت به منظور درمان بیماری های جسمی یا انجام نوعی از عمل جراحی تحت نظارت پزشکان در بیماستان ها و مراکز درمانی را گردشگری پزشکی گویند. در این نوع از گردشگری سلامت، بیمار ممکن است پس از درمان و معالجه نیازمند استفاده از فضاها و خدمات گردشگری درمانی - مانند اسپاها - باشد.بالا رفتن سطح دانش مردم دنیا و توجه بیشتر به بهداشت و سلامت موجب افزایش جذابیت این گونه سفرها شده است. امروزه این نوع گردشگری در کشورهایی همچون یونان، کرواسی، صربستان و ... بسیار مورد توجه بوده و رواج دارد. مردم برای درمان بیماریهای تنفسی، استخوان درد، پوکی استخوان، بیماریهای کبدی، حساسیت و دیگر مشکلات سلامتی تمایل دارند به چنین مناطقی مراجعه نمایند - یعقوب زاده، . - 1392
