بخشی از مقاله
1.مقدمه
گردشگری ایران، از لحاظ شاخص هایی چون فضای کسب و کار، زیرساخت های سفر و توریسم، وضعیت فرهنگی و انسانی و ذخایر طبیعی و زیست محیطی از میان 140 کشور جهان، در ردیف صد و چهاردهم قرار دارد.گزارش مجمع بین المللی اقتصاد در سال 2011 نشان می دهد فاصله ایران با سایر کشورهای توریست پذیر همسایه از لحاظ تسهیلات گردشگری، تنوع در جاذبه های رقابت پذیری در صنعت سفر و توریسم بسیار زیاد است، به طوری که کشور ترکیه در رتبه پنجاهم قرار دارد، یعنی 64 پله بالاتر از ایران. تعداد گردشگر ورودی به ایران سه میلیون و 121 هزار و 281 نفر تا پایان سال 1389 اعلام شده است اما طبق سند چشم انداز 20 ساله گردشگری ایران باید 20 میلیون گردشگر خارجی تا سال 1404 هجری شمسی و 2025 میلادی داشته باشد.
باید طبق سند چشم انداز سهم ایران از درآمد گردشگری جهانی از هفت صدم درصد در سال 83 به دو درصد در سال 1404 برسد به گونه ای که ایران در سال 1404 سالانه نزدیک به 25 میلیارد دلار از محل گردشگر ورودی درآمد کسب کند.بنابراین باید توجه ویژه ای به اکوتوریسم داشته باشیم و با شناسایی پهنه های مستعد اکوتوریسم موجود در نقاط مختلف کشور،به اهداف مذکور برسیم. بابررسی علمی در مورد انتخاب پهنه های مستعد می توان تصمیماتی مناسب را در گردشگری اتخاذ کرد. انتخاب یک پهنه از بین چند پهنه ی دیگر نیاز به یک تحلیل قوی و توجه به تمام جزئیات دارد که این مهم با روش تحلیل سلسله مراتبیAHP میسر می شود. به طور نمونه در این مطالعه انتخاب بهترین پهنه مستعد اکوتوریسم از بین روستاهای انتخاب شده در شهرستان آبیک توضیح داده می شود.
2.AHP فرآیند تحلیل سلسله مراتبی
یکی از موضوعاتی که مدیران با آن درگیر هستند چگونگی انتخاب کردن یک گزینه از میان چندین گزینه موجود است که باتوجه به معیار هایی که برای انتخاب مطرح است این کار صورت می پذیرد. حتی در صورتی هم که انتخاب کردن مورد نظر نباشدممکن است که آگاهی از میزان اولویت گزینه ها نسبت به یکدیگر مورد نیاز باشد. در این مسئله به هر گزینه با توجه به امتیازهای تخصیص یافته در مقایسه با هم و نیز با توجه به امتیاز اهمیتی شاخص ها نسبت به یکدیگر امتیازی داده می شود که نشان دهنده قابلیت بهترآن گزینه باتوجه به معیارهای تعریف شده است. اما تعیین امتیازها به طور مستقیم کار ساده ای نیست و ممکن است در صورت خطا در نتایج نهائی انحراف ایجاد شود.بنابراین باید ازیک راهکار یا فرآیند تحلیل سلسله مراتبی برای امتیازدهی استفاده شود. به این منظور دردهه1970 تکنیک مزبور توسط توماس ال ساعی برای چنین مسئله ای طراحی شد در این تحقیق با توجه به تلفیق این روش با روش دلفی و پرکردن پرسشنامه توسط چندین کارشناس خبره با چند سال سابقه فعالیت در زمینه گردشگری و اکوتوریسم اطلاعات زیر حاصل گردید. این اطلاعات باتوجه به معیارهای مختلف تهیه شده که می توان برحسب نیاز معیارهای دیگری را نیز مدنظر قرار داد.
3.تعریف مساله
با توجه به اهمیت ویژه انتخاب پهنه مستعد اکوتوریسم و توسعه پایدار آن در این تحقیق با روش فرآیند تحلیل سلسله مراتبیAHP به این مهم پرداخته می شود.
4.روش تحقیق
در این مطالعه می خواهیم با کمک فرآیند تحلیل سلسله مراتبی - AHP - مناسبترین پهنه مستعد اکوتوریسم را با توجه به معیارهای مورد نظر انتخاب کنیم. به کارگیری روش AHP مستلزم چهارگام عمده ی زیر است.
گام:1مدل سازی-در این گام مساله و هدف از تصمیم گیری به صورت سلسله مراتبی از عناصر تصمیم که با هم در ارتباط هستند در می آید.
گام:2قضاوت ترجیحی:مقایسه بین گزینه های مختلف تصمیم براساس شاخصه ها
گام :3محاسبه ی وزن های نسبی:وزن واهمیت و عناصر تصمیم نسبت به هم سنجیده می گردد.
گام :4ادغام وزن های نسبی:در این گام گزینه های تصمیم رتبه بندی می گردند.
5.منطق انجام کار
در اولین گام اقدام به طراحی ساختار سلسله مراتبی مربوط به این موضوع مشخص در سه سطح هدف ها،معیارها و گزینه ها - پهنه ها - می پردازیم.سپس به تعیین ضریب اهمیت - وزن - معیارها می پردازیم.در این مطالعه ما از روش مقایسات زوجی و تعیین درجه ی اهمیت هر معیار نسبت به معیار دیگر گام برمی داریم.پس از تعیین ضریب اهمیت معیارها،ضرایب اهمیت گزینه ها تعیین می گردد.در این مرحله ارجحیت هریک از گزینه ها در ارتباط با هر معیار مورد قضاوت و داوری قرار می گیرد - - BOWEN,1990پس از تلفیق ضرایب اهمیت مزبور ،امتیاز نهایی هریک از گزینه ها تعیین خواهد شد و به اولویت بندی پهنه ها پرداخته و در نهایت به بررسی نتایج بدست آمده می پردازیم.
6.بیان اهداف و مقاصد مطالعه
در این مطالعه قصد داریم با استفاده از روش فرآیند تحلیل سلسله مراتبی - - AHP به انتخاب مناسبترین پهنه مستعد اکوتوریسم در شهرستان آبیک بپردازیم. از این رو ویژگی های هر پهنه را بررسی نموده و با استفاده از مقایسات زوجی بهترین پهنه را انتخاب می کنیم.
7.معرفی پهنه ها و معیارهای مورد مطالعه
شهرستان آبیک از دو بخش مرکزی و بشاریات و پنج دهستان به نامهای زیاران، کوهپایه شرقی، کوهپایه غربی، بشاریات شرقی و بشاریات غربی تشکیل شده است. در این مطالعه از هر دهستان دو روستا را به تصادف انتخاب کردیم. قشلاق و زیاران از دهستان زیاران، جزمه و فالیزان از دهستان کوهپایه شرقی، چناسک و زرجه بستان از دهستان کوهپایه غربی، هزارجلفا و عبدل آباد از دهستان بشاریات غربی و در نهایت زرگر و خاکشان از دهستان بشاریات شرقی انتخاب شد. معیارهای مورد مطالعه در این مقاله، فرسایش خاک، دسترسی به آب، دسترسی به جاده، نزدیکی به مرکز استان، ارتفاع از سطح دریا، مکانهای تاریخی، مکانهای فرهنگی، مراکز اقامتی، پوشش گیاهی، پایبندی سکنه به سنتهای گذشته، چشم انداز طبیعی، تنوع جانوری را شامل می شود.جدول 1
