بخشی از مقاله
چکیده
امروزه محیط زیست، صرفه جویی در مصرف انرژیهای فسیلی و توسعه پایدار به مباحث بسیار مهم و رایج در سطح بین المللی تبدیل شدهاند. به طوری که حفظ منابع انرژی، جلوگیری از آلوده کردن زمین و محیط زیست، کاهش میزان مصرف انرژیهای فسیلی و هم زیستی با شرایط طبیعی و اقلیمی مبدل به یکی از مهمترین تدابیر در معماری و شهرسازی شده و معماران و شهرسازان را ملزم به رعایت و اصول و قواعد خاصی در زمینه ساخت و ساز میکند. جمعیت، افزایش مداوم کشورهای جهان را بیش از پیش با مشکل کمبود انرژی رو به رو ساخته و حیات بشر را تهدید میکند.
شکل جدید بناهای امروزی که متناسب با نیازهای بشر امروز است تنها به دلیل طراحی متفاوت نیست بلکه شکل اجرا و نوع مصالح به کار رفته در بناها نیز متفاوت بودن بناهای امروزی تاثیر بسیاری دارند . نیاز گسترده و روزافزون جامعه به ساختمان و مسکن، ضورت استفاده از سیستم های ساختمانی و مصالح جدید به منظور افزایش سرعت ساخت، سبک سازی، افزایش عمر مفید و نیز مقاوم نمودن ساختمان ها در برابر زلزله را بیش از پیش مطرح ساخته است. در این راستا ارتقا ء سطح علمی و تخصصی جامعه مهندسی کشور و آشنایی با سیستم ها و مصالح جدید ساختمانی امری اجتناب ناپذیر می باشد.
شاید با کوشش مداوم دانشمندان، پرتو امیدی بر چهره حیات بر روی کره خاکی بتابد و بیم متلاشی شدن تمدن بشر در اثر کمبود انرژی و کثرت آلودگی محیط، از بین برود. معماری منظر رشتهای جوان در عرصه حرفههای مرتبط با طراحی محیط به شمار میآید و هنوز در حال طی مراحل تکامل خویش است. معماری منظر در بسیاری از مباحث، به ویژه در زمینه مفاهیم مربوط به خلق و سازماندهی فضا و مکان، قرابت بسیار زیادی به معماری دارد، لیکن عرصه فعالیت آن در محیطهای باز طبیعی و مصنوع و ارتباط ناگزیر آن با فرآیندهای جاری در این عرصه، باعث ایجاد خصوصیات ویژهای برای آن شده است. این خصوصیات ویژه، معماران منظر را به آشنایی با طیف وسیعی از دانش وا میدارد. مهمترین سؤال پیش رو چگونگی ایجاد تلفیق و هماهنگی میان موضوعات گوناگون و دانش وسیع مرتبط با معماری منظر است.
مقدمه
در بحث توسعه پایدار و به طبع آن معماری پایدار اینکه هر ساختمان باید با بستر و محیط طبیعی پیرامون خود تعامل داشته باشد به امری بدیهی مبدل شده است. قسمت بحث برانگیز و مورد توجه این امر چگونگی برقراری تعامل و نوع تدابیر در نظر گرفته شدهمیباشد. این درست همان مطلبی است که سالها پیش ساکنین این مرز و بوم با مهارتی ویژه از آن بهره جسته اند و با اجرای فنون و قواعد خاص در زمینه استفاده بهینه از انرژیها و منابع طبیعی به خصوص خورشید و باد و هماهنگی با اقلیم از آن استفاده کردهاند و امروزه با سهل انگاری به ورطه نابودی و فراموشی کشانده شده است. این تدابیر، نه تنها در زمینههای زیست محیطی بلکه در ابعاد دیگر پایداری چون ابعاد اجتماعی و اقتصادی نیز مشهود است.
"معماری منظر" در ایران تاریخچه ای بسیار کوتاه در جریان حرفه های مرتبط با طراحی محیط دارد، اما در سطح جهانی نیز با وجود بیش از یک قرن قدمت در عرصه حرفه و آکادمی، این رشته هنوز در حال طی مراحل تکامل خویش است. هرچند معماری منظر در بسیاری از مباحث، به ویژه در زمینه مفاهیم مربوط به خلق و سازماندهی فضا و مکان، قرابت بسیار زیادی به معماری دارد، لیکن عرصه فعالیت آن که به طور معمول مرتبط با خلق، ساماندهی و مدیریت فضاهای باز طبیعی و مصنوع است، و ارتباط ناگزیر معماری منظر با فرآیندهای جاری در این عرصه، باعث شده تا خصوصیات و ویژگی های خاصی برای آن پدید آید.
خصوصیات ویژه این رشته باعث شده تا معماران منظر در کنار درک مفاهیم عمیق در مورد خلق فضا، نیازمند آشنایی و بکارگیری طیف وسیعی از دانش های مرتبط با رفتار انسان، مفاهیم هنری و تاریخی مرتبط با فضاهای باز و طبیعی، دانش و علوم مرتبط با طبیعت و مؤلفه های طبیعی و نیز دانش مهندسی برای ساخت و مدیریت منظر باشند. در حال حاظر مشکالت موجود در روش ها و سیستم های صنعتی ساختمان سازی در پاسخ به نیازهای جمعیت در حال رشد، کیفیت نسبتا پایین محصول نهایی، تقاضا برای ساخت با کیفیت باالتر، باال بودن میزان مصرف انرژی و مواد اولیه در ساختمان سازی و تاثیرات منفی محیطی ناشی از تولید انبوه زباله و نخاله های ساختمانی می پردازد.
عالوه بر لزوم ساخت ساختمان های جدید، کیفیت ضعیف فرآیند ساخت، باعث تسریع استهالک ساختمان های موجود شده و در نهایت، تقاضا برای ساختمان های جدید را افزایش می دهد .عالوه بر موارد فوق، دوره های زمانی طوالنی بازیافت مصالح از نخاله های ساختمانی، آلودگی محیط زیست در فرآیند بازیافت مصالح، باال بودن هزینه مصالح و ماشین آالت ساختمانی، تاثیر تغییرات - عملکردی، تکنولوژیک، اقتصادی، فرهنگی و اکولوژیک - مداوم بر ساختمان ها در دوره عمر آنها، نیاز متغیر و روزافزون به بناها و گستر ش پذیری و انعطاف پذیری نامناسب و اندک بناهای موجود نیز جزو مهمترین مسایل سیستم های صنعتی ساختمان سازی هستند که دوره عمر مورد انتظار ساختما ن های موجود را به شدت کاهش داده و باعث ایجاد تغییرات کلی و اساسی ساختاری در دوره های زمانی کوتاه مدت می شوند.
مبانی نظری
توسعه پایدار و تعاریف آن
واژه توسعه پایدار از اواسط دهه 70 میلادی و پس از بحران نفتی سال 1973 ،بسیار به کار رفته است .مهمترین تعریفی که در اجلاس ریو از توسعه پایدار ارائه شد، بدین قرار است: "توسعهای که نیازهای کنونی بشر را بدون مخاطره افکندن نیاز نسلهای آینده، برآورده ساخته و در آن به محیط زیست و نسلهای فردا نیز توجه شود امروزه، بحث توسعه پایدار، یکی از بحثهای بسیار مهم و رایج در سطح بین المللی است. سازمانها و نهادهای پر طرفدار محیط زیست در جهان و همچنین سازمان ملل از مهمترین ارگانهای دخیل در این امر هستند. بحث جدی و کارشناسانه در این مورد، پس از بحران مذکور، آغاز شد که نقطه اوج این بحثها، در سال 1992 به کنفرانس جهانی توسعه پایدار، معروف به "اجلاس زمین" در شهر ریودوژانیرو برزیل انجامید که بعدها به اجلاس ریو مشهور شد و در آن قطعنامهای برای ارائه راهبردهایی در جهت توسعه پایدار کشورهای جهان صادر شد و کشورهای جهان ملزم به پیروی از این قطعنامه شدند.
10 سال بعد، در سال 2002 ،کنفرانس دیگری در شهر ژوهانسبورگ در آفریقای جنوبی در سطح وزرای کشورها و کارشناسان محیط زیست برگزار شد و هدف آن تاکید بر مصوبات کنفرانس ریو و اجراییتر کردن این مصوبات در سطح جهانی بود. مهمترین تعریفی که در اجلاس ریو از توسعه پایدار ارائه شد، بدین قرار است: "توسعهای که نیازهای کنونی بشر را بدون مخاطره افکندن نیاز نسلهای آینده، برآورده ساخته و در آن به محیط زیست و نسلهای فردا نیز توجه شود" .
هر چند تا کنون تعریفهای زیادی از توسعه پایدار ارائه شده، ولی محور تمامی آنها توجه به نسلهای بعدی، آینده محیط زیست و حفاظت از محیط زیست جهانی، بوده است. توجه به فرهنگ، ویژگیهای بومی و تجربیات گذشته، بهره گیری از انرژیهای تجدید شونده و پرهیز از بکارگیری انرژیهای تجدید ناپذیر از اصول توسعه پایدار است. بر اساس تعریف کمسیون جهانی سازمان ملل توسعه پایدارعبارت است از "توسعهای که پاسخگوی نیازهای فعلی باشد، بدون آنکه توان نسلهای آینده در تامین نیازهای خود را تحت تاثیر قرار دهد." بانک جهانی توسعه پایدار را چنین تعریف میکند: "توسعه ای که دوام یابد."
مفهوم معماری منظر
ارائه تعریفی نظام مند و تحلیلی از معماری منظر و تعریف دقیق اصطالحات مرتبط با آن، به سادگی امکان پذیر نیست، چرا که چنین تعریف جامعی وجود ندارد. یکی از روش های معمول برای درک یک مفهوم رجوع به ریشه های لغوی و فرآیند تکاملی آن در طول زمان است. از سوی دیگر مروری بر برخی از تعاریف ارائه شده از این رشته از ابتدای شکل گیری تاکنون می تواند به درک روند تکامل آن در طول سال ها کمک کند. اگر معماری منظر را به سادگی، معماری "منظر" بدانیم، "منظر" نقشی کلیدی در این بحث و روشن کردن مفهوم معماری منظر می تواند ایفا کند .منظر برگردان فارسی واژه Landscapeدر زبان انگلیسی است جای نگریستن، هر چیزی که و در لغت نامه دهخدا به معنای " دیده می شود و محل نگریستن واقع می گردد، نظرگاه. جای نظر، دیدگاه" آمده است - دهخدا, . - 1388
تکامل تعاریف معماری منظر
مطالعات انجام شده در زمینه معماری منظر نشانگر آن است که در روند بلندمدت تکاملی بشر، عواملی همچون پیشرفت تکنیکی، دین، فلسفه، اقتصاد، سیاست و زیبایی شناسی همواره کل جریان فعالیت انسان را در مواجهه با "منظر" در مقیاس های متفاوت، تحت تأثیر قرار داده است. مقیاسهای متفاوتی که در طی فعالیت های انسان در محیط و تالش او برای ساخت محیط های انسانساخت مطرح شده است، نشان دهنده گستردگی موضوع و زمینه های مرتبط با آن است. از این رو ارائه تعریف دقیق و جامعی از فعالیت های انسان در محیط به ویژه در قالب معماری، یا معماری منظر کاری دشوار تلقی میشود - تقوایی, . - 1383 در نامهای بدون تاریخ از "هنری هیل الیوت"1 یکی از وکالی شهر نیویورک به شورای شهر، از طراحان سنترال پارک، "فردریک لاو"2 به عنوان "معماران منظر" یاد شده و "کالورت وکس"3 و" المست" بود.
