بخشی از مقاله
چکیده
رشد سریع و لجام گسیخته شهرنشینی، منجر به درهم ریزی نظام توزیع و نارسایی سیستم های خدماتی در توسعه شهری بوده که امروزه در اکثر شهرهای ایران نمود پیدا کرده است. این پژوهش با هدف ارزیابی توزیع فضایی پروژه های عمرانی در توسعه پایدار شهر انجام شده و در صدد است که توزیع فضایی خدماتعمرانی را در ارتباط با سطح برخورداری محلات شهری تحلیل نماید، سپس نقش آن در پایداری توسعه شهررا مورد بررسی قرار دهد. بدین منظور به عنوان مطالعه موردی، توزیع پروژه های عمرانی سال 92 در سطح شهرداری منطقه سه مشهد بر اساس نوع پروژه و میزان اعتبار هزینه شده در محلات توسط سیستم اطلاعات جغرافیایی - GIS - بررسی گردید. ابتدا کلیه اطلاعات توصیفی پروژه ها شامل قرارداد، محل تامین اعتبار پروژه، اطلاعات مالی و اطلاعات فنی پروژه، در سیستم اطلاعات جغرافیایی وارد گردید و سپس نحوه توزیعپروژه ها در محلات بر اساس نوع پروژه و میزان اعتبار هزینه شده بررسی گردید. نتایج نشان دهنده توزیعمتناسب پروژه های عمرانی سطح منطقه سه مشهد بر اساس نیازهای زیرساختی محلات می باشد.
واژههای کلیدی: توسعه پایدار، مدیریت پروژه های عمرانی، سیستم اطلاعات جغرافیایی، شهرداری منطقه سه مشهد
-1 مقدمه
توسعه پایدار از جمله مفاهیمی است که در دهه اخیر موضوع بسیاری از مطالعات در حوزه های گوناگون بوده است. لزوم بکارگیری اهرم های اساسی توسعه پایدار در طراحی و تبیین خطی مشی راهبردی نهادهای تصمیم گیری در سطوح مختلف، تجدید نظر ساختار شکنانه ای را در تعاریف معمول باعث گردیده که این خود تبعات گوناگونی را به همراه داشته است. این امر بالاخص در تعاریف توسعه شهری نمود ویژه ای یافته، به گونه ای که سرعت تغییرات در این حوزه به واسطه برخورداری از شاخصه های منحصر بفرد از شتاب بالایی بهره مند بوده است. شدت تاثیرات رویکرد یاد شده به میزانی بوده که توفیق یا عدم توفیق در پیاده سازی مفاهیم توسعه پایدار در روند توسعه شهری به معیار غیر قابل انکاری در سنجش کیفیت یا قابلیت سکونت شهرها بدل گشته است.
از اینرو شناخت دلایل توفیق تجارب موفق در کنار بررسی موانع پیش رو با رویکردی آسیب شناسانه اهمیت زیادی دارد.توسعه شهری به عنوان یک مفهوم فضایی را میتوان به معنی تغییرات در کاربری زمین و سطوح تراکم به جهت رفع نیازهای ساکنان شهر در زمینه مسکن، حمل و نقل، اوقات فراغت، مواد غذایی و ... ، تعریف کرد. چنین توسعهای زمانی پایدار خواهد بود که در طول زمان شهری از نظر زیست محیطی قابل سکونت و زندگی - هوای پاک، آب آشامیدنی سالم، اراضی و آبهای سطحی و زیرزمینی بدون آلودگی و غیره - ، از نظر اقتصادی بادوام - اقتصادی شهری باید بتوان با تغییرات فنی و صنعتی جهت حفظ مشاغل پایهایاش هماهنگ شود و مسکن مناسب و در حد توان ساکنانش را با یک بار مالیاتی سرانه عادلانه تأمین نماید - .
و از نظر اجتماعی همبسته - الگوهای کاربری زمین، همبستگی اجتماعی و احساس شهروندی - باشد که انسان بتواند در آمدی عادلانه به دست آورد، سرپناه مناسب تهیه کند، احساس را حتی کند و تلاش و وقت خود را وقف حفاظت از تصویر شهر نماید. ساخت یک اقتصاد شهری قوی و شهری قابل زندگی از نظر زیست محیطی، باید با تلاشهایی به هدف حفظ گروههای اجتماعی موجود و ارائه اشکال نوین اداره شهر و کنترل آن، دست در دست هم داده تا بتوانند همبستگی و انسجام اجتماعی را حفظ کنند - غلامزاده . - 4:1393اجرای پروژه های عمرانی به صورت متوازن و در راستای توسعه پایدار شهرها یکی از دغدغه های اصلی مدیران شهری می باشد. هدف از اجرای پروژه های عمرانی که یکی از فاکتورهای تعیین کنندهتوسعه یافتگی شهرها می باشد، خدمت رسانی به شهروندان و رفع نیازهای اولیه آنها اعم از ایجاد آسایش، امنیت و رفاه در محیط زندگی است.
رشد حاشیه نشینی شهرها و افزایش جمعیت، تأمین نیازهای اولیه و امکانات خدماتی توسط حوزه های متولی را با مشکلات فراوانی مواجه کرده است، زیرا افزایش جمعیت آن ها از ظرفیت پذیرش منابع عمرانی و سیستم های خدماتی موجود فراتر رفته است. یکی از مشکلاتی که گریبانگیر شهرها شده عدم توزیع و مکان یابی اصولی خدمات و اجرای پروژه های عمرانی با توجه به معیارها و ضوابط استاندارد می باشد که این مساله مشکلات زیادی از جمله توسعه ناپایدار و ناهماهنگ شهر، عدم توازن در سیمای شهری محلات و نارضایتی برخی از شهروندان را به وجود آورده است.شهرنشینی جریانی جهانی است که پیش بینی میشود در قرن جدید بیش از نیمی از جمعیت جهان در محیطهای شهری زندگی کنند.
فرآیند شهرنشینی در کشورهای جهان سوم در مقایسه با کشورهای صنعتی، دارای شتاب بیشتری است. مثلاً در ایران براساس پیشبینی مؤسسه نظارت جهانی با استناد بر محاسبات بانک جهانی، تثبیت جمعیت کشور در سطح 169 میلیون نفر خواهد بود که اکثریت این جمعیت فزاینده در سطح شهرهای کوچک و بزرگ اسکان خواهند داشت، با توجه به تراکم بالای محلات در حاشیه شهرها،کم برخورداری از امکانات عمومی، گستردگی وسعت آن ها و محدودیت اعتبارات عمرانی، استفاده از روش های نوین مدیریت شهری و سیستم های جدید با توجه به ناکارامدی روش های سنتی ضروری است. هدف این اقدامات، اجرای پروژه های عمرانی و توزیع خدمت رسانی به شهروندان در راستای توسعه پایدار و هماهنگ شهر می باشد - عزیزی . - 3:1384
-2 بررسی محدوده طرح
شهر مشهد از نظر تقسیمات شهرداری به 13 منطقه تقسیم می شود. در این میان منطقه سه شهرداری با توجه به موقعیت و وجود عناصر و فضاهای مهم خدماتی، یکی از مناطق با اهمیت شهر مشهد به شمار می آید. این منطقه از سویی به دلیل دارا بودن فضاهای مهمی که دارای عملکرد شهری، منطقه ای و فرا
