بخشی از مقاله
چکیده
نظارت و بازرسی نقش عمدهای در تغییر ساختار و اصلاح یک حکومت بازی میکند؛ بنابراین ضروری است که مشخص شود چگونه میتوان پوشش، کیفیت و تأثیر نظارت و بازرسی را افزایش داد. در کشورهای غربی به علت شکلگیری نهادهای مختلف در یک دوره طولانی تاریخی و براساس نیازها و بتدریج به دور از کشمکشها و تنشهای تند اجتماعی و همچنین ثبات نهادهای سیاسی، اجتماعی و اقتصادی و طمأنینه در نظام قضائی، پیشرفتهای زیادی در نظارت و بازرسی و رسیدگی به تخلفات حاصل شده است. در نتیجه، تدوین قوانینی که قابلیت برطرف کردن نیازها در بعد ملی راد اشته باشد موجب استحکام و تثبیت موقعیت کشور خواهد شد. بر همین اساس هدف اصلی پژوهش حاضر توسعه و نهادینه سازی نظارت همگانی راهکاری بر نظارت شهروندان به عملکرد شهرداری تهران می باشد.
روش پژوهش توصیفی و تحلیلی و نوع آن کاربردی می باشد. نتایج پژوهش نشان می دهد از آنجایی که نظارت و بازرسی نقش عمدهای در تغییر ساختار و اصلاح یک حکومت بازی میکند، تدوین قوانینی که قابلیت برطرف کردن نیازها در بعد ملی را داشته باشد تا موجب استحکام و تثبیت موقعیت بینالمللی کشورشود. همچنین یافته ها نشان داد نظارت همگانی مبتنی بر دو اصل مسئولیت پذیری شهروندان در قبال بهسازی شهر و پاسخ گویی مدیران شهرداری در قبال عملکرد خود بنا شده است که این دو اصل ارتباط مستقیمی با اعتماد اجتماعی دارند و هر گونه تلاشی در جهت تقویت آنها منجر به توسعه تعامل اجتماعی و فرهنگی می شود.
واژگان کلیدی: نظارت همگانی - - 1888، تعاملات اجتماعی، نهادینه سازی، شهرداری تهران
-1 مقدمه
سامانه نظارت همگانی سازمان بازرسی شهرداری تهران - - 1888 به عنوان »چشم بینای شهرداری تهران« و با شعار محوری »شهروند مسئول– مدیر پاسخگو« اقدام به دریافت و ثبت پیام های مردمی در 4 قالب - انتقاد، شکایت، پیشنهاد و تقدیر و تشکر - می نماید. پل ارتباطی 1888 فاصله شهروندان را با مدیران شهری به حداقل می رساند و در قالب اخذ بازخوردهای محیطی، مدیران را در تحقق آرمان های شهروندان در داشتن شهری سالم و مترقی یاری میرساند.شهروندان تهرانی به واسطه این سامانه و در چهار قالب - انتقاد، شکایت، پیشنهاد، تقدیروتشکر - می توانند در تصمیمگیری ها، تعیین خط مشی ها، برنامه ریزی ها و حل مشکلات و مسایل پیرامون جامعه محلی خود مشارکت فعالانه داشته باشند.
نظارت همگانی، اثر بخشی و سلامت سازمانی شهرداری تهران را از طریق توسعه ارتباطات محیطی با رویکرد عدالت محوری، یادگیری سازمانی و توسعه فرهنگ مسئولیت پذیری و پاسخگویی در درون و برون سازمان تضمین می کند. الزام، سازمان شهردرای یا مرکز نظارت همگانی - - 1888 به پاسخگویی، ریشه در مفهوم شهروند« دارد. نقش تعاملی»شهروند مسئول مدیرپاسخگو« نظارت همگانی و تحقق شعار در بهبود زیست شهری، اهمیت مشارکت شهروندان در مدیریت »پرسشگر و مدیر پاسخگو در بهبود زیست شهری، اهمیت مشارکت شهروندان در مدیریت شهری و الزام مدیران به پاسخگویی است که نتیجه آن در افزایش کارآمدی و سلامت سازمانی متبلور می گردداساسًا. یکی از کارهای ویژه مرکز نظارت همگانی، پاسخگویی به مطالبات و خواسته های مردم است.
بر این اساس، الزام مسئولان و مدیران به پاسخگویی در برابر توقعات مردم به عنوان شهروندانی مسئول عامل مؤثری است که موجب افزایش ضریب کارآمدی نظام اداری از جمله شهرداری شده و ارتقای رضایتمندی عمومی را به همراه دارد. نظام های اداری پاسخگو در درون خود، ساز و کارهایی را برای بهبود عملکرد و تسهیل اصل پاسخگویی فراهم می کنند. تسریع و کیفی سازی فرآیند پاسخگویی در نظارت همگانی، در چهار مرحله کلی دریافت خبر یا خواسته شهروند، ارزیابی، رسیدگی و اطلاع رسانی دسته بندی شده که با توجه به ویژگی های صحیح بودن، دقیق بودن، سریع بودن، شفاف بودن، مستند بودن و قابل درک بودن مشخص شده است - قالیباف، 1389ص. - 3
بی شک توسعه نظارت همگانی و برخورداری از مزایای کارکردی آن در سازمان، قبل از هر چیز مستلزم درک درست از مفهوم نظارت همگانی و ابعاد مختلف آن از حیث مفهومی و کارکردی است. مفهوم نظری نظارت همگانی زمانی قابل درک خواهد بود که فضای کارکردی آن نیز از نظر کیفیت منابع انسانی، ابزارهای فیزیکی، زیرساخت های ارتباطی و سایر عناصر تاثیرگذار بر آن مشخص شده باشد. اگر فضای کارکردی جامعه ای در نظر گرفته شود که در آن دولت الکترونیکی، شهرهای الکترونیکی، شهرداری الکترونیکی، تجارت الکترونیکی، بانکداری الکترونیکی، آموزش الکترونیکی، بهداشت الکترونیکی و سایر واژگانی از این نوع، واقعیت های اجتناب ناپذیر ادبیات اداره امور زندگی مردم در آن جامعه شده باشند، باید به دنبال تعریف و جا انداختن مفهوم مراکز نظارت همگانی الکترونیکی بجای مراکز نظارت همگانی سنتی بود.
باید پذیرفت که فضای زندگی امروز بشر با سرعت در حال تغییر از شکل جامعه سنتی به شکل جامعه اطلاعاتی می باشد. در جامعه اطلاعاتی تولید، توزیع و استفاده از اطلاعات دیجیتالی با فرمت چند رسانه ای، معیار توسعه یافتگی سازمان ها و نهادهای خدمات رسانی در جوامع تلقی می شوند. بنابراین با رشد سریع جمعیت شهر تهران در دهه های اخیر و نقش دوگانه ای که این کلانشهر ایفا می کند، برنامه ریزی و سرمایه گذاری و مدیریت شهری به طرز شگفت انگیزی پیچیده و دشوار شده است. پیچیدگی مسائل و اهمیت آنها نه تنها برنامه ریزان را با واقعیت وجودی این پدیده روبرو می سازد بلکه آنها را وا می دارد روش های قدیم مدیریت شهری را رها کنند و با افکار نو و روش های نوین به مقابله با این مسایل بپردازند.
در این پژوهش ضمن معرفی مهمترین مأموریتهای محوله به سامانه 1888، وظایف ستادی گروه مشارکتهای مردمی - ناظرین - این درگاه و وظایف حوزههای تخصصی و عملکردی شهرداری از جمله حملونقل و ترافیک، شهرسازی و معماری، خدمات شهری، امور اجتماعی-فرهنگی و فنی و عمرانی را نیز تشریح نماید تا شهروندان تهرانی ضمن آشنایی با شرح وظایف هر یک از حیطههای عملکردی شهرداری، حسب مسئولیتپذیری اجتماعی خود علاوه بر مشارکت و همکاری در امور با چشمان تیزبین خود بر کلیه عملکردها نظارت داشته باشند و مطابق قالب های 4 گانه دریافت پیام، نسبت به ارائه نقطهنظرات خود اقدام نمایند. برخی از مهمترین مصادیق ثبت پیام و گروه موضوعات سامانه 1888 نیز با هدف آشنایی و افزایش میزان مشارکت ناظرین، در محتوای این نوشتار لحاظ شده است.
-2 مبانی نظری
مسئولیت پذیری بی ارتباط با مفهوم عام تری همچون نظم اجتماعی نیست که در اکثر علوم به آن پرداخته شده است. "شهروندی فعال معطوف به درگیر کردن مردم در فراگرد تصمیمگیری است؛ مردمی که فرصت پیدا میکنند تا در زمینههای برنامهریزی و انجام خدمات عمومی سخن گفته، به ارتقاء نتایج و خدمات بیاندیشند؛ در واقع شهروند بودن در کاملترین معنای آن، باید موثر و فعال بود. این موضوع به یک خواست درونی بر میگردد، که هم در مباحث سیاسی و هم در اعمال سیاسی مشارکت درگیر شویم - چلپی، 1375ص . - 3 شهروندی فعال به منزله تمرین حقوق سیاسی، اجتماعی و مدنی از طریق تجارب مشارکتی در سطوح مختلف محلی، ملی، بین ملیتی یا فراملی تعریف میشود. شهروندی فعال همان مقدار که با موسسات اجتماعی و سیاسی موجود درگیر است، در بازتولید خواستها و نیازهای عمومی در تعاملات زندگی روزمره نیز اشتغال دارد. شهروند فعال انسانی مشارکت جوست که سرنوشت حیات شهر و محیطی که در آن زندگی میکند، برای او در سلسله مراتب ارزشی، جایگاه والایی داشته و تلاش میکند تا با مشارکت فعال و داوطلبانه، خود را بیشتر به سعادت و خوشبختی نزدیک کند.
از دیدگاه سیاست شهری، مطالبات و تقاضاهای نامحدود شهروندان از رژیمهای شهری عمدتاً معطوف به چند مقوله اساسی است: اول، استفاده از منابع شهری؛ دوم، تأثیرگذاری بیشتر بر سازوکار تصمیمگیریهای شهری؛ سوم، فراهم شدن سازوکارها و ترتیبات نهادی برای تحقق بیشتر مشارکت شهروندی در زندگی شهری؛ و چهارم، تثبیت قانونمدارانه حقوق– وظایف متقابل شهروندان و مدیریت های شهری که شامل حکومت های محلی، حکومت-های شهری، دولتهای شهری، شوراهای شهری، مقامهای اجرایی شهری و شهرداریها میشود - . - Simon Fan,2009 این مقولات در حقیقت بر شکلگیری رابطه میان شهروندان و شهرداریها، که اجرایی ترین نهاد مدیریت شهری هستند، تأثیر به سزایی دارند. از جمله پیامدهای مثبت این رابطه که تقویت، قانونمند کردن و عقلانی نمودن رابطه شهروند- شهرداری برای طرفین رابطه و نیز مدیریت های شهری و به ویژه شهرداریها را در بر دارد میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
-حس تعلق اجتماعی شهروندان به شهر و زندگی شهری و تقویت بسط تواناییهای شهروندان.
-تقویت حس اعتماد اجتماعی شهروندان به نظام مدیریت شهری و شهرداری.
-تقویت حس همکاری میان شهروندان و شهرداری و مدیران شهری.
-حل مشکلات شهری از طریق مشارکت شهروندان و شراکت با شهرداری.
-تقویت سازوکارهای دموکراسی شهری از طریق تحقق وظایف – حقوق شهروندی و شهرداری.
-1-2 نظارت همگانی
نظارت همگانی عبارت است از انعکاس نظام مند و مستمر بازخوردهای محیطی به سازمان به منظور ارتقاء سطح سلامت اداری و کارآمدی . نظارت همگانی مطابق آیات قرآن کریم اقدامی بازدارنده و مانع انحطاط است. در اسلام نظارت همگانی در مسائل سیاسی منجر به سالم سازی اجتماع در ابعاد گوناگون می شود. اصل هشتم قانون اساسی، مهمترین اصل در این زمینه است، »امر به معروف
