بخشی از مقاله
چکیده
شعر امروز با زمانشناسی نیما یوشیج دگرگونی در شکل و درون مایه را آزمود. نیما ، شاعر امروز را با جامعه آشنا ساخت و خود جامعهگراترین شاعر روزگار خود شد. پس از نیما همان نوآوریهای شاگردان او در دهه های 30 و 40 جلوه ای تازه به این شعر بخشید. اوج گیری خیزش همگانی ایرانیان در دهه های 50 ،پدید آمدن ادبیات تازه ای را از جمله جریان شعر انقلاب در پی داشت.شاعران به عنوان پیشروترین اعضای نهاد اجتماعی همواره در فراز و فرودهای اجتماعی نقشی ویژه بر عهده دارند. از این رو می-توان در متن آفرینشهای هنری شاعران، سلسله رویدادهای اجتماعی عصر شاعر را کشف، استخراج و تحلیل نمود.
در جریانسازی شعر انقلاب، شاعرانی چون: علی معلم، سیدحسن حسینی، اکبر بهداروند، یوسفعلی میرشکاک، قیصر امینپور و...از نامهای برجسته به شمار میآیند که میتوان با بررسی آثارشان، تاریخی منطبق با واقعیتهای اجتماعی همعصرشان را کشف کرد.در این پژوهش با بررسی زندگی و شعر قیصر امین پور به عنوان یکی از این شاعران تاثیرگذار جریان شعر و انقلاب، زمینه های اجتماعی شعر او را تحلیل خواهد شد.
کلید واژهها: قیصر امینپور، جامعه، زمینه اجتماعی، شعر، شعر امروز.
مقدمه
شعر انقلاب از جمله جریانهایی است که هم زمان با پیروزی انقلاب رشد کرد. این اتفاق در زمانی شکل میگیرد که شعر معاصر با برخورداری از آثار شاعران نامآوری هم چون نیما یوشیج، احمد شاملو، مهدی اخوان ثالث، فروغ فرخزاد، سهراب سپهری آرام آرام تاثیرگذاری خود را به نمایش گذارده بود اما به مرور زمان و در اثر تکرار تقلیدی تجربیات موفق، سیری نزولی را طی میکرد و آن چنان که گفته شد، بیش از همه از تعدد تئوریهای وارداتی و جناحبندیهای هنری رنج میبرد و آسیب میدید. شعر انقلاب در چنین شرایطی ظهور میکند و زمینهساز جریان ادبی متفاوتی در عرصهی ادبی میشود.
در چنین شرایطی، هوشمندی و زمان شناسی برخی از شاعران جوان که آشنایی درستی با تجربه های پیش از خود و قابلیت های کشف شده ی شعر دهه های چهل و پنجاه داشتند، این فرصت را ایجاد کرد که با بهره مندی از این آموخته ها و توانمندی های دیگری که برآیند تلاش و تمرین خود آنان بود ، شعری متفاوت با شعر ایستای سالهای آغازین انقلاب بیافرینند و برای تثبیت و گسترش ویژگی های شعر پیشنهادی خود بکوشند. ضرورت پرداختن به این دوره از شعر امروز از همین تاثیرگذاری و اقبال عمومی آن اهمیت دو چندانی پیدا میکند.
اکنون در شرایطی که سالیانی از این اتفاق سپری شده است ضرورت بازنگری و کشف چگونگی های هنری این نوع از شعر و آفاق فکری آن، امری ناگزیر است که پژوهندهگان و منتقدان بسیاری با استناد به گزیدههای شعر این دوره، شعر انقلاب و جنگ را بررسی کردهاند.
فرضیه های تحقیق
تأثیر انقلاب و جنگ مهمترین مؤلفه های شعری قیصر است.قیصر با حضور داوطلبانه در رویدادهایی همچون انقلاب وجنگ و حضور فکری در عرصه های سیاسی دهه 70 و 80 جامعه محوری خود را به نمایش گذاشته است.قیصر از دیدگاه شعریش شخصیتی جامعه گرا و مردم اندیش داشته است.
پیشینهی تحقیق
تاریخ معاصر سرزمین ما، تحولات اجتماعی متعددی را پشت سر گذاشته است که این تغییرات موجب تغییر در ساختارهای اجتماعی گردیده است. آثار هنری طبیعتاً علاوه بر کارکردی آفرینشی خود موجب قوام و تحقق فرهنگ وتمدن یک ملت میگردند. به تعبیری این آفرینشها به عنوان زبانی گویای جوامع همعصر خود، معرف تحولات و تغییرات ساختاری به وجود آمده در دوراهی خویش خواهند بود.به هر شکل آنچه حقیقت دارد این است که هر هنرمند یا ادیبی، اثرش از جامعهای که در آن رفت و آمد آمد دارد، القاپذیر است.کشف زمینه های اجتماعی شعر امروز در حقیقت بازخوانی واقعیت هایی اجتماعی است که شعر به عنوان نهادی اجتماعی از آن متاثر گردیده است.
از این رو رویدادهای اجتماعی را میتوان در لابلای شعرهای معاصر کنکاش نمود. این تاثیر دو سویه باعث گردیده است که بر اساس رویدادهای اجتماعی، جریان های متنوعی نیز در حوزه ی شعر ایجاد گردد که متضمن معرفی ایدئولوژی ها و اعتقادات جریان های سیاسی و اجتماعی وقت بودهاند. بطور کلی تا به امروز پژوهشهای زیادی درباره ی قیصر صورت گرفته است ولی با این درون مایه تابه حال نه تنها راجع به این شاعر بلکه هیچکدام از شاعران معاصر تحقیقی صورت نگرفته است ، لذا ضرورت انجام آن بیش از پیش احساس میشود .به همین منظور ما مضمون جامعه شناسی شعر قیصر امین-پور و بازتاب آن در اشعار ش را در این نوشته بررسی خواهیم کرد.
متن
ارتباط متقابل ادبیات و جامعه برای هر مخاطبی موضوعی ضروری و بدیهی است. البته این موضوع، منحصر به ادب نیست بلکه این رابطه در ذات جامعه ودیگر هنرها نیز برقرار است با این تفاوت که در ادبیات بازتاب چشمگیرتری نسبت به هنرهای دیگر دارد. در این خصوص و با اعتقاد به گستردگی این ارتباط در زنجیرهی ارتباطی جامعه و ادبیات به مولفه های جامعه شناسی ادبیات خواهیم پرداخت.
جامعه و رویدادهای اجتماعی هر دوره، آثار هنری ارائه شده در آن عصر را تحت تاثیر قرار میدهد، تاثیری که هنرمند، ناخواسته و بیاطلاع آن را در متن اثر خود وارد مینماید و اگر پیرامون این تاثیرپذیری او را بازخواست نمایند، شاید آن را انکار کند. اما آنچه حقیقت دارد ایناست که هر هنرمندی یا ادیبی، اثرش از جامعهای که در آن میزید تاثیر میگیرد. اما این رابطه، یک جانبه و یک طرفه نیست، آثار هنری نیز به نوبه ی خود نه تنها بر جامعه ی عصر خود تاثیر میگذارند بلکه بر جوامع آینده نیز بیتاثیر نیستند.
