بخشی از مقاله
چکیده
با وجود سابقه شش هزار ساله حسابداری درجهان و ویژگی متمایز این رشته - کاربرد آن در همه سازمانهای دولتی، عمومی و بنگاههای خصوصی بزرگ و کوچک - و با توجه به رشد چشمگیر تحقیقات حسابداری و نظریه های مرتبط با آن تمایل بسیار ناچیزی در زمینههای تحقیقات عملی مشاهده شده است و این به معنای آن است که پژوهشگران دانشگاهی جنبه های کاربردی این دانش و همچنین مسایل و موضوعاتی را که ارتباط مستقیمی با عمل دارد را نادیده گرفته اند حال با گذشت بیش از یک قرن از استقلال این رشته و آموزش آن در دانشگا هها و همچنین گذشت نیم قرن از شکل گیری آن در ایران و دسترسی فراوان به انبوه اطلاعات علمی و تحقیقات مالی در دهه اخیر، موانع و مشکلات در جهت همسویی تحقیقات، آموزش و عمل حرفه حسابداری در ایران وجود دارد. در این مقاله سعی شده است دلایل این عدم همسویی را روشن سازد و راه کارهای عملی برای حل این مشکل ارائه نماید. بررسی های تحقیق نشان داد که شکاف زیادی بین دیدگاههای نمایندگان طیف تئوریکی - دانشگاهیان و محققین حسابداری - و عملی - مدیر مالی شرکتهای برتر بورس، مدیران مالی شرکتهای خصوصی، مدیران شرکتهای خصوصی حسابداری - راجع به اولویتهای تحقیقاتی وجود دارد و به منظور حل مشکلات این حرفه و نیاز جامعه نه تنها باید سه حوزه تحقیقات، آموزش و عمل باهم همسو باشند بلکه باید متناسب با شرایط اقتصاد کشور هماهنگ شود.
واژگان کلیدی: آموزش حسابداری، تحقیقات حسابداری، عمل حسابداری.
مقدمه از هم گسیختگی، نامرتبط بودن و ناکارآمدی تحقیقات حسابداری به همراه محتوای آموزشی نا مناسب که معمولا مبتنی بر
ترجمه کتابهای لاتین است و همچنین فایدهمندی حسابداری تنها از جهت الزام قانونی و مشخص نبودن جایگاه حرفه در نظام تصمیم گیری شرکتها عواملی است که بررسی ارتباط بین سه عنصر تحقیقات، آموزش و عمل حسابداری را ضروری می سازد. بازنگری سه عنصر فوق در نظام حسابداری ایران نشان میدهد که هر یک از این عوامل در انزوا به سر می برند به گونهای که چنین انزوایی منجر به کاهش محبوبیت در بین محققین و دانشگاهیان شده است. - اعتمادی و فخاری، - 1383 حسابداری به عنوان دانشی که نیاز اطلاعات مالی و غیر مالی یک سازمان را برای استفاده کنندگان صورتهای مالی فراهم می آورد برای حفظ کارایی و اثربخشی خود در جهت ایفای مسئولیت خویش باید دایما پویا باشد و این امر میسر نیست مگر با تحقیق و آموزش صحیح به فراهم آورندگان این اطلاعات.
با وجود فعالیتهای پژوهشی محققان دانشگاهی درزمینه جنبههای عملی حسابداری، جنبههای کاربردی تحقیق نادیده گرفته شده و پژوهشگران دانشگاهی به مسایل و موضوعاتی که ارتباط مستقیمی با عمل دارند بیتوجه بودهاند. که این امر منجر به ایجاد شکاف عمیق بین دیدگاههای نمایندگان طیف تئوریکی و عملی راجع به الویتهای تحقیقاتی شده است. وجود این فاصله ممکن است یا به دلیل عدم آموزش جدیدترین روشها ومفاهیم حسابداری توسط اساتید دانشگاهها و یا ناشی از عدم توجه پژوهشگران به ارتباط بین تحقیق و عمل باشد. این مقاله به بررسی این فاصله پرداخته و در نهایت راه حلهای عملی ممکن را پیشنهاد می کند.
پیشینه نظری
اسکاپنس - Scapens, 1982 - در کتاب خود بیان کرده است که تنها تعداد محدودی از روشهای کنترل مالی و سرمایهگذاری که در کتابهای دانشگاهی بررسی میشوند، در شرکتهای امریکایی و انگلیسی کاربرد دارند. لین و همکاران - 2005 - در تحقیقی دیدگاه شاغلان در حرفه، استادان دانشگاه و دانشجویان، برای تعیین دانش و مهارت های مورد نیاز برای دانشجویان رشته حسابداری مورد بررسی قرار دادند بیان کردند که بین دیدگاه های گروه های مختلف تفاوت معنی دار وجود دارد و اصلاح برنامه آموزش حسابداری، نه تنها ضروری بلکه الزام آور است. ادوارد و امانوئل - Edwards & Emmanuel, 1990 - در یک نظر سنجی از شاغلان حرفه برای اولویتبندی سرفصلهای حسابداری مدیریت نشان دادند که بین نظریه و عمل، فاصله وجود دارد و دلیل آن تأ کید دانشگاهیان بر چارچوب نظری و نظر شاغلان حرفه بر ارتباط بیشتر تحقیقات دانشگاهی با مسائل عملی بوده است. راگوتامن و همکاران - 2007، - Regothaman et al در تحقیقی به این نتیجه رسیدند که از نظر شاغلان در حرفه، مهارت های ذهنی و در مقابل از نظر استادان دانشگاه، مهارت های ارتباطی، مهارت های بین فردی، دانش حسابداری و توانایی رهبری از اولویت برخوردار است.
بلیزی و همکاران 2008 - ، - Blazey et al نیز درمقاله مشابهی بیان کردند که شاغلان در حرفه بر مهارت های فکری و بین فردی تاکید دارند اما دانشجویان رشته حسابداری بر مهارت های ارتباطی و بین فردی و در نهایت استادان دانشگاه بر مهارت های فکری، خود مدیریتی، ارتباطی و بین فردی تاکید فراوان دارند. مطالعات داخلی نوروش و مشایخی - 1384 - ، در تحقیقی، وجود فاصله ادراکی بین دانشگاهیان و شاغلان حسابداری مدیریت را بررسی کردند. آنها با استفاده از پرسشنامهای که در اختیار دانشگاهیان و افراد شاغل در حرفه قرار گرفته بود، نتیجه گرفتند که بین دیدگاههای دو گروه مورد مطالعه در مورد مفهومها و روشهای پیشرفته حسابداری مدیریت و نیز برخی مهارتها و ویژگی های مورد نیاز برای فارغالتحصیلان حسابداری که قصد ورود به مشاغل حسابداری مدیریت را دارند، فاصله وجود دارد.
نوروش - - 1382 مشکل آموزش حسابداری را کمبود نیروی انسانی مورد نیاز، دانشجویان واجد شرایط و محتوای برنامه درسی می داند و بیان می کند برای دستیابی به برنامه درسی موثر، باید در مسیر فعلی برنامه درسی تغییر بنیادی صورت گیرد. رهنمای رودپشتی - 1388 - در تحقیقی به تعیین اولویت گرایش های تخصصی حسابداری پرداخت و به این نتیجه رسید که اساتید دانشگاه گرایش حسابداری مالی، دانشجویان دکتری گرایش حسابداری مدیریت و شاغلین در حرفه گرایش حسابرسی را اولین اولویت در راستای تامین نیاز های جامعه مالی ایران می دانند. مجتهدزاده و همکاران - - 1389 در تحقیقی اهمیت و کفایت دانش و مهارت های مورد نیاز برای دانش آموختگان رشته حسابداری را از دید استادان دانشگاه ، شاغلین در حرفه و دانشجویان حسابداری مورد بررسی قرار دادند نتایج نشان داد، که بین دیدگاه های گروه های مختلف تفاوت معنی داری وجود دارد و آموزش مهارت های تجاری /مدیریتی در برنامه های آموزشی از اولویت بالاتری برخوردار است.
دهقان دهنوی و معین الدین و صبا - - 1391 در تحقیق خود تحت عنوان " تعیین اجزای دانش و مهارت آموزش حسابداری در محیط های تجاری جدید با رویکرد مدلسازی معادلات ساختاری" به شناسایی دانش و مهارتهای مورد نیاز برای آموزش حسابداری با توجه به تغییرات محیط تجاری به منظور تطابق نیازهای حرفه و آموزههای دانشگاهی پرداختند و نتایج آنها نشان داد که با توجه به عدمهماهنگی نیازهای جامعه حرفهای حسابداری با آنچه که در دانشگاه آموزش داده می شود بازنگری در برنامه درسی آموزش حسابداری ضرورت دارد. بهرامی نسب و اخلاقی و عبدی - - 1391 در تحقیق خود به مقایسه آموزش حسابداری در کشورهای مختلف پرداختند و نتایج آنها نشان داد که سسیستم آموزشی هر کشور متناسب با شرایط اقتصادی آن کشور تا حدودی با کشورهای دیگر متفاوت است. نتایج تحقیق آنان نشان می دهد که بیشترین دروس تخصصی در کشور استرالیا در نظر گرفته شده است و نظام آموزشی حسابداری این کشور مبتنی بر دروس نظری و کارآموزی می باشد، که به نظر می رسد یکی از کاملترین و بهترین نظا مهای آموزشی است.
نوروش و رستمیان و دادگر در تحقیق خود تحت عنوان بررسی اثر بخشی برنامه آموزش حسابداری در مقطع کارشناسی ارشد - - 1391 نشان دادند که برنامه جاری آموزش حسابداری از اثربخشی مطلوبی برخوردار نمی باشد. حجازی و عامری و کرمی - - 1391 در یک بررسی در زمینه نیازمندیهای آموزش حسابداری به این نتیجه رسیدند که دانشگاهها به عنوان فعالان در فرایند یادگیری و آموزش باید از اهمیت تقویت مهارت های دانشجویان آگاه گردیده و متناسب با تغییرات در محیط و انتظارات از حرفه حسابداری به پرورش دانشجویان بپردازند .آشنا نمودن دانشجویان با مهارت هایی در زمینه تلاش برای یافتن شیوه های نوین در امر آموزش، گنجاندن تحقیقات در امر آموزش، توجه به جنبه های نظری به جای توجه صرف به جنبه های عملی در آموزش حسابداری از جمله زمینه هایی است که می تواند در پرورش دانشجویانی با قدرت تحلیل مسائل و توانایی حل مشکلات و نیز پاسخگویی به نیازهای صنعت موثر باشد.
بشیری منش و شاهرخی در مقاله خود تحت عنوان درک یادگیری دانشجویان حسابداری - - 1391 نشان دادند دانشجویان رشته حسابداری در دانشگاه های مورد بررسی از سطح دانش مناسبی در رابطه با مبانی حسابداری برخوردار هستند ولی سطح یادگیری آنها در رابطه با سایر مباحث مربوط به حرفه یا مسائل روز حرفه مناسب نیست. وضعیت آموزش در ایران هیئت استانداردهای بینالمللی آموزش حسابداری در استاندارد شماره 2، "محتوای برنامههای آموزش حسابداری حرفهای" تاکید دارد که دانشجویان باید دانش حرفهای، مهارتهای حرفهای و اخلاقیات و رویههای حرفهای را کسب کنند و باید بتوانند این عوامل را یکپارچه سازند و در این راه میتوان از اعضای حرفه حسابداری نیز برای توسعه مهارتهای حرفهای استفاده کرد.
