بخشی از مقاله
چکیده
توجه به آموزش وپرورش یکی از مهم ترین عوامل توسعه کشورها به شمار می رود و از طرفی رسیدن به اوج تعالی و توسعه ی پایدار در گروی ارتقای منابع انسانی است چرا که منابع انسانی با ارزش ترین عامل تولید و مهم ترین سرمایه هر سازمان محسوب می شوند.با عنایت به جایگاه ویژه آموزش وپرورش در توسعه پایدارو جایگاه معلم به عنوان عنصر اصلی در آموزش و پرورش مطابق با سند تحول بنیادین، توسعه حرفه ای معلمان از اهمیت و ضرورت خاصی برخوردار است؛ چراکه انجام هر تحولی در روش ها و رویکردهای آموزشی و برنامه های درسی، بدون تحول در معلمان و توسعه حرفه ای آن ها ممکن نخواهد بود و یکی از روشهای توسعه حرفه ای معلمان توجه به تجارب حرفه ای آنها، و بسط و توسعه این تجارب و واکاوی و بهبود آنها در قالب روایت پژوهی یا پژوهش روایی است که در این مقاله به شیوه مروری-تحلیلی به تصریح مبانی و پیش فرضهای روایت پژوهی و مفهوم تجربه و تجربه کاوی پرداخته شده است.
کلمات کلیدی: توسعه حرفه ای معلمان، منابع انسانی، روایت، روایت پژوهی،تجربه.
.1 مقدمه و هدف و مرور پیشینه
از منظر تحولات جهانی تعلیم و تربیت ناظر به کمیسیون بین المللی آموزش و پرورش برای قرن 21هیچ اصلاحی نمی تواند بدون همکاری و مشارکت فعال معلمان اثربخش،موفق شود،بنابراین یکی از مهمترین اجزایی که نظام آموزش و پرورش بر پایه آن استوار بوده معلم است؛بطوریکه در سالهای اخیر اغلب سیاستگزاران و متخصصان تربیتی هر چه بیشتر دریافته اند که در مقای سه با سایر عوامل سخت افزاری و نرم افزاری، هر گونه ا صلاح وپی شرفت در کیفیت آموز شی دانش آموزان، به طور مستقیم به کیفیت عملکرد تربیتی و حرفه ای معلمان وابسته بوده است و به عبارت بهتر، اثربخشی آموزشی تا حدود زیادی به اثربخشی معلم بستگی دارد - آندرسون،1387، نقل از قهرمانی فرد و سیدعباس زاده،28،. - 1397توسعه حرفه ای معلمان و مدیران نقش حیاتی در فعالیتهای اصلاحی مدارس دارد - جعفری و همکاران،1396 ،. - 74
توسعه حرفه ای معلمان عبارتست از فرایندها و فعالیتهای طرح ریزی شده به منظور افزایش دانش، مهارتها و نگر شهای حرفه ای معلمان تا اینکه بتوانند موجب بهبودیادگیری دانش آموزان شود - گا سکی1، - 2010 یافته های پژوه شی کلاندینین و کانلی1، 2000؛ دیکینسون2، 2012؛ متأوس3، 2012؛ آوالوس4، 2011 وجوکار و همکاران،1395، نشان می دهد که پژوهش روایی در آموزش و رشد حرفه ای معلمان، تثبیت هویت حرفه ای، تدوین منطقی تر برنامه های در سی، ت سهیل فرایندهای پیچیده تدریس، تربیت معلم پژوهنده، بهبود نگرش حرفه ای و غنای تجارب ادراکی دانشجومعلمان تربیت معلم و معلمان تاثیرات سازنده و نقش موثری ایفا می کند.تا به امروز اغلب پژوهشها و مطالعات دانشگاهی به گونهای غیر روایی انجام شده است.
حتی در بسیاری از موضوعات، دادههایکمّی و مفروضات خوشبینانه در مورد کشف روابط علت و معلولی، گواهی بر استیلای نظریه و روش غالب پژوهشی اثباتگرایانه5 بر افکار و اندیشههای پژوهشگران را هویدا میسازد - کلاندینین6، استفانی پینگر و گری دینیس7، 2007، . - 3در بیش از دو دهه گذشته، »روایت8«رشد فزایندهای در دو جهت داشته است: به طور عام به عنوان واژهای که در ادبیات پژوهش تربیتی رخنه کرده است و اخیرا و به طور خاص به عنوان یک روش پژوهشی نوظهور با قابلیت استفاده در طیف وسیعی از رشتهها - از فلسفه، تعلیم و تربیت، الهیات و روانشناسی گرفته تا اقتصاد، پزشکی، زیستشناسی و مطالعات محیطی - - وبستر و مرتوآ9، 2007، . - 1 راشتون2000 - 10، - 147 به گسترش استفاده از پژوهش روایی در تعلیم و تربیت اشاره کرده و بیان کرده است که پژوهشگران تربیتی از روایتها در موقعیتهای زیادی برای افزایش بصیرت در مورد نحوه تفکر معلمان - کریج11، 1995، - 1998، چگونگی ادراک بچهها از معلمهایشان - لینکن12، 1995؛ توماس و مونتومری13، - 1998 و نحوه کار مدارس - کورتازی14، - 1993 استفاده کردهاند.
کانلی و کلاندینین - 1990 - 15، روایتهای معلمان را به مثابه استعارهای برای رابطه تدریس-یادگیری تلقی میکنند و ادعا میکنند که روایتهای زندگی، زمینهای مناسب برای معناسازی درباره موقعیتهای مدرسهای فراهم میکنند.زارنیوسکا2007 - 16، - 383 از مطالعه کلارک 17در سال 1972 که در خصوص سه دانشگاه در آمریکا انجام شده است به عنوان یکی از اولین مطالعات روایی انجام گرفته در مطالعات سازمانی نام میبرد. اگر چه کلارک از دانشمندان حوزه مدیریت و سازمان نبود اما توانست در بین این سه دانشگاه داستانهایی با ریشههای تاریخی بیابد که به شناخت این سازمانها کمک شایان توجهی نمود.پژوهش روایی، مجموعهای از داستانهای بشر درباره تجربه است. پژوهش روایی برای پژوهشگران چارچوبی غنی فراهم میآورد تا بدان وسیله به بررسی روشهایی بپردازند که افراد از طریق آنها داستانهای زندگیشان را به تصویر میکشند - وبستر و مرتوآ، 2007، . - 1 پژوهش روایی در زمره روشهای پژوهش کیفی قرار داشته و از نظریه تفسیری1 سرچشمه میگیرد و هدف آن فهم پدیده از طریق مفاهیمی است که افراد به آن پدیده نسبت میدهند - شعبانی ورکی، . - 2007
با توجه به ضرورت توسعه حرفه ای معلمان به عنوان مهمترین رکن تحول نظام آموزش و پرورش و عامل انسانی توسعه و در راستای اسناد بالادستی نظام آموزش و پرورش جهت تربیت معلم پژوهنده در دانشگاه فرهنگیان که از سال 1391 متولی اصلی تربیت معلم کشور در سند تحول بنیادین آموزش و پرورش معرفی شده است در برنامه های تربیت معلم و بهسازی نیروی انسانی بازنگری علمی صورت گرفته است که توجه به تجارب و واکاوی تجارب معلمان در زندگی حرفه ایشان و توسعه حرفه ای آنها را هدف قرار داده است و به همین جهت نیز دروس کارورزی مبتنی بر روایت پژوهی و درس پژوهی طراحی و تدوین و ارایه شده است.
ولی طبق مطالعات انجام شده عدم آگاهی دانشجومعلمان و اساتید و معلمان راهنما در مدارس از مفهوم روایت پژوهی یا پژوهش روایی یکی از مشکلات جدی در راه تحقق اهداف کارورزی حرفه ای و تجهیز معلمان به مهارتها و شایستگیهای لازم و مانعی در راستای توسعه حرفه ای آنها،عنوان شده است - جوکار و همکاران،1395، - 19که این مطالعه مروری -تحلیلی با بررسی منابع شامل 23کتاب و مقاله مرتبط با مفهوم و تصریح و تلخیص پیش فرضهاو مبانی فلسفی روایت پژوهی و مفهوم تجربه و ارکان تجربه، ضمن کمک به شفافیت مفهومی روایت پژوهی و تجربه در راستای توسعه حرفه ای معلمان انجام شده است.
.2 روش پژوهش
در این مطالعه، با تحلیل متون و پی شینه کاوی به شیوه ی مروری - تحلیلی، جایگاه روایت پژوهی و تجربه کاوی روایتی در توسعه حرفه ای معلمان و تعلیم و تربیت، شفاف سازی و تصریح گردید و سپس به جستجوی متون مرتبط با پیش فرضها و مبانی فلسفی روایت پژوهی و مفهوم تجربهو بسط تجربه مرتبط با موضوع پرداخته شدو در این میان از بین 47 مورد کتاب و مقاله مرتبط باموضوع از طریق نمونه گیری هدفمند،23 کتاب و مقاله مورد تحلیل و بررسی وخلاصه و ارزیابی قرار گرفت.
.3 پیشفرضها و مبانی فلسفی روایت پژوهی یا پژوهش روایی
مورگان، ریگل و فریر 2007 - 2، - 82 تاکیدات پژوهش روایی را در قیاس با پیشفرضهای مورد تاکید در پژوهشهای اثباتگرایانه در جدولی مانند جدول - 1 - نشان دادهاند:
