بخشی از مقاله
مقدمه
اصلی ترین تکلیف در حوزه تعلیم و تربیت ، یادگیری و آموزش است و هر معلمی علاقمندی خاصی به این امر دارد که دانش آموزان چگونه یاد می گیرند و چگونه می توانند بهتر یاد بگیرند. تغییر، یادگیری و کار آمدی تفکر و پویش اندیشیدن تلاش عمده تعلیم و تربیت است. بر اساس رویکرد سازنده گرایی1 دانش در دو سطح متفاوت سازماندهی و بازنمایی2 می شود: سطح صوری آشکار و هشیار و سطح عمیق ،ضمنی و ناهشیار . پردازش های سطحی ، آشکار و هشیار از توصیف های آشکار فرد از خود و دنیا تشکیل شده است. اما سطوح عمیق و ضمنی به فرضیه های محوری و زیر بنایی فرد درباره خود و واقعیت مربوط بوده و قواعد انتزاعی اند که به وسیله بازنمایی های تمثیلی3 و تحلیلی گسترش یافته اند.
یک فرض اساسی این است که این معانی ضمنی و سطوح عمیق بازنمایی با مدلهای ذهنی طرح واره یی در ارتباط بوده و در سطوح عالی معمولاً به وسیله جمله های معمولی بیان نمی شوند، بلکه در قالب تمثیل و استعاره4 خود را نشان می دهند - نظیری،1383؛ به نقل از عیسی زادگان ، . - 1387 اغلب پژوهش ها در حوزه علوم شناختی در خصوص استعاره که جهت فهم عمیق تر نقش آن در زبان بشری ، تفکر و اخیراً هوش مصنوعی انجام شده در نهایت منجر به افزایش این اتفاق نظر در بین علاقمندان شده است که کارکردهای ذهنی به طور ذاتی استعاره یی و کنایه یی است - بور بیلی5 ،. - 2004
درحوزه تعلیم و تربیت ، استعاره ابزاری است که می تواند به معلمین کمک کند تا بتوانند مفاهیم ضمنی آموزش و یادگیری را آشکار سازنند. استعاره بخشی از تفکر و فرایند یادگیری است که درباره نقش اساسی آن در تعلیم وتربیت توجه زیادی به آن نشده است. امروزه یادگیری برای تفکر و تفکر برای یادگیری یک چالش اساسی در تعلیم و تربیت است و این امر محقق نخواهد شد مگریادگیری برای تفکر و تفکر برای یادگیری روی دهد - ریچارد و پرکنیز1، . - 2005 امروزه تعلیم و تربیت دنبال تفکر علمی، ذهن علمی و مغز علمی است. با تعمقی در خصوص ارتباط استعاره با سایر توانمندی های شناختی، پژوهش ها نشان می دهد استعاره با رفتار اکتشافی، با تصویر سازی ذهنی، سهولت ادراکی ، پردازش تصویری و کلامی و درگیرشدن پردازش اطلاعات نیمکره راست و چپمغز و با انعطاف پذیری تفکر خلاق رابطه دارد - گلیکسون و کرامر2، 1993 ، کوپ3، . - 1995
استعاره و تفکر استعاره یی با قیاس ، تشبیه ، تفکر انتقادی ، بسط ذهنی و حافظه نیز در ارتباط است.نظر بر این است وقتی تفکر استعاره یی فرایند های عقلانی و شهودی را با هم ترکیب می کند با حل مساله ، یادآوری، بازنمایی، با حافظه کوتاه مدت، بویژه با حافظه دراز مدت - معنایی - نیز رابطه پیدا می کند - لاو4، . - 2008 عده ای استعاره را یک ابزار یافتاری و عده ای آن را ابزار شناختی دانسته اند. در کل این موضوع در حوزه یادگیری و آموزش مورد توجه زیادی قرار نگرفته است.لذا هدف مقاله حاضر بررسی مروری مبانی نظری و پژوهشی در خصوص استعاره وجایگاه تفکر استعاره یی در تعلیم وتربیت است.
استعاره : تحلیل روان شناختی
استعاره در معنای خاص عبارت است از استفاده از مفاهیم ملموس یا معلوم - مبنا یا پایه - در رساندن مفاهیم انتزاعی یا مجهول - حوزه آماج - بر اساس تمثیل - خرازی، دولتی، 1388 - .استعاره یک مکانیسم مفهومی است که از طریق آن مفاهیم انتزاعی فهمیده شده و فرد به استدلال انتزاعی می پردازد - فایبر گیت5، . - 2004 عناصر مختلفی استعاره ها را در بر می گیرد که از جمله مهمترین آن تداعی های کلامی ، باز نمایی های انتزاعی و تصویر پردازی است. بر اساس نظریه ی رمز گردانی دوگانه6 ، پی ویو7 - 1979 - اطلاعات در دو شکل کلام و تصویر و در دو نظام متفاوت در مغز پردازش می شوند. به نظر او هم فرایند تصویر سازی ذهنی و هم پردازش کلامی ، هر دو در استعاره نقش دارند. استعاره را نشانه نشانه نشانه ها8 یا فرا نشانه9 نامیده اند - قاسم زاده، . - 1999
مهمترین کارکرد این سیستم تسهیل در انتقال اطلاعات است. نوع پردازش در فهم استعاره یی بر اساس الگوی پردازش صعودی - 1 داده خاست - نیست بلکه عمدتاً تحلیلی و بر اساس پردازش نزولی - 2 فرضیه خاست - است - کنت نر و هولیاک3 ، . - 1997 کوپ کوپ - 1995 - معتقد است کهاستعاره و کاربرد آن موجب فعال شدن نیمکره راست و چپ مغز می شود و در تایید فرضیه نیمکره یی بیان می کند محتوای تصویری استعاره در نیمکره راست و ساختار یا شکل گزاره یی آن در نیمکره چپ پردازش می شود. نیمکره تحلیل گر چپ جایگاه مناسبی برای ساختار قیاس منطقی استعاره است و نیمکره دیداری فضایی راست ، جایگاهی برای پردازش شناخت تصویری آن، محصول این پردازش موازی شناختاستعاره یی است که کیفیت خود را دارا ست .
استعاره از آنجایی که ترکیبی از تصویر و مفهوم است در حوزه آموزش و یادگیری اثری همچون یادگیری چند رسانه یی دارد و می تواند در کیفیت یادگیری تاثیر شگرفی داشته باشد - دوتکه و رینک4، . - 2006 به عنوان نمونه رینولدز و شوارتس1983 - 5 - 1983 نشان دادند پاراگرافی که با یک نتیجه گیری استعاره یی تمام می شوددر مقایسه با پاراگرافی که به صورت بیانی و لفظی تمام می شود قابلیت یاد آوری زیادی دارد. در بررسی و نقش تاثیر استعاره های مفهومی - استعاره هایی که حامل طرح واره هایی می باشند و چندین مفهوم استعاره یی دیگر را در حوزه معنایی خود ایجاد می کنند - در باز نمایی و میزان باز شناسی مواد خوانده شده در متن،تحقیق نشان می دهدکه گنجاندن استعاره های مفهومی در یک متن بر باز نمایی خوانندگان آن متن و افزایش میزان باز شناسی مواد خوانده شده موثر است - آلبر یتون6، مک کون و جریگ7، . - 1995
استعاره یک نوع خاص از ارتباط است که در برگیرنده مفاهیمی مثل مشابهت، مناسبت یا ارتباط، تلفیق، نوظهوری و ناهمخوانی است. در کل استعاره هم ابهام ایجاد می کند و هم روشنگری.خلاف قاعده ایجاد شده توسط استعاره باعث می شود توجه بر انگیخته شود و این توجه یک نوع نا همخوانی ایجاد کرده و موجب تنش می شود این عدم تعادل پیش نیاز یک نوع تفکر خلاق است.یکی دیگر از عوامل مرتبط با استعاره، تمثیل یا قیاس تمثیلی است. استعاره ها خود نوعی خاص از تمثیل ها هستند. در تمثیل، توازی گرایی ساختاری8یا مطابقت بین عناصر، مثل تناظر یک به یک - ایزو مورف - در ریاضیات است - هولیاک9 ، . - 2005 در
