بخشی از مقاله
چکیده
نامه 53 نهج البلاغه یکی از فصول درخشان این کتاب ارزشمند است، که حضرت آن را هنگام انتصاب مالک اشتر به عنوان والی و حاکم سرزمین مصر نوشته اند. در این نامه مسائل مهم حکومتی بیان شده است توجه دقیق به مسائل مطرح شده در این نامه گویاي اندیشه سیاسی آن حضرت می باشد. در این نامه حضرت علی - ع - با توجه به اوضاع آشفته سیاسی در مصر مباحث مهمی را مطرح کرده است. یکی از این مباحث مهم مطرح شده، مسئلهي تأمین امنیت در ابعاد مختلف اعم از فردي، سیاسی، اقتصادي، قضایی و... و گروههاي امنیتی و نظامی و مسائل مربوط به آنهاست. از منظر حضرت علی - ع - هدف اولیه تشکیل این گروهها حفظ تمامیت ارضی و تضمین امنیت داخلی و خارجی است. آن حضرت گروههاي امنیتی و نظامی را همچون دژي استوار و سنگري مستحکم براي مردم، و نه براي حاکم، در نبرد با متجاوزان و زورگویان و همچنین در پشتیبانی از حق استقلال و آزادي آنان و نیز ضامنی بر امنیت و آسایش مردم در کار و زندگی و انجام وظیفه میداند. لازمهي یک حکومت مطلوب دینی آن است که به این مقوله توجه ویژه داشته و امنیت با تمام ابعادش را براي افراد جامعه فراهم کند.مقالهي حاضر با روش تحلیلی-تفسیري به بررسی این مسئلهي مهم در کلام حضرت پرداخته و اهمیت و ابعاد مختلف آن را در کلام حضرت مورد بررسی قرار میدهد.
کلید واژه: نهج البلاغه، نامه 53، حکومت دینی، امنیت.
درآمد
نهج البلاغه مجموعه اي ارزنده از خطبه ها ، نامه ها و کلمات قصار حضرت علی - ع - است یکی از فصول درخشان این کتاب عهد نامه مالک اشتر است، که حضرت آن را هنگام انتصاب وي به عنوان والی و حاکم سرزمین مصر نوشته اند. در این نامه مسائل مهم حکومتی بیان شده است توجه دقیق به مسائل مطرح شده در این نامه گویاي اندیشه سیاسی آن حضرت می باشد در این نامه حضرت علی - ع - با توجه به اوضاع آشفته سیاسی در مصر مباحث مهمی را مطرح کرده است از جمله: ویژگی ها و صفات سیاست مداران ، آفت حکومت ،جایگاه نخبگان در حل بحران هاي سیاسی ، سیاست و زور ، جایگاه وقت شناسی در سیاست ، سیاست و عدالت ، معیار هاي تصمیم گیري حاکم و باید ها و نبایدهاي سیاست و... .یکی از مباحث مهمی که در این نامه مطرح شده مسئلهي امنیت است؛ اعم از امنیت سیاسی، اقتصادي و فرهنگی و... لازمهي یک حکومت مطلوب دینی آن است که بتواند امنیت در تمام سطوح را براي تمام افراد جامعه فراهم کند. نظر به اهمیت این موضوع به بررسی ابعاد و اهمیت و جایگاه آن در یک حکومت مطلوب دینی، در کلام حضرت علی - ع - با تکیه بر نامه 53 می-پردازیم.
اهمیت مقولهي امنیت
اگر سخن گفتن از امنیت را چونان بحث از کل زندگانی بدانیم، راه به اغراق نپیموده ایم چرا که جوهره این حیات را امنیت شکل می دهد و تمام آفرینش به نوعی مترجم آن است. استقرار اطمینان و توازنی که به واسطه امنیت حاصل می آید، لازمه هر گونه برنامه ریزي - در این دنیا - است. لذا کار بدون آن سامان نپذیرد - افتخاري، . - 78 :1380 از این رو کسانی که تأمین کننده امنیت هستند در اندیشه سیاسی و امنیتی اسلام، سپاهیان آن ایثارگرانه و جان برکف، در راه خدا و استقرار حاکمیت قرآن و قوانین حیاتبخش اسلام گام بردارند، همگی میبایست از چشمه سار فرهنگ و اخلاق اسلامی سیراب بوده به دیگر سخن، تأمین کنندگان امنیت زمانی شایسته نام سپاهی اسلام را خواهند داشت که از صفات و خصائلی چون ایمان، پاکدامنی، تقوي الهی، ایثار و جانبازي در راه خدا و سایر صفات مؤمنان راستین برخوردار باشند. - قوچانی، . - 70 :1374
لذا از اقشاري که یک جامعه نیاز شدید بدان دارد و وجود او اجتناب ناپذیر است قشر نیروهاي مسلح است که مسئولیت امنیت درون مرزي و برون مرزي را دارند و ملت رعیت بدون حمایت این قشر هرگز نمیتواند احساس امنیت و آسایش کند و استقرار و قوام او بستگی به نیروهاي مسلح دارد. لذا امام علی علیه السلام در عهدنامه به مالک می فرمایند:»فَالْجُنُودُ، بِإِذْنِ االلهِ، حُصُونُ الرﱠعِیﱠهِ، وَزَیْنُ الْوُلاَةِ، وعِزﱡ الدﱢینِ، وَسُبُلُ الاْمْنِ،َولیْسَ تَقُومُ الرﱠعِیﱠهُ إِلاﱠ بِهِمْ« نیروهاي مسلح دژهاي آهنین ملتند که آنان را از آسیب پذیري حفظ می نمایند بعلاوه اینکه موجب سربلندي و اقتدار حکمرانان و زمامداران و سبب عزت و کرامت و افتخار دین و آئین و مکتب هستند. وسیله گسترش امنیت و آسایش در جامعه می گردند . - نهج البلاغه، نامه 53، - 408
در تحلیل جامعه شناختی سیاسی، حکومتی و طبقاتی امیر المؤمنین - ع - محرز است که محدود به اقشار و طبقات اجتماعی و اقتصادي نیست، فلذا بررسی کارکرد نهادهاي امنیتی و سازمان هاي سیاسی، نظامی و انتظامی را بنابر آنچه که در عهدنامه آمده است در بر می گیرد. پس از نگاه اجمالی جامعه شناختی، امام علی - ع - در ادامه به شرح وظایف و کارکرد واقعی هر یک از طبقات و اقشار اجتماعی، نیازها و مشکلاتشان، و نیز چگونگی تنظیم رابطه و برخورد حکومت با آنها می پردازد. ابتداء تأکید می نماید که هر یک از این طبقات و اقشار بر طق قرآن و سنت پیامبر - ص - داراي جایگاه و کارکردي مشخص هستند بطوري که حقوق و سهم ویژه اي به تناسب خود در جامعه دارند. - نهج البلاغه، نامه 53، - 406
