بخشی از مقاله
چکیده
هدف از این مقاله پی بردن به قابلیت های روش تحلیل گفتمان در مطالعات مدیریت اسلامی است. تجزیه و تحلیل گفتمان رویکرد معاصر به مطالعه فلسفه، زبان و گفتمان در مؤسسات اجتماعی است. تحلیل گفتمان جزء روش های تحقیق کیفی بوده که جهت کشف معنای به کار رفته در متن یا سخن به کار می رود، در این مقاله در نمونه موردی بخشی از سخنان حضرت علی - ع - ، با روش فرکلاف در سه بخش توصیف، تفسیر و تبیین مورد بحث و بررسی قرار گرفته است. یافته های این مقاله منتهی به چهار بخش از ملاک های شایسته سالاری کارگزاران اسلامی یعنی : 1 معیارهای ایدئولوژیکی2 معیارهای زمینه ساز3 معیارهای تخصصی 4 معیارهای ارزشی اخلاقی که بر مبنای محتوای مطالعات کتابخانه ای گردید.
واژگان کلیدی: تحلیل گفتمان، روش تحلیل، شایسته سالاری، مدیریت اسلامی، نهجالبلاغه
مقدمه
روش تحقیق اساسی ترین مقوله ای است که در هر پژوهش مورد توجه است. همه به دنبال کشف واقعیت هستند و میخواهند نسبت به خود و محیط پیرامون خود اطلاع داشته باشند و بر اساس آن ساختمان معرفتی خود را بسازند و هر روز آن را کاملتر کنند. بهعلت تنوع و کثرت موجودات جهان به عنوان متعَلقات شناخت، راه و روش رسیدن به آن و کسب معرفت به آن بسیار مهم است؛ اگر چه ممکن است راهها با هم تفاوتهایی هم داشته باشند. درجهان، همه فلاسفه و نیز مذهبیون به نوعی به دنبال کشف حقایق بوده و هستند و هر کس از دریچه چشم خود به آن نگریسته است؛اما در اینکه آنها به همه واقعیت دست یافته اند، خود مقوله ای است که باید بدان توجه شود.نکته دیگر در اهمیت این موضوع در علوم انسانی است.
همه میدانند که در دنیای امروز وبه ویژه پس از دوران نوزایی اروپایی و طرح مباحث شناخت شناسی و به دنبال آن روش تحقیق بر پایه اصول تحقق گرایی - پوزیتیویسم - آنچه بیش از همه آسیب دید علوم انسانی است. رویکرد دو گانهیا یگانه گرایی در علوم که دکارت و پاسکال مدافع آن بودهاند، شاید ناظر به همین مسأله باشد. بر این اساس - فرجی دانا،1378، - 8-10 دکارت برای بررسی علوم و به ویژه علوم اجتماعی معتقد بود برای تحقیق بر پدیده ها باید آن ها را به اجزاء تبدیل کرد.تحلیل گفتمان یک فن و روش جدید در مطالعه متون، مسائل اجتماعی و فرهنگ هاست. در این روش محقق برآن است که رابطه بین مولف، متن و خواننده را نشان دهد و مشخص کند چه زمینه ها و عوامل اجتماعی، فرهنگی، سیاسی و... در تولید گفتمان تأثیر دارند.
در این روش تحلیلگر از بافت متن - شکل و ساختار - فراتر میرود و وارد بافت موقعیتی متن - شرایط و ابعاد ایدئولوژیک - میشود و به تحلیل آن میپردازد. در واقع روش تحلیل گفتمان سعی می کند که نشان دهنده معانی نهفته در ذهن مولف باشد. .پیروی محض وکورکورانه ازنظریات ونسخه های غربی درحوزه علوم انسانی و بویژه مدیریتن میتواند پاسخگوی نیازهای جامعه اسلامی به ای ن علوم باشد. جامعه اسلامی به علوم انسانی ای نیاز داردکه باتکیه برمنابع متقن و سعادت بخش بتواند درراه رسیدن به تعالی و رشد گام بردارد - باقری وکاظمی نجف آبادی،. - 1392 امروزه کاربرد روش های تحقیق کیفی در مدیریت اسلامی در ارزیابی کاربرد تحلیل گفتمان امروز یکی از زنده ترین روش تحقیقی کیفی در علوم اجتماعی است در مدیریت اسلامی، بهترین مرجع برای یافتن معیارهای مناسب سنجش افراد، قطعاً سخن معصومین - ع - میباشد.
سخنان امیرالمومنین - ع - ، منبع ارزشمندی برای این منظور است زیرا سخن آن حضرت به دلیل معصوم بودن ایشان خالی از خطا و لغزش است. همچنین آن حضرت خود تجارب گرانقدری در زمینه خلافت مسلمین و همچنین فرماندهی در جنگ ها داشته اند و بر سرزمین گسترده اسلامی آن زمان حکومت نموده اند. اما آنچه از اهمیت بیشتری برخوردار است علم لدنی آن حضرت میباشد که از امتیازهای خاص ائمه معصومین - ع - میباشد. در این مقاله سعی شده است معیارهای کارگزاران جامعه اسلامی از نظر حضرت علی - ع - که از کتاب شریف نهج البلاغه استخراج شده است به عنوان نمونه موردی با روش تحلیل گفتمان، جایگاه شایسته سالاری و معیار کارگزاران شایسته دولتی، به روش فرکلاف در سه سطح توصیف، تفسیر و تبین گردد.
پیشینه پژوهش
در زمینه تحلیل گفتمان ، پژوهش های زیادی موجود است که به دلیل گستردگی آن ها ، به برخی از پژوهش های مرتبط با این مقاله را در قالب جدول شماره یک اشاره می کنیم.
مدیریت اسلامی
در تفکر شیعی، ضرورت مدیریت را باید در امامت جستجو کرد: زیرا امامت از نظر شیعه، به عنوان یک اصل اعتقادی، چیزی جز مدیریت جامع و کامل نیست:»الامه ریاسه عامه فی امور الدین و ادنیا؛ امامت، ریاسیت عمومی در امور دین و دنیاست« - الحیاه، حکیمی،ج2، ص . - 365 لغت مدیر و مدیریت ، گرچه ریشه عربی دارد ولی در منابع اسلامی بیشتر با واژه هایی مانند اداره کننده ، رهبر و متصدی امور، امامت، ولایت ، امارت ، ریاست ، سیاست به کار برده می شود.تعریف مدیریت از نظر استاد مطهری : » مدیریت انسان ها و رهبری آنها عبارت است از فن بهتر بسیج کردن و بهتر سامان دادن و بهتر سازمان دادن و بهتر کنترل کردن نیروهای انسانی و به کار بردن آنها« - مرتضی مطهری ، امامت و رهبری ، نشر صدرا ، تهران ، 1365، ص . - 235 مفهوم مدیریت اسلامی با توجه به دیدگاه هر یک از نویسندگان و محققان در این حیطه به فراخور ذهنیت ها و برداشته متفاوت است.
برای مقوله ای مکتبی دانسته و وظیفه مکتب نیز از نظر ارایه راه حل هایی است که با مفهوم عدالت خواهی سازگار است - افجه ای، ا - 377 و عسگریان از دیدگاه اسلام را در مسیر نزدیکی به خداوند می داندو بدین معنی که در کلیه سطوح آن زهد و تقوی پیشه می شود، سعی در بخشش و ارساد فزونی می یابد و جلب رضایت اکثریت بیشتر می شود - عسگریان، . - 1370 مدیریت اسلامی در اواخر دهه 1340، برای نخستین بار با دو مقاله "مدیریت و رهبری در الام" و "رشد" نوشته مرتضی مطهری جای خود را در مقاله های مدیریتی نمایان ساخت. به زعم ایشان رهبری و مدیریت مستلزم نوعی رشد است و رشد به معنای توان شناخت،
