بخشی از مقاله
چکیده
شناخت مکانیزم قاچاق کالا، عوامل شکلگیری، ابعاد و آیندهی این پدیده شوم و نابهنجار که باهدف سودآوری از سوی عوامل تجارت داخلی و خارجی غیرقانونی در کشور انجام میگیرد، برای رسیدن به اقتصاد پویا و حکمرانی خوب در جمهوری اسلامی ایران حیاتی است. بررسی و شناخت جایگاه قاچاق کالا و ارز در نظام اقتصادی و سیاستگذاریهای مربوط به آن میتواند به پژوهشگران و مجریان و حاکمان کشور در برنامهریزیها و سیاستگذاریهای خرد و کلان برای نیل به اهداف اقتصاد پویا در پرتو افزایش تولید و اشتغال کمک شایانی کند. هدف از این تحقیق پاسخ به این پرسش بودهاست که تولید و اشتغال چه جایگاهی در سیاستگذاری اقتصادی جمهوری اسلامی ایران با تاکید بر قاچاق کالا و ارز دارد؟ تولید و اشتغال با توجه به مسئلهی قاچاق کالا و ارز جایگاه مؤثری در سیاستگذاری اقتصادی جمهوری اسلامی ایران نداشته و در اولویت نبوده است.
ازنظر هدف این پژوهش کاربردی است. روش تحقیق بهصورت توصیفی و تحلیلی بر اساس رهیافت سیستمی است که از ابعاد فرهنگی و اجتماعی، اقتصادی، امنیتی و سیاسی در تجزیهوتحلیل یافتهها استفادهشده است. در ج.ا.ا باید مسائل اقتصادی در اولویت قرار بگیرند تا زمانی که مسئلهی اقتصاد مشکل مهم و اول همه گروهها، مقامات، سازمانها و ... نباشد مسئله قاچاق کالا و ارز و به تبعه آن مسئلهی تولید و اشتغال جایگاه مناسبی در سیاستگذاریهای اقتصادی نخواهند داشت. ما باید همواره به دنبال پیشگیری باشیم تا مبارزه، تشکیل سازمان یا وزارتخانهایبا نام تولید و اشتغال و پیشگیری از قاچاق کالا و ارز و تمرکز همهی تصمیمات در این سازمان یا وزارتخانه میتواند گزینهی مناسبی برای رسیدن به سیاستهای کلان اقتصادی بخصوص اقتصاد مقاومتی در جمهوری اسلامی ایران باشد.
واژگان کلیدی: قاچاق کالا و ارز، سیاستگذاری اقتصادی، تولید، اشتغال
مقدمه
قاچاق کالا و ارز بخشی از اقتصاد هر کشوری به شمار میآید که باهدف سودآوری از سوی عوامل تجارت داخلی و خارجیغیرقانونی انجام میگیرد، این پدیده نامیمون اقتصادی ازجمله مسائل مهم پیش روی کشورهای درحالتوسعه ازجمله ایران به شمار میرود و اثرات اخلالی زیادی بر متغیرهای اقتصادی کشورها داشته که هم درآمدهای عمومی و مالیاتی دولتها را کاهش داده و هم امکان کنترل استانداردهای تولید کالا را از بین برده و هزینههای زیادی در راستای مبارزه و پیشگیری از قاچاق کالا نیز به دولتها تحمیل میکند. کالای قاچاق برای اینکه به دست مصرفکننده آن در کشور مبدأ برسد مسیرویژهای را از خارج از مبادی مرزی تا بازار مصرف طی میکند که شبکه و زنجیره قاچاق کالا نامیده میشود، مهمترین حلقه این شبکه، بازار و محل عرضه کالای قاچاق به مصرفکننده نهایی است؛ همچنان توجه و مبارزه با ورود کالای قاچاق به داخل کشورها از مبادی ورودی اهمیت دارد توجه و مبارزه با آن در محل عرضه در بازار نیز از اهمیت ویژهای برخورداراست - یوزباشی، 1391، . - 165
در کشور ما نیز بعد از استقرار مشروطیت، قانونگذار با جرمانگاری پدیده قاچاق کالا و پیشبینی واکنشهای اجتماعی در قالب مجازات حبس و ضبط کالا و جریمه برای مرتکبین قاچاق مصوب 1312 که در آنزمان قانون نسبتاً جامعی بود، مقابله با قاچاق کالا را مورد اهتمام قرار داده بود معالوصف با توجه به نیاز در این پژوهش سعی بر تبیین و بررسی جرم قاچاق کالا و ارز در حقوق داخلی و نگاهی به آن در قالب سیاست جنایی میباشد. باشد که با مداقه در قوانین و مقررات مربوطه بتوان تحلیلی جامع از قاچاق کالا و ارز نشانداد و متعاقباً نیز با تصویب و اجرای قانون امور گمرکی در سال 1350 این سیاست را برای کنترل ورود و خروج کالا از مبادی گمرکی تعقیب و دنبال کرده و بدینوسیله حمایت قانونی خود را از ارزشهای اقتصادی و تجاری سنتی حاکم بر جامعه ابراز نموده بود بهطوریکه بیش از چند دهه اجرایان قوانین و مقررات برای مقابله با قاچاق کالا کافی به مقصود بود.
زیرا وسعت و گسترش جرائم قاچاق در آن زمان به حدی نبود که بهعنوان یک معضل اقتصادی باعث نگرانی متصدیان قوای عمومی کشور گردد. اما به مرورایام و بعد از بهثمر رسیدن انقلاب اسلامی بهویژه از سالهای 1367 به بعد به عللی که بهموقع به آنها اشاره میشود روزبهروز بر وسعت و عمق جرائم قاچاق کالا و ارز افزودهشده و آثار سوء آن اذهان عمومیم توجه مسؤولین را به خود جلب و باعث نگرانی عمومیشده است. برابر تحقیقاتی که در این زمینه بهعملآمده است حجم سالیانه قاچاق کالا در ایران در دو دهه اخیر رقمی بین 4 تا 6 میلیارد دلار برآورد شده است - پور ابراهیم، 1391، . - 199 – 200 بهطورکلی این اقتصاد پنهان موجبات بحرانهای ملی و اجتماعی را با کاهش تولید و اشتغال به همراه داشته و خواهد داشت.
تعریف مسئله
انسان با توجه به سرشت و طبیعت خویش همیشه نیازمند امنیت بوده و بهعناوینمختلف در جستجوی آن است. بهطوریکه امروزه یکی از مهمترین عوامل تهدیدکننده نظم و امنیت کشور ما پدیده قاچاق میباشد. شایانذکر است که این پدیده مجرمانه در حال حاضر بیش از سایر جرائم از پیچیدگی، تنوع و گستردگی زیادی برخوردار است - دانش انتظامی، - 1379 مسئله قاچاق ازجمله پدیدهها و جریانهایی است که همواره بر پیشرفت و توسعهی اقتصادی و امنیت و ثبات کشورها ازجمله ایران لطمه زده است، از طرفی این پدیدهای مافیایی ازجمله مخاطرههای انسانی است. قاچاق، پدیدهای یکعلتی نیست، بلکه محصول و پیامد مجموعهای از عوامل اقتصادی، فرهنگی، سیاسی و اجتماعی است. بر اساس آمار در سال1392 میزان قاچاق کالا و ارز در ایران بیست میلیارد دلار بوده که دو برابر کل بودجه عمرانی کشور است.
قاچاق کالا و ارزنوعی آنومی اجتماعی است که موجب بروز اختلالاتی در عرصه مناسبات اقتصادی و تجاری شده و در شرایط پیچیدهایکه یک نظام اقتصادی کارآمد میتواند شکوفا شود، بحرانهایی را در پی میافکند. برخورد با این ناهنجاری اقتصادی نیازمند اقبال عمومی جامعه از بعد داخلی و هم سویی سیاستگذاریها اعم از وضع قوانین و نهاد برخورد با قوانین پذیرفتهشدهبینالمللی است - باقر زاده، 1391، . - 27ایران با توجه به موقعیت خاص ژئوپلیتیکی، شرایط طبیعی و ارزشهای فرهنگی، در طول تاریخ پرفرازونشیب خودرویدادهای بسیاری را پشت سر گذاشته است. ایران در پهناورترین و کهنترین قاره جهان یعنی آسیا واقعشده و دو قاره آسیا و اروپا را به هم وصل میکند. از نشانههای اهمیت این پل ارتباطی، اشغال این کشور طی دو جنگ جهانی اول و دومبهوسیله نیروهای متخاصم باوجود اعلام صریح بیطرفی از سوی ایران است.
بنابراین، »موقعیت گذرگاهی ایران به سبب نقش پراهمیت که در مبادلات منطقهای ایفا میکند و همچنین تأثیرات عمیقی که بر تحولات سیاسی اقتصادی حوزههای وسیعی، همچون آسیای مرکزی و قفقاز، شبهقاره و اقیانوس هند، خلیجفارس و آناتولی وارد میکند، به یک موقعیت حساس ژئوپلیتیکی تبدیل گردیده است. کشور ایران دارای استعدادهای محیطی، جغرافیایی و اقتصادی باقابلیت مبادلات اقتصادی خاص، منبعی برای درآمد دولت، چشماندازی برای دفع یا جذب منابع اقتصادی و پایانهای برای فعالیتهای مخرب اقتصادیبه شمار رفته و اینها ازجمله مسائل مهم اقتصادی کشور به شمار میروند. ایران با توجه به موقعیت ژئوپلیتیکی و جغرافیایی خاص خود، که کوهستانی بودن مرزهای غربی و بیابانی بودن مرزهای شرقی آن، سبب گسترش قاچاق کالا و دشواریمبارزه با آن شده است، وجود مرزهای طولانی با همسایگان، کنترل و نظارت بر ورود و خروج کالاها را از این مرزها را دشوار میسازد. قاچاق کالا و ارز اگر بزرگترین معضل اقتصاد ایران نباشد، بیتردید برجستهترین عارضه و علامت بیماری است که اقتصاد کشورمان به آن مبتلا شده است - عیسی آبادی؛ شاه قلعه، 1392، - 48 و این وضعیت در حال حاضر ضربهی جبرانناپذیری به تولید و اشتغال کشور وارد کرده است.
تأمین غیرقانونی این قبیل کالاها موجب خروج میلیاردها دلار ارزاز کشور، کاهش درآمدهای دولت و کاهش نرخ تولید و تعطیلی کارخانهها و صنایع و افزایش نرخ بیکاری شده است.شناخت ساخت و کار - مکانیزم - قاچاق کالا، علل شکلگیری، ابعاد و آیندهی این پدیدار برای اقتصاد ملی حیاتی است - کریمی پور، محمدی، 1383، . - 211 قاچاق به دلیل ماهیت پنهان خود در آمارهای رسمی کشور ثبت نمیشود و بر این اساس وجود آن موجب پنهان ماندن بخشی از عملکرد اقتصاد کشور خواهد شد، این واقعیت میتواند کارکرد سیاستهایتخصیصی و توزیعی دولت را عمل با مشکلات جدی مواجه سازد - پژویان؛ مداح، 1385، . - 45 تهدیدها و مخاطرهها همواره بر امنیت، ثبات و اقتصاد کشور و در یک جمله، حاکمیت خدشه وارد نموده است. در این رابطه مدیریت عالی کشور نیزسعی دریافتن بهترین روشها و رویکردها جهت حل این مشکل داشته است اما تابهحال به دلایل مختلف موفقیت مناسبی نداشته است.
