بخشی از مقاله
چکیده
این تحقیق به بررسی اثرات قاچاق کالا بر شهر مرزي "مریوان"، که در مرز غربی استان کردستان و هم مرز با کشور عراق است، می پردازد. طبق تعریف سازمان جهانی گمرك، »قاچاق تخلف گمرکی است شامل جابه جایی کالا در طول مرز گمرکی به روش مخفیانه و به منظور فرار از نظارت گمرکی.« امروزه موضوع تجارت آزاد و توجه به امر بازاریابی و جذب مشتري به عنوان یکی از عوامل موثر در رشد و توسعه اقتصادي برشمرده می شود. اما این فعالیت جهانی، همواره در معرض خطرها و آسیب هاي جدي قرار داشته و دارد. امروزه پدیده قاچاق به عنوان یک تهدید جدي بر سر راه تجارت آزاد قرار دارد. مساله قاچاق در کشور ما به دلیل شرایط خاص جغرافیایی براي ورود و خروج کالا و نیز نبود شرایط با ثبات در کشورهاي همسایه، بسیار قابل توجه است. روش پژوهش حاضر از نظر هدف کاربردي و بنابر روش توصیفی است. این تحقیق ابتدا به جمع آوري اطلاعات کتابخانه اي از منابع می پردازد. پس از آن داده ها و اطلاعات مربوط به منطقه گردآوري و سپس به تهیه پرسشنامه
و تکمیل آن در بین ساکنین شهر "مریوان" همراه با مشاهده پرداخته است. براي رسم نقشه ها نیز از نرم افزار
استفاده شد. در نهایت اطلاعات بدست آمده با استفاده از نرم افزار Excel تحلیل شده و به ارایه نتیجه گیري پرداخته است.
ساکنین شهر مرزي "مریوان"، جامعه آماري این تحقیق است. نتایج تحقیق حاکی از تاثیرات قاچاق کالا بر میزان اشتغال و درآمد ساکنین شهر "مریوان" در فعالیت قاچاق کالا می باشد.
واژگان کلیدي: شهرهاي مرزي، قاچاق کالا، شهر مریوان، اقتصاد شهري .
مقدمه
طبق تعریف سازمان جهانی گمرك » (WCO)قاچاق تخلف گمرکی است شامل جابهجایی کالا در طول مرز گمرکی به روش مخفیانه و به منظور فرار از نظارت گمرکی« (نوري، 1382، (150 در شرایط فعلی تعریف قاچاق صرفاً ناظر به مبادي ورودي و خروجی و مرزهاي جغرافیایی نمیگردد. بلکه نگهداري و توزیع و حمل کالاي فاقد مجوز قانونی در داخل کشور نیز قاچاق محسوب میشود. امروزه موضوع تجارت آزاد و توجه به امر بازاریابی و جذب مشتري به عنوان یکی از عوامل موثر در رشد و توسعه اقتصادي برشمرده میشود، به طوري که بسیاري از دولتها داد و ستد در عرصه بینالمللی را از اهم سیاستهاي کلان اقتصادي خود قرار دادهاند.
اما این فعالیت جهانی، همواره در معرض خطرها و آسیبهاي جدي قرار داشته و دارد. اگر در گذشتههاي دور مشکل راهزنی و عدم امنیت راهها و آبها بر سر راه کاروانها و کشتیهاي تجاري بوده است ؛ امروزه پدیدة قاچاق به عنوان یک تهدید جدي بر سر راه تجارت آزاد قرار دارد. هر چند بحث قاچاق منحصر به اقتصاد ایران نیست، اما این مسأله در کشور ما به دلیل شرایط خاص جغرافیایی براي ورود و خروج کالا و نیز نبود شرایط با ثبات در کشورهاي همسایه، بسیار قابل توجه است. (علمالهدي،
١٠٥٩
ھما ش م ی ی زی و ا ؛ چا ش و ر یا
30 و 31 فروردین - 1391 دانشگاه سیستان و بلوچستان
National Congress on Border Cities and Security; Challenges and Strategies – CBCS 2012
(1384 در علم اقتصاد به ورود و خروج کالا که بصورت مخفیانه از مرزهاي کشور وارد و یا خارج شود، قاچاق میگویند. کالاي اقتصادي که مورد قاچاق قرار میگیرد را کالاي قاچاق و شخص یا اشخاصی که مبادرت به انجام قاچاق مینمایند را قاچاقچی یا سوداگر مینامند. کلمه قاچاق یک کلمه ترکی است و به معناي گریزاندن میباشد و از مجموع قوانین و مقررات مربوط چنین استنباط میشود که قاچاق عبارت است از فراردادن مال، خواه آن مال مربوط به درآمد دولت بوده و یا ورود و خروج، تولید و نقل و انتقال و خرید و فروش آن که طبق قوانین و مقررات مربوط، ممنوع و غیرمجاز گردیده باشد. (اداره گمرگ آذربایجان غربی) قاچاق کالا به عنوان یک پدیده شوم اجتماعی، اثرات بسیار نامطلوبی در زمینههاي اقتصادي دارد. قاچاق کالا، یکی از مولفههاي مهم فساد اقتصادي است. قاچاق کالا و اهمیت مبارزه با آن، ساماندهی وضعیت مبادلات مرزي، حرکت به سمت اقتصاد شفاف و تطبیق رفتار دستگاههاي نظارتی بر مبناي اصلاحات انجام شده توسط دولت، از مهمترین محورهاي عملیاتی در جهت مبارزه با قاچاق کالا میباشند. قاچاق کالا و اهمیت مبارزه با آن و توسعه داخلی و پیشرفت اقتصاد ملی با تکیه بر توانمنديها، دستیابی به اقتصاد بدون نفت و تقویت تولیدات داخلی که از مهمترین این برنامهها، مبارزه همهجانبه با قاچاق کالاست، از اهمیت اساسی برخودار است . دستیابی به اقتصادي همراه با رشد و توسعه بخش خصوصی و بدون تصدیگري دولت و گرایش دستگاههاي دولتی به عنوان سیاستگذار، برنامهریز و ناظر، از محورهاي دیگري است که باید به همراه کوچکسازي و ارتقاي سطح کارایی دولت مورد توجه قرار گیرد. (اصغري، 1388، (60
مبانی نظري تحقیق
تبادل و داد و ستد کالا در بین ممالک مختلف از گذشتههاي دور وجود داشته است. با پیشرفت زمان و ایجاد تنوع در تولیدات و تحکیم مرزهاي بین کشورها، مساله مالیات بر کالاهاي ورودي مطرح گشت. شاید از همان زمانها افراد سودجویی بودند که براي گریز از مالیات به روشهاي غیرقانونی متاع و کالاي خویش را وارد میکردند. امروزه تحولات عظیم حمل و نقل و ارتباطات به این پدیده کمک شایان توجهی کرد. معضل قاچاق کالا نه فقط سیستم اقتصادي یک کشور را متاثر میسازد و گاه ضربات سنگینی به آن وارد میآورد، بلکه تاثیرات فراوانی بر پیکره فرهنگی – اجتماعی یک جامعه دارد. افزایش بیکاري و مشکلات ناشی از آن، تغییرات الگوي مصرف و حتی در برخی موارد سیستم ارزشی اجتماع از مواردي است که میتوان به وضوح تاثیر این پدیده را بر آنها مشاهده کرد.
قاچاق کلمه قاچاق از کلمه ترکی " قاچماق" مشتق شده و به معناي " ربوده" یا "برده" است. (لغتنامه دهخدا، ج 28، (18
در لغتنامه دهخدا این کلمه " آنچه ورود آن به کشور و یا معامله آن از طرف دولت ممنوع است" معنا شده است. برخی دیگر از نویسندگان آن را به معناي " کاري برخلاف قانون که پنهانی انجام شود یا متاعی که معامله یا ورود آن به کشور ممنوع است" (معین، 1371، (2607دانستهاند.
اصولاً کالاهاي قاچاق از مناطق مرزي وارد میشوند و سپس در تمام کشور توزیع میشود. لذا مرزها از این لحاظ داراي اهمیت بسیار زیادي هستند. در اینجا با توجه به این اهمیت، به تعاریف مرز پرداخته میشود.
در رابطه با تعریف مرز، طبقهبندي انواع مرزها، کارکردهاي مرز و سایر مباحث مرتبط با مرز، تلاشهایی از سوي جغرافیدانان سیاسی و برخی دیگر از کارشناسان رشتههاي مرتبط صورت گرفته است؛ از جمله میتوان به فعالیتهایی که توسط دانشمندانی مانند هارتشورن((1936، هولدیچ((1940، جونز(1959، 1945، (1943 و کریستف (1959) اشاره کرد که به تعریف اصطلاح مرز و سرحد و طبقهبندي انواع مرز پرداختهاند. طرح اولین مباحث مرزهاي سرزمینی توسط جغرافیدانان دانشگاهی، به زمان راتزل((1897 باز میگردد که وي رفتار ارگانیکی دولت را مطرح کرد. بعدها این موضوع توسط لرد کرزن((1980 و هولدیچ((1916 در زمینه شکلگیري مرزهاي سیاسی پیگیري شد.
برخی از تعاریف ارائه شده مرز از سوي دانشمندان مختلف عبارتند از:
١٠٦٠
ھما ش م ی ی زی و ا ؛ چا ش و ر یا
30 و 31 فروردین - 1391 دانشگاه سیستان و بلوچستان
National Congress on Border Cities and Security; Challenges and Strategies – CBCS 2012
دیکشیت مرزها را خطوطی می داند که حد خارجی تحت حاکمیت یک دولت ملی را مشخص میکنند.
به عقیده درایسدل، مرز به پدیدهاي فضایی اطلاق می شود که منعکس کنندهي قلمروي حاکمیت سیاسی یک دولت بوده و مطابق قواعدي خاص در مقابل حرکت انسان، انتقال کالا و غیره مانع ایجاد میکند.
گلاسنر می گوید که مرزها بر روي نقشه به صورت یک خط نازك ترسیم میشوند؛ در حالی که مرز یک خط نیست بلکه یک سطح است؛ سطحی عمودي که از طریق آن فضا، خاك و زیرزمین برش مییابد.
ریچارد مویر، مرزها تا حدودي مانند چیزي خطی توصیف شدهاند. در حقیقت مرزها در جایی به وجود میآیند که فصل مشتركهاي عمودي میان حاکمیتهاي کشوري از سطح زمین میگذرد.
به اعتقاد پیتر تیلور، مرز مفهومی از بیرون به درون است و خط مشخصی است که جدایی را نشان میدهد. (زرقانی،1386، .(17-18
به نظر میرحیدر، مرزهاي سیاسی مهمترین عامل تشخیص و جدایی یک واحد سیاسی از واحدهاي دیگر است و خطوط مرزي خطوطی اعتباري و قراردادي هستند که به منظور تحدید حدود یک واحد سیاسی بر روي زمین مشخص میشوند .(
میرحیدر،1381، (161
به عقیده مجتهدزاده، انسان براي مشخص ساختن پیرامون جولانگاه خود، آن گونه که با گستره جولانگاه همسایه تداخل نیابد، ناچار به تعیین خطوطی قراردادي در بخش پیرامون محیط زیست یا قلمرو خود است. گونه گسترش یافته این مفهوم، خط پیرامونی است که بخش پایانی جولانگاه یک ملت را مشخص می سازد و جنبهاي سیاسی پیدا کرده و » مرز« خوانده میشود. ( مجتهدزاده، 1379، الف:(31
پیشینه تحقیق
- "اکوبو" (2004) در مقالهاي با عنوان » تاثیر مرز بر بازار کشور ژاپن : تحلیلی بر اساس مدل جاذبه « به تحلیل تاثیر مرز بر بازارها در کشور ژاپن با استفاده از مدل جاذبه پرداخته است. وي در این مقاله از شاخص چگونگی تمایل تجارت بین منطقهاي در مقایسه با تجارت بینالمللی استفاده کرده است. نتایج به این نکته اشاره دارد که تاثیر مرز، بسیار کمتر از کشورهاي امریکا و کانادا است و این تاثیر در فاصله بین سالهاي 1960 تا 1990، سال به سال کاهش یافته است.
- "داسچر و هاپت " (2010) در مقالهاي با عنوان » اقتصاد سیاسی پروژههاي همگرایی منطقهاي در مرزهایی که دو طرف آن فقیر و غنی است : نقش خرید مرزي و دسته بندي جامعه «، یک تحلیل سیاسی افتصادي از پروژههاي همگرایی مرزي ارائه دادهاند. آنها در این مقاله، چگونگی وابستگیهاي سیاسی به تحرك داخل کشور، تصمیمگیري و رژیمهاي مالکیت مسکن، و کمک هزینههاي دولت فدرال و مقررات مرزهاي بینالمللی نشان دادهاند. تجزیه و تحلیلها نیز براساس دو مشخصه اصلی در تفاوت خاصی، که شامل تحرك درون منطقهاي و توانایی بین فرهنگی است.
- "برادبوري" (2010) در مقالهاي با عنوان »ارزیابی برنامه تجارت آزاد و امن (FAST) در طول مرز کانادا و آمریکا« به سنجش یکی از برنامههایی که از سال 2001 جهت افزایش تجارت امن و کارآمد، در طول مرزهاي آمریکا و کانادا اجرا شده است، پرداخته است. عنوان این برنامه، برنامه تجارت آزاد و امن یا FAST است. بر اساس ارزیابیهاي وي، این برنامه، موجب کاهش میانگین زمان انتظار در 4نقطه از 5 نقطه در طول این مرز، و نیز موجب افزایش سود و کاهش هزینهها شده است.
