بخشی از مقاله
مقدمه
تفسیر آیت الله معرفت به عنوان تفسیری اثری از شیعه در دوره معاصر، از جهات گوناگون مورد توجه قرآن پژوهان قرار گرفته است. آیت الله معرفت در این تفسیر با رویکردی تقریبی، سعی در گردآوری تمام روایات تفسیری فریقین و سنجش آنها داشته است. ایشان نگاهی خاص به روایات صحابه و تابعین داشته و آن چنان که خود بیان کرده سهمی بسزا برای روایات وارد شده از ایشان در فهم و تفسیر قرآن قائل است.
- معرفت، 1429ق، ج1، ص - 105 این رویکرد تقریب گرایانه زمینه ساز طرح این سؤال است که آیا از منظر آیت الله معرفت روایات تفسیری سلف از صحابه و تابعان جایگاهی یکسان با روایات اهل بیت ع دارد و آیا اساساً هدف آیت الله معرفت از نگارش این تفسیر تنها جمع آوری روایات تفسیری فریقین بوده است یا می توان ورای این نگاه در این تفسیر، نشان اهتمام ایشان به تبیین مقام والای اهل بیت علیهم السلام و تثبیت جایگاه تفسیری ایشان را یافت؛ نظیر حرکت شیخ طبرسی درتفسیر گرانسنگ مجمع البیان که به سبب گرد آوری روایات هر دو فرقه و پرهیز از تعصبات مذهبی، توجه مخالفان مذهب شیعه را نیز به خواندن کتابش و بهره گیری از روایات تفسیری شیعه جلب نمود.
این مقاله به دنبال آن است که با ارایه نمودهای عینی ، به بررسی روش هایی بپردازد که استاد معرفت در زمینه تبیین جایگاه اهل بیت علیهم السلام و اثبات برتری روایات تفسیری ایشان به کار بسته است، تا نشان دهد چگونه ایشان با ظرافت و به تناسب موقعیت، در راستای این هدف به شیوه های گوناگون گام برداشته و با روشهای سلبی و ایجابی و با ارزیابی های منصفانه و غیر متعصبانه خویش، ذهن خواننده کتاب را به سمت برتری روایات اهل بیت و غنای منابع روایی شیعی سوق می دهد.
-1تبیین مقام اهل بیت با استفاده از منابع مورد قبول همه مسلمانان
اهل بیت علیهم السلام همه نوری واحدند که از یک حقیقت سرچشمه گرفته و روی به سوی یک هدف دارند. جایگاه ایشان در بیان حقایق ومعارف و حجیت آن از منظر شیعه مساوی پیامبر و کلام ایشان همان کلام رسول خداست. حقیقتی که برگرفته از آیات و روایات است. آیاتی که در کتاب آسمانی همه مسلمانان آمده و روایاتی که موردپذیرش عموم آنان است . استاد معرفت در تفسیر اثری جامع از این آیات و روایات که عموم مسلمانان براساس موازین ملزم به قبول آن هستند در جهت تبیین منزلت والای اهل بیت علیهم السلام بهره برده است.به عنوان نمونه دو مورد ذکر می کنیم: نمونه اول: روایات تلقی کلمات از پروردگار توسط آدم ع سیزده روایت ذکر کرده که حضرت آدم برای پذیرش توبه اش به محمد - ص - و آل او تمسک جست.
-1صحت سند این روایات، به گونه ای که برخی از آن ها را حاکم نیشابوری نیز در مستدرک، صحیح دانسته است. - حاکم نیشابوری، بی تا، ج2، - 615 گفتنی است گرچه در متن روایتی که حاکم نیشابوری آورده و بر صحت آن تصریح نموده تنها عبارت »بحق محمد« آمده است، اما از آنجا که اشکال وارد شده بر روایات شیعه مبنی بر خلق نشدن پیامبر - ص - و خاندان طاهرین او - ع - در زمان حضرت آدم در مورد پیامبر - ص - هم صادق است، بنابراین اگر بر روایت مورد تایید حاکم نیشابوری خدشه ای نباشد، بر روایات شیعی هم از این جهت خدشه ای نخواهد بود وانگهی روایات دیگری نیز در منابع اهل سنت با مضمون پیش گفته وارد شده که در آن »آل محمد« نیز ذکر گردیده است. از آن جمله روایت پیشین که درالدر المنثور سیوطی نیز آمده است .
-2 از نظر محتوا نیز هیچ منع یا به تعبیر استاد جای تعجب ندارد که قبل از آن که آدم - ع - خلق شده باشد ، اهل بیت ع به صورت انواری در سایه عرش الهی وجو داشته باشند. ایشان در تایید این مدعا به روایتی که طبری از سلمان فارسی آورده اشاره می کند که : از پیامبر شنیدم که فرمود: من و علی نوری در پیشگاه خدا بودیم 14000سال قبل از آنکه آدم خلق شود. - معرفت، 1429، ج2، ص: - 510
-3 نکته دیگری که در رفع شبهه و تقویت صحت این احادیث به آن اشاره می کند عدم منع و امکان معرفت حضرت آدم نسبت به شأن ذریه طیبین خویش است. چه اینکه ممکن است خداوند این معرفت را در روزی که علم اسماء را به وی آموخت، به او تعلیم داده باشد ؛ از این رو حضرت آدم با علم به چنین جایگاه رفیعی برای اهل بیت در نزد خدا آنان را واسطه و شفیع درگاه ربوبی قرار داد و البته شکی نیست که اهل بیت علیهم السلام شفیعان جمیع خلایق از اولین و آخرین در نزد خداوند هستند.
