بخشی از مقاله
چکیده :
سیاست خارجی قطر در قاموس و شعار مدیریت بحرا ن های بین المللی و منطقه ای شکل گرفته است. ابزارهای مهم سیاست خارجی این امیرنشین عبارتند از کنش دیپلماتیکی، اعزام نمایندگان برای گفتگو، تبلیغات سیاسی رسانه ای، ابزار اقتصادی، کمک به جنبش های تجزیه طلب، حمایت از اقلیت ها و حمایت از جنگ مسلحانه می باشد و در عین حال سیاستهای امنیتی خود را با توجه به نقش میانجی گری اش در بحران های خاورمیانه تعریف می کند. حمایت آنان از خیزشهای خاورمیانه به مرور جایگاه قطریها را در بین احزاب اسلامی پررنگ کرد. حمایت اقتصادی قطریها از دولتهای منتخب مصر و تونس، باعث شد که محبوبیت و مشروعیت آنان در بین شهروندان عربی افزایش یابد..قطر در گذشته به خوبی نشان داده است که توانایی دارد با تمامی طرفها در خاورمیانه روابط دوستانهای برقرار کند که البته این مسئله خود امکانیت تاثیرات قطر بر بحران اعش و سوریه و عراق و لیبی و یمن و تاثیر آن بر سیاست های دفاعی جمهوری اسلامی ایران و از سویی دیگر هم سویی با غرب و ابر قدرت ها را نشان می دهد.
کلید واژگان: قطر ، سیاست های دفاعی، سیاست امنیتی، خاورمیانه، منافع ملی
مقدمه:
با نگاهی به تحولات صورت گرفته در جهان اسلام شاهدیم که کشورهای مختلف از دور و نزدیک برای کسب منافع، وارد صحنه شده اند. از کشورهای دموکراتیک گرفته تا کشورهای استبدادی، با استفاده از قدرت سیاسی و نظامی و اقتصادی و یا رسانه ای خود دست به نقش آفرینی زده اند.از لحاظ جغرافیایی نیز کشورهای منطقه که در بطن تحولات قرار دارند با تمامی امکانات خود وارد صحنه شده اند. کشور کوچک قطر نیز یکی از این کشورهاست که با استفاده از غول رسانه ای خود - شبکه الجزیره - و نیز قدرت اقتصادی متکی بر نفت و گاز، خود را به یک بازیگر فعال در منطقه تبدیل کرده است. این در حالی است که این کشور نیز مانند سایر کشورهای منطقه با سیستم پادشاهی و غیردموکراتیک اداره می شود. - - 1
قطر در شبه جزیره عربستان که منطقه ای مملو از رقابت های سیاسی و نظامی است، قرار دارد. با افزایش نقش بین المللیخود، قطر قصد دارد، - 2 - تا از خطراتی همچون ناشناس ماندن دولتهای کوچک و آسیب پذیری درخطراتی از نوعی که برای کویت در سال 1990 اتفاق افتاد خود را حفاظت می کند. - 3 - سیاست خارجی کشورها تابعی از سطح قدرت آنهاست. در یک تعریف کلی، میتوان قدرت را توانایی یک بازیگر صحنه بینالمللی در استفاده از منابع محسوس و نامحسوس و امکانات برای تحت تأثیرقراردادن نتایج رویدادهای بین المللی در جهت خواسته های ملی تعریف کرد. - 4 -
اگر کشورها از حیث قدرت به ابرقدرت، بزرگ، منطقهای و کوچک تقسیمشوند، طبعاً دایره نفوذ این کشورها در عرصه بینالمللی متفاوت خواهد بود. اساساً سطح قدرت هر کشور، سیاست خارجی خاصی را دیکته و هدایت میکند. باتوجه به این که قدرت پدیدهای پویاست، کشورها بسته به تغییر قدرت در هر برههای، سیاستهای خارجی متناسب با آن را دنبال میکنند. - - 5 در روابط سیاسی، همگان نفوذی برابر ندارند، در سیاست داخلی می توان سیاههای طولانی از تواناییها و مشخصاتی تهیه کردکه به نظر می رسد نفوذ گذاری بر تعداد زیادی از مردم و تصمیم گیریهای مهم مربوط به عامه را تا حدی ممکن می سازند.
عواملی مانند پول، ثروت، اطلاعات، زمان، متحدان سیاسی، موضع رسمی و ... در اینجا موثرند. اما هرکس این توانایی ها را داشته باشد نمی تواند خواستار فرمانبرداری دیگران شود. آنچه در رابطه میان منابع ونفوذ اهمیت دارد آن است که شخص این منابع را برای مقاصد سیاسیاش به کار گیرد، و در به کارگرفتن آنها مهارت داشته باشد. میزان نفوذ یک دولت بر دیگران می تواند به توانایی هایی مربوط باشد که در حمایت از هدفهای سیاست خارجی خاصی به کار میگیرد. - - 6 بنابراین در این راستا ما به بررسی سیاست خارجی و داخلی دولت قطر و برآوردمان در خصوص میزان قدرت دفاعی و امنیتیاین کشور در سیاستهایش بعنوان دولتی که همواره تلاش داشته در بازی های منطقه ای نقش موثری داشته باشد، می پردازیم.
-1 اصول و مبانی سیاست خارجی قطر:
اغلب رفتارها و تلاش های سیاست خارجی قطر در عرصه منطقه ای و بین المللی به نوعی در چهارچوب اصول و راهبردهای کلان سیاست خارجی این کشور قرار دارد که البته در قالب تئوری نوواقع گرایی نیز قابل تحلیل است. البته این راهبردها را می توان در جهت افزایش همزمان قدرت سخت و قدرت نرم این کشور دانست که در نهایت هدف اولیه آن تضمین بقا را تعقیبمی کنند. - - 7 بنابراین قطر فعالیت های سیاست خارجی خود را از تمرکز بر میانجیگری بین احزاب متضاد ، بودجه دهی و آموزش گروه های نظامی تکامل یافته بنا نهاده است. - - 8اما از زمان شروع انقلاب عربی درسال 2011 سیاست خارجی قطر دچار محاسبات غلط، در خصوص چالش های داخلی، و مشکلات بین المللی شده و موجب تحت فشار قرارگرفتن قطر به طور خاص در نوع رابطه اش با رقیب اصلی اش در منطقه یعنی عربستان سعودی شده است. - - 9
از سویی، چالش های امنیتی قطر در سال 2014، به اوج خود رسید که تا حد زیادی ناشی از دو عامل: دخالت قطر در سوریهو حمایت خود را برای اخوان المسلمین در مصر است. - - 10 در سوریه، دوحه برای سرنگونی رژیم رئیس جمهور بشار اسد تلاشی بسیار کرده است ، اما هنوز موفق نشده است. بنابراین قطربا حمایت از گروه های جهادی یعنی جبهه النصرت نه تنها موفق به برهم زدن موازنه قدرت به ضرر اسد نشده بلکه به وسیله آمریکا و کشورهای خلیج فارس به عنوان یک منبع بالقوه بی ثباتی در سراسر خاورمیانه میانه دیده می شود - 11 - . در مصر، دولت نظامی - ژنرال السیسی - بر سرکار آمده است که پس از کودتا علیه محمد مرسی رئیس جمهوری، در ماه جولایسال 2013 بر علیه متحدین قطر یعنی اخوان المسلمین، صدها نفر از آن گروه به زندان محکوم شدند. از سویی دیگر، کشورهای خلیج فارس در اجلاس مارس 2014 با ابراز نگرانی از اخوان المسلمین به عنوان یک تهدید برای ثبات در منطقه دولت قطر را مسئول کمک به اخوان ها اعلام داشتند. - - 12با این اشارات اصول اولیه سیاست خارجی قطر به قرار زیر می باشد :
1.قانون اساسی قطر میگوید که هدف سیاست خارجی این کشور تحکیم پیوندهای دوستی با کشورهای مسلمان و نیز کلیه کشورهای صلح دوست و مردم جهان میباشد.
2.آنگونه که قطریها میگویند اعتقادات اسلامی از معیارهای سیاست خارجی این کشور در سطوح عربی و بینالمللی میباشد.
3. همبستگی عربی اصل دیگر سیاست خارجی قطر است و این کشور بر همین اساس در 11 سپتامبر 1971 به عنوان یک کشور مستقل رسماً به اتحادیه عرب پیوست. برای مثال، با درگیر شدن قطر در میانجیگری میان جناح متضاد مانند حوثی ها و دولت یمن، و یا بین حزب االله و متحدان گروه 14 مارس لبنان از سوی دیگر، قطر می تواند به عنوان یک میانجی گر برای مهار آن منازعات و جلوگیری از گسترش آن در منطقه دیده می شود .این مسئله، زمانی تشدید می شود که ایران نیز در آن مناقشات به طور خاص در خلیج فارس بازی می کند؛ چراکه ایران نیز که حامی اصلی حزب االله است، و ارتباط و نفوذ بسیاری با حوثی ها در یمن دارد، خود باعث توسعه حرکات شیعی در خلیج فارس شده است. قطر نیز که از سهامداران بزرگترین میدان نفتی جهان با ایران، به شدت به اهداف سیاست خارجی پر نفوذ جمهوری اسلامی ایران در منطقه خلیج فارس آگاه است. بنابراین با تلاش برای میانجی گری بین بازیگران غیر دولتی ایران و رقبای این کشور ، قطر به مقابله با نفوذ ایران در خاورمیانه به ویژه در خلیج فارس در عین حفظ روابطنسبتاً صمیمی با جمهوری اسلامی ایران پرداخته است. - 13 -
