بخشی از مقاله
چکیده
منطقهی خاورمیانه، این منطقهی حساس که پر از ثروت و حساسیت گوناگون جغرافیایی و اقتصادی است، از نظر موقعیت جغرافیایی همچون پلی بین سه قاره اروپا، آسیا و آفریقا قرار گرفته که در واقع کشور فلسطین در حساسترین نقطه این منطقه قرار دارد. به طوری که با موقعیتی راهبردی در نقطه تلاقی سه قاره بزرگ جهان، انگیزهای برای قدرتهای فرامنطقهای است تا با تسلط بر آن، به راحتی بتوانند بر سه قاره مذکور نیز مسلط شوند. با توجه به وضعیت سیاسی فلسطین و دور افتادن فلسطینیان از خانه مادری و مهاجرت بیشتر آنها به کشورهای همسایه - سوریه، اردن و لبنان - ، بررسی اردوگاههای فلسطینی در این کشورها با توجه به شکلگیری جریانات عمده فرهنگی، اجتماعی، سیاسی و حتی مبارزاتی و نظامی از اهمیت بالایی برخوردار میباشند.
در سالهای اخیر، با نگاهی نو، مسأله اردوگاههای پناهندگان و آوارگان، از صرفا برپا ساختن تعدادی چادر و استقرار افراد در آن، بسیار فراتر رفته و به مدیریتی جامع در راستای برنامههای توسعه تغییر یافته است. این یعنی برنامهریزی اردوگاهها لزوماً نباید فقط به روش و دستورالعملهای احداث و برپاساختن سرپناه-ها محدود شود، بلکه باید به ابعادی دیگر چون: مکانیابی و همچنین معضلات سیاسی، زیست محیطی، اقتصادی، اجتماعی و روانی، در راستای کمک به استقرار آوارگان با نگاه پایدار توجه شود.
واژههای کلیدی: اردوگاه، اسکان پناهندگان، فلسطین
-1 مقدمه
سرزمین فلسطین از شمال به کشور لبنان, از جنوب به مصر, از شرق به اردن و سوریه و از مغرب به دریای مدیترانه محدود است. مساحت آن بالغ بر 20700کیلومتر مربع میباشد. - شکل - 1 "براساس ماده 1 مقررات عمومی کنوانسین 1951 سازمان ملل و پروتکل مربوط به وضع پناهندگان سال 1976 که مهم ترین سند حقوقی بینالمللی در رابطه با پناهندگان است، پناهنده به فردی اطلاق میشود که به علت ترس موجه از اینکه به علل مربوط نژاد یا مذهب یا ملیت یا عضویت در بعضی گروههای اجتماعی یا داشتن عقاید سیاسی تحت شکنجه قرار گیرد، در خارج از کشور محل سکونت عادی خود به سر میبرد و نمیتواند یا نمیخواهد به علت ترس مذکور خود را تحت حمایت آن کشور قرار دهد،
یا در صورتی که فاقد تابعیت است و پس از چنین حوادثی در خارج از کشور محل سکونت خود به سر میبرد و یا نمیتواند یا نمیخواهد به علت ترس مذکور به آن کشور باز گردد .لازم به ذکر است یک پناهنده زاماًال باید از یک مرز بین المللی عبور کرده باشند، وارد کشور دیگری گردد." در مقابل آوارگان داخلی هم ممکن است به دلایل مشابه فرار کرده باشند، ولی در محدوده داخل کشور خود باقی مانده و بنابراین تابع قوانین کشور خودشان میباشند و در نتیجه کمکهای کمیساریای عالی پناهندگان شامل آنها نمیشود" - فلاحی ،1395 ، ص18و. - 19
در حقیقت بیخانهمانی، پناهندگی و چگونگی اسکان اضطراری و موقت آوارگان، از جمله معضلات برنامهریزی در مدیریت بحران است که متعاقب بسیاری از سوانح طبیعی - زلزله، سیل، آتش سوزی، ... - و حوادث انسان ساخت - جنگ، درگیریهای قومی و قبیلهای - ، دولتمردان و برنامهریزان با آن مواجه می شوند. مسأله آوارگی و پناهندگی همواره در طول تاریخ به عنوان یک مشکل اجتماعی و سیاسی بهگونههای مختلف خود را نمایان ساخته و غالباً بار اصلی آن بر دوش مردم عادی بوده است، بطوریکه غالبا انسانها به دلیل ترس، نا امنی و احتمال مرگ، با ترک اجباری موطن خویش و با هر آنچه که قادرند با خود حمل نمایند، راهی سرزمینها و مناطق بیگانه میشوند - فلاحی، علیرضا، 1395، -18 . - 19 در این راستا مقولات برنامهریزی، مدیریت و معماری اردوگاههای آوارگان و پناهجویان از جمله موضوعات مهمی هستند که نیازمند بررسی علمی و کاربردی همه جانبه می باشد.
-2 تقسیم فلسطین
دولت انگلیس در سال 1947مسئله فلسطین را به سازمان ملل ارجاع داد و مجمع عمومی سازمان ملل متحد در 29 نوامبر سال 1967تحت فشار دولتهای حامی صهیونیسم رای به تقسیم فلسطین داد به این ترتیب که حدود 20673 کیلومتر مربع که حدود % 78 خاک فلسطینی محسوب میگردید و به اشغالگران واگذار نمود و کناره غربی رود اردن که 5295کیلومتر مربع وسعت داشت و 20%از خاک فلسطین محسوب می گردید در اختیار اردن قرار داد و نوار غزه که 354کیلومتر مربع وسعت داشت و برابر % 1/5 خاک فلسطین بود به مصر واگذار نمود و دولتهای غربی بلافاصله دولت جدیدالتأسیس اسرائیل را به رسمیت شناختند و در نتیجه 750000 نفر از مردم فلسطین آواره گردیدند. - سپهری اردکانی، علی، 1382، - 17-18 - شکل - 2
-3 آوارگان فلسطینی
• ابتدا به تعریف سه واژه سکونتگاه موقت انسانی1، اردوگاه2و آوارگان داخلی3پرداخته میشود. اردوگاه محدوده ای که به صورت موقت جهت اسکان اضطراری پناهندگان و آوارگان تامین می شود را اردوگاه می-نامند. در این ارتباط واژه سکونتگاه موقت انسانی به نوع تکمیل شده اردوگاه اطلاق می شود که در آن به کلیه نیازهای اساسی انسانی اعم از فیزیکی و روحی-روانی پاسخ داده شود - فلاحی، علیرضا، 1395، . - 20
