بخشی از مقاله
چکیده
صنایع دستی از جمله صنایعی به شمار می آید که از یک طرف پیام های اجتماعی، فرهنگی و قومی جوامع را با استفاده از طرح ها، نقش ها و رنگ های محصولات کاربردی خود منتقل می سازد و از طرف دیگر، به دلیل ماهیت صنعتی با مفاهیم اقتصادی نیز مرتبط می باشد صنایعدستی با ویژگیهایی چون کاربر بودن و ارزش افزوده بسیار بالا، تأمین مواد اولیه مصرفی از منابع داخلی، نیاز به سرمایه اندک، برخورداری از ابزار کار ساده و بازار ساده فروش محصولات، سبب افزایش تولید ناخالص ملی، افزایش درآمد سرانه، توسعه صادرات، کسب درآمد ارزی، تأمین تعادل اجتماعی، تأمین اشتغال و تعادل بخشی بازار کار و جلوگیری از مهاجرت روستاییان به شهرها، ایجاد درآمد مکمل برای خانوار، توسعه توریسم و مبادلات فرهنگی و افزایش سطح مشارکت اقتصادی زنان میگردد .با توجه به اینکه در سی سال گذشته، بیکاری و اشتغال مهمترین دغدغه در استان سیستان و بلوچستان بوده است، جذب نیروی کار توسط بخش صنایعدستی، علاوه بر تعادل بخشیدن به سایر بخشها، تأثیر قابل توجهی بر اشتغال زایی غیرمستقیم دارد. هدف از انجام پژوهش حاضر شناسایی و بررسی پتانسیل های روستا کلپورگان در اشتغال و کارآفرینی ساکنین روستا و توسعه گردشگری فرهنگی در منطقه می باشد. نتایج نشان می دهد که صنایع دستی - سفالگری - اهمیت بسیار زیادی در خود اشتغالی زنان روستای و توسعه گردشگری فرهنگی در منطقه دارد.
واژههای کلیدی: صنایع دستی، توسعه روستایی، کلپورگان
-1 مقدمه
صنایعدستی تبلور عینی فرهنگ و مظاهر هنری و از نوع هنرهای کاربردی و مردمی به حساب میآید و از آنجا که هر فراورده دستی بازگوکننده خصوصیات تاریخی، اجتماعی و فرهنگی محل تولید خود است، میتواند عامل مهمی در شناساندن فرهنگ و تمدن وهمچنین عاملی برای جذب گردشگران داخلی و خارجی محسوب شود - یزدانپناه، لیلا، صمدیان، فاطمه؛ ، . - 1388 در جامعهای سنتی صنایعدستی دارای ارزشهای استفاده و کاربردی هستند، یعنی مردم این صنایع را به دلیل فایدههای عملی و نیازهای اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی بهکار میبرند. اما در جامعهی مدرن، این صنایع بیشتر دارای ارزش نمادین است - .
صنایعدستی بیشتر به عنوان اقلامی که با دست و اغلب با استفاده از ابزار ساده ساخته میشوند و بهطور کلی ماهیتی هنری و یا سنتی دارند تعریف میشود. یکی از ویژگیهای مشترک که در اکثر صنایعدستی یافت میشود این است که روش تولید آنها کاربر، با استفاده از ابزار و تجهیزات ساده می باشد و بسیار متفاوت از روش تولید بهوسیله پیشینیان نیست .در تعریفی دیگر، صنایعدستی به گروهی از صنایع اطلاق میشود که تمام یا قسمت اعظم مراحل ساخت فراوردههای آن با دست انجام میگیرد. در متنوع سازی اقتصاد روستایی باید از انواع فعالیتها به ویژه صنایع سود برد زیرا مشارکت صنعت در توسعه روستایی، مشارکتی چند جانبه است. در همین راستا یکی از راهبردهایی که در نواحی روستایی کشورهای درحال توسعه پیگری شده و نتایج مثبتی نیز داشته، اقدام در جهت صنعتی سازی روستاها - گسترش صنایع در روستاها - بوده است. - رضوانفر، مرتضی ، . - 1385
کشور ایران از نظر تنوع صنایع دستی جزء سه قطب اصلی جهان بشمار می رود به طوری که از لحاظ میزان تولید و صادرات صنایع دستی بعد از هند و چین، ایران در جایگاه سوم جهان قرار دارد. صنایع دستی به عنوان مقدسترین هنر سرزمین ایران، هنر صنعتی است کاربردی و اصیل که ریشه در آداب و رسوم و سنتها، و در مجموع در فرهنگ غنی و بارور کشورمان دارد. با توجه به این که ایران سرزمینی بزرگ با اقلیم های متفاوت آب و هواییاست، طبیعتاً هر منطقه با توجه به نوع پوشش گیاهی و بافت طبیعی آن، صنایع دستی متفاوتی را میتوان مشاهده کرد. - زنگی آبادی و همکاران، . - 1385: 1
امروزه، در رویکردی دیگر، صنایع دستی به یک منبع عظیم اقتصادی برای کشورها مبدل شده که علاوه بر بعد فرهنگی آن، بعد اشتغال زایی و درآمد زایی آن در راه توسعه نقشی حساس را به عهده گرفته است تا حدی که برخی کشورها سیاست گذاریهای کلانی را در این حوزه اتخاذ کرده و راه توسعه را در آن دیده اند. صنایع دستی در نقاط مختلف جهان دارای تنوع بسیاری است و از دلایل آن می توان به متنوع بودن روحیات شخصی افراد، تفاوت در نوع حکومت ها، تفاوت در سلیقه اجتماعی و مهمترین عامل یعنی تنوع پوشش گیاهی و ساختار طبیعت اشاره نمود - ملایی اونجی،. - 1:1388 هدف از انجام پژوهش حاضر شناسایی و بررسی پتانسیل های روستا کلپورگان در اشتغال و کارآفرینی ساکنین روستا و توسعه گردشگری فرهنگی در منطقه می باشد
مبانی نظری
بررسی استعدادها وظرفیت های ایجاد اشتغال در اقتصاد مناطق یکی از مبرم ترین وظایف دولت در شرایط کنونی است.این مسأله به ویژه در نواحی محروم در عین حال بهره مند از توان بالقوه اجتماعی واقتصادی وفرهنگی از اولویت بیشتری برخوردار است. در چنین شرایطی توسعه صنایع دستی به مثابه جزءجدایی ناپذیراقتصاد روستایی در منطقه با جذابیت های فراوان گردشگری وشمارقابل توجه گردشگرانی است که چشم انداز بسیارامید بخشی را در جهت رشد اجتماعی ورونق اقتصادی منطقه افزون بر ظرفیت های اشتغال زایی آن در برابر برنامه ریزان ومدیران اجرایی کشور می گشاید. ازاین رو کنکاش ومطالعه پیرامون برنامه ریزی،نقش و اهمیت توسعه صنایع دستی با مصرف شناسایی وایجاد ظرفیت های جدید اشتغال مولد وارتقا وبهبود شاخص های کلان اقتصادی ونیز ارتقا سطح درآمد ومعیشت ورفاه هزاران خانه دار روستایی وشهری فعال در این صنعت ضرورت پیدا می کند.
ارکان این مطالعات با انجام بررسی های تخصصی درزمینه های اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی تشکیل می دهد - عمادی،. - 1387 ایران سرزمینی بزرگ با اقلیمهای متفاوت آب و هوایی است، که طبیعتاً در هر منطقه با توجه به پوشش گیاهی و بافت طبیعی آن صنایع دستی متفاوتی را می توان دید. بطور مثال معادن مس اطراف کرمان و اصفهان هنر قلمزنی روی مس را در این مناطق گسترش داده است و یا وجود جنگل هایی با چوب های متنوع در شمال کشور باعث شده تا صنایع چوبی را در آن منطقه بیشتر ببینیم و اقلیم کرمانشاه به گیوه هایی با استحکام زیاد نیاز دارد که باعث ساخت آنها در ان منطقه شده است - مهربان، - 20:1387 صنایع دستی لرستان در سه نوع متمایز عشایری، روستایی و شهری شکل می گیرند.بیش تر تولیدات صنایع دستی عشایری به مصرف خانوار می رسند و کمتر به بازار عرضه می شوند.
انواع صنایع دستی عشایر لر عبارتند از :سیاه چادر، چیت، قالی و گلیم. صنایع دستی روستایی را قالی، گلیم، رنگرزی و جاجیم تشکیل می دهند و عمده ی صنایع دستی شهری نیز خراطی، ورشوسازی، قالی و گلیم بافی هستند - زنده دل،.. - 85:1379 صنایع دستی روستایی یکی از قدیمیترین انواع فعالیتهای بشری است که در مراحل مختلف تکامل اقتصادی یعنی اقتصاد شبانی، اقتصاد کشاورزی و اقتصاد صنعتی تأمین کننده بسیاری از احتیاجات و نیازمندیهای ملتها بوده است و در عین حال این صنایع نمایشگر هنر و فرهنگ و تمدن ملتها نیز به شمار میرود.به اعتقاد اکثر محققان و باستان شناسان زادگاه سفالگری ،ایران بوده و از این کشور به سایر نقاط جهان راه یافته است اولین نمونه سفال متعلق به 10 هزار سال قبل میباشد که توسط ساکنان کوهستانهای بختیاری ساخته شده و تقلیدی از سبدهای بافته شده یا ترکه های درختان بوده که سبد بصورت قالبی برای ساختن ظروف سفالین به کار رفته است که استفاده از آن در حال حاضر در روستاهای شهسوار و گلپورگان رایج است. - سازمان میراث فرهنگی - .
یکی از اهداف اصلی ایجاد مرکز صنایع دستی حفظ و صیانت صنایع دستی و بومی اعم از خانگی و کارگاهی و ایجاد کار و افزایش اشتغال در سطح روستاها و به کار گماردن نیروی انسانی غیرفعال به امور تولیدی و بالا رفتن سطح درآمد صنعتگران صنایع دستی و بالاخره تقویت صنایع ارزی کشور از طریق صادرات این صنایع بوده است. وجود این ویژگی موجب گردیده تا صنایع دستی همواره به صورت ابزار مؤثری برای ایجاد اشتغال مولد، کاهش انواع بیکاری و همچنینکُند کردن جریانهای مهاجرتی از روستا به شهر مورد توجه برنامهریزان قرار گیرد. با توجه به رشد جمعیت روستایی در ایران و رشد مکانیزاسیون در فعالیتهای کشاورزی، در آینده یکی از مهمترین مسائل روستاهای ایران، کمبود اشتغال خواهد بود. لذا صنایع دستی به عنوان یکی از راههای پر اهمیت و اشتغالزایی نواحی روستایی مطرح خواهد بود.
پیشینه تحقیق
