بخشی از مقاله
چکیده
شهر به مثابه بخشی از سلسله مراتب سیستم قضایی و تقسیمات سیاسی - جغرافیایی هر کشور براساس شاخصه هاي مختلفی مانند نوع حکومت، مدیریت، سطح آگاهی، علاقه مندي اجتماعی و مشارکت مردم در نظام تصمیمگیري و... شکل میگیرد. نظام مدیریت شهري باهدف اداره مطلوب امور شهر، سعی دارد روابط میان عناصر شهري را هماهنگ سازد. روندها و جریانات جهانی از یک سو و چالش هاي محتوایی و رویه اي موجود در مناطق کلانشهري جهان از سوي دیگر، ضرورت نگاه نو به مفهوم نسبتا جدید اما قوام یافته در نظام جدید برنامه ریزي سکونتگاهی را ضروري می سازد . این نگاه جدید که عمدتا تحت مفهوم مدیریت یکپارچه به رسمیت شناخته شده، از طریق IT تحقق یافتنی است . بررسی حاضر می کوشد تا با استناد به تعدادي از تجربیات جهانی اداره مناطق کلانشهري، نتایج و آموزه هاي روشن و مفیدي را براي حکمروایی مناطق کلانشهري ارائه دهد .
مقدمه
امروزه فناوري اطلاعات به مدد فناوري ارتباطات فراگیرشده و جهان را دگرگون ساخته است. گسترش ارتباطات و تکنولوژي رایانهاي با همگرایی و وحدت این دو فرایند پرتکاپو و پویا شتابی مضاعف یافته و جامعه اطلاعاتی حاصل این همراهی است. مهمترین تغییراتی که این فناوري در جهان بوجود آورده، بوسیله مارشال مک لوهان در یک عبارت خلاصه شده است و آن "تبدیل جهان به یک دهکده جهانی" است.
بدین معنا که مردم نقاط مختلف در کشورهاي سراسر کره زمین به مثابه ساکنان یک دهکده امکان برقراري ارتباط با یکدیگر و اطلاع از اخبار و رویدادهاي جهانی را دارند. پیشرفتهاي حاصله در فناوريهاي ارتباطاتی و تکنولوژيهاي مخابراتی در تقاطع خود یک فرایند کلان آفرید که از دل آن پدیدهاي محیرالعقول بنام اینترنت بوجود آمد. ظهور اینترنت به عنوان یک ابزار جدید سریع و ارزان ارتباطی عرصههاي مختلف زندگی بشر را دچار دگرگونی کرد و از بسیاري جهات معنا و مفهوم جدیدي به ابعاد آن بخشید. اینترنت با درنوردیدن فاصلههاي زمانی و مکانی جهان را براي همه به عرصه حضور تبدیل کرد.
با این مقدمه امروزه نقش اینترنت در زندگی اجتماعی و در عرصههاي علمی و فنی، انکارناپذیر بوده و در برنامهریزيهاي توسعه اجتماعی، فرهنگی و اقتصادي جایگاه ویژهاي به فناوري اطلاعات و ارتباطات داده است، استفاده از تکنولوژي ارتباطات و اطلاعات و در راس آن اینترنت، موجب کاهش فاصله طبقاتی شده و در فضاي مجازي پایگاه اجتماعی جدید به کاربران اعطا میکند و حتی تفاوتهاي جنسیتی را نیز کاهش میدهد - مرتن و لازارسفلد - افزایش توانایی اعمال قدرت - تیم جردن - ، همگنسازي سلیقهها، نزدیکی خواستها و انتظارات افراد - ژان کازنو - ، افزایش مشارکت اجتماعی - ژان استوتزل - ، گذران اوقات فراغت و ورود مفاهیم جدید در زندگی روزمره - دانیل بل - ، امکان برقراري سریع ارتباط، اطلاع از اخبار و رویدادهاي جهانی - مک لوهان - ، تبادل فرهنگی، دستیابی سریع به یافته هاي علمی جدید، کاهش هزینه هاي ارتباطی ،آزادي در تبادل اطلاعات ، افزایش میزان آگاهی عمومی و ... از مزایاي عمده و کارکردهاي قابل توجه گسترش استفاده از ارتباطات اینترنتی بشمار میروند.
معذالک کاستل براي نقش فناوري در تحریک فرایند توسعه بیان می دارد : فناوري به کشورها براي حرکت جهشی در فرایند توسعه اقتصادي امکان و اجازه می دهد با توانا کردن آنها به مدرنیزه کردن سیستم هاي تولیدشان و افزایش سریعتر - توان - رقابتی اشان از آنچه که در گذشته بوده است . - CASTELLS,1998:4 - این در حالی است که بسیاري از صاحبنظران عصر اخیر را عصر تغییر، عصر اطلاعات و به تبع آن عصر فناوري اطلاعات نامیدهاند نقش و کارکردهاي فناوري ارتباطات و اطلاعات به عنوان محور بسیاري از تحولات امري انکار ناپذیر است.
فناوري اطلاعات به عنوان یکی از مهمترین ابزارها و بسترهاي توسعه همه جانبه زمینه هاي لازم را براي اداره و مدیریت اطلاعات از طریق تولید، پردازش، توزیع و مبادله اطلاعات فراهم می آورد بطوریکه اندیشمندان و متفکران از این عصر با عناوین مختلف یاد می نمایند: جامعه شبکه اي، اقتصاد دیجیتالی، جامعه اطلاعاتی، جامعه دانایی محور و غیره. لذا هر گونه موفقیت در توسعه پایدار بستگی کامل به اطلاعات به روز، موثق و کافی دارد که IT در دستیابی به آن نقش کلیدي را می تواند داشته باشد.
بیان مساله
مفهوم توسعه پایدار نخستین بار به واسطه خطرات و عواقب مخرب زیستمحیطی ناشی از فعالیتهاي کشورهاي توسعهیافته در جهان مطرح شد. اما به تدریج دامنه شمولیت این مفهوم که امروزه به عنوان یک پارادایم از آن یاد میشود به دلیل پیشتازي کلانشهرها در تحقق توسعه ملی و برخورداري آنها از زیرساختهاي مختلف تکنولوژیکی و ارتباطی از بحث محیط زیست فراتر رفته و ابعاد گوناگونی چون پایداري- هاي اقتصادي، اجتماعی و فرهنگی را نیز به خود گرفته است.
با توجه به ابعاد گسترده پارامترهاي تأثیرگذار در مدیریت شهرهاي بزرگ، باید اذعان کرد که در عمل نهادهاي متعددي اعم از سیاستگذار، مجري، مشاور و غیره در به ثمر رساندن اهداف توسعه در شهرها به ایفاي نقش میپردازند. این خصیصه همواره مدیریت شهرها را با بحران "عدم یکپارچگی در مدیریت و بروز تداخلات سیاستی" روبهرو ساخته است که نتیجه این امر چیزي جز اتلاف هر چه بیشتر منابع و ازهم گسیختگی مدیریت شهرها نخواهد بود. دستیابی به الگوي شهر پایدار و مدیریت آن با همکاري هدفمند تمامی ذینفعان به منظور جلب رضایت شهروندان، چشم انداز دراز مدتی است.با توجه به ضرورت ایجاد رویکردي نو به بحث مدیریت شهري، چالشها و فرصتهاي پیش روي آن و تبیین دقیق مفاهیم توسعه پایدار æ چگونگی حصول بدان در سطح کلان، اهداف زیر مد نظر است:
1. تبیین مفهوم، ضرورت و ابعاد توسعه پایدار در بسترهاي گوناگون مدیریتی، اقتصادي، اجتماعی، سیاسی، فرهنگی و زیستمحیطی؛
2. بررسی نقش نهادهاي درگیر در توسعه پایدار و تبیین الگوها و استراتژيهایی براي دستیابی به یکپارچگی در سیاستگذاري براي نیل به توسعه پایدار؛
3. تمرکز بر نقش و جایگاه مدیریت شهري در دستیابی به توسعه پایدار - اهداف توسعه پایدار در حکمروایی شهري - ؛
4. بررسی نقش و جایگاه متولیان و نهادهاي مسئول در اداره امور شهر و نحوه ارتباط این نهادها با یکدیگر . بررسی موانع، محدودیتها و چالشهاي پیشروي مدیریت شهري در ایران براي تحقق اهداف توسعه پایدار
• تبیین سیاستها و برنامهها در جهت ارتقاي مشارکت بخش خصوصی در حوزه مدیریت شهري؛
• آشنایی با شیوههاي جذب سرمایه گذاري و منابع درآمدي پایدار در توسعه پروژه هاي شهري؛
• تبیین ضرورتهاي مشارکت شهروندان و تشکل هاي مردم نهاد - NGOs - در مدیریت شهرها؛
بنابراین یکی از اهداف مهم توسعه پایدار، تبیین و به کارگیري سیاستهایی همسو و فراگیر در جهت دستیابی به مدیریت کارا و یکپارچه در کلانشهرها است که این امر میتواند امکان تجربه زندگی با استانداردهاي بالاي کیفیتی را براي شهروندان فراهم کند. در این ارتباط سوال اصلی که مد نظر قرار می گیرد این است که: آیا فن آوري نوین می تواند نقش موثري در مدیریت شهري به منظور توسعه پایدار ایفائ کند؟
روش تحقیق
پژوهش حاضر بر اساس روش توصیفی-تحلیلی انجام شده است. بر این اساس، با مطالعه ادبیات مرتبط با فن آوري اطلاعات و ارتباطات و مدیریت شهرها، ارتباط بین فن آوري اطلاعات و ارتباطات و نقش آن در مدیریت و توسعه پایدار شهري، مورد بررسی قرار گرفته است.
تاریخچه مدیدیت شهري - UMP - در آسیا
توسعه برنامه هاي مدیریت شهري در گرو تلاش و ممارست شهرها در جهت پیشرفت و رفاه منابع انسانی میسر می شود؛ این اقدامات عبارتند از جذب مشارکت هاي دولتی، بهره وري اقتصادي، حفظ تساوي و عدالت اجتماعی، کاهش فقر و بهبود شرایط زیست محیطی. این اقدامات در سایه استفاده بهینه و توزیع عادلانه منابع امکانپذیر خواهد بود. مدیریت شهري طی سه مرحله از آغاز یعنی از سال 1986 میلادي تا کنون دستخوش یک سري تغییرات بنیانی است.
مرحله اول: مرحله اول برنامه مدیریت شهري - 1986-1991 - ؛ این برنامه ها بر روي تحقیقات کاربردي بر روي چهار موضوع: مدیریت اراضی، امور مالی و مدیریت شهري، زیرساخت ها و محیط زیست شهري و با هدف توسعه راهبرد هاي عملی و ابزارهاي کاربردي مدیریت شهري در سطح جهانی متمرکز شده بود.
مرحله دوم: اهداف این مرحله - 1992-1996 - حول محور چگونگی استفاد از این راهبردها و ابزارها در جهت ارتقاي کارآیی و سطح تولیدات، ابتدا به صورت منطقه اي و سپس بسط آن به تمام کشور می بوده است. در این مرحله یک مورد دیگر به چهار موضوع ذکر شده، افزوده گردید. مورد پنجم کاهش فقر شهري بود. مکانیزم اساسی در این فاز اجرایی پرداختن به سطح کارآیی و تولیدات از قبیل تشکیل هیات کارشناسان منطقه و تاسیس کارگاه ها و همایش هاي مشاوره اي در سطح کشوري به منظور معرفی این خط مشی ها و ابزار هاي کاربرد به کل کشور،
